به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایسنا؛ لوریس چکناواریان در فیلم مستندی که برای مراسم بزرگداشت مصطفی‌کمال پورتراب (تئوریسین موسیقی) تهیه شده بود، گفت: فکر می‌کنم، مصطفی‌کمال پورتراب یک جوان 90 ساله است. در این مراسم، محمد سریر نیز در سخنانی اظهار کرد: طی این هزاره‌های گذشته، موسیقی با فراز و فرودهایی همراه بوده و این در حالی است که در کشورهای غربی، موسیقی به‌دلیل قائل بودن در کلیسا با قداستی همراه است.
عضو هیئت مدیره‌ی خانه‌ی موسیقی ادامه داد: موسیقی در کشورهای غربی یک هنر قدسی محسوب می‌شد، اما در کشور ما بیشتر جنبه‌ی تفننی برای موسیقی در نظر گرفته می‌شد که همین وجه تفننی، موسیقی را در کشور ما پایین و پایین‌تر نگه می‌داشت. در کشور ما، موسیقی با فاصله گرفتن از زندگی معنوی و روحانی همراه بود.
او بیان کرد: طبیعی است در این شرایط، تکیه‌گاه و منبع فیاضی وجود نداشت، البته در بعضی روستاها نغمه‌ها استوارتر و ماندگارتر حفظ شده بودند. در یکصد و اندی سال اخیر، بویژه پس از انقلاب مشروطه، موسیقی جایگاهی برای خود باز کرد، یعنی محور و وسیله‌ای شد که در اندیشه‌ها و ریشه‌ها تأثیر دارد که البته همراهی انقلابیون و روشنفکران آن زمان، منزلتی را برای موسیقی ایجاد کرد تا این هنر جریان پیدا کند.
این آهنگساز همچنین گفت: شاید آغاز نگاه جدی‌تر به موسیقی را باید از زمان علی‌اکبر فراهانی و خاندان او جست‌وجو کرد. البته یکی از کسانی که در این حوزه گام‌های موثر، چه در آموزش و چه در خلق اثر برداشتند، استاد مصطفی‌کمال پورتراب بود.
سریر گفت: پورتراب در ابتدا هنرستان را تمام کرد و بعد با فاصله‌ای، دوره‌ی عالی را پی گرفت و پایه‌هایی را در موسیقی و بویژه آموزش ایجاد کرد. باید به‌صراحت بگویم که 99 درصد افرادی که در حوزه‌ی موسیقی فعالیت می‌کنند، شاگرد ایشان هستند و اگر کسی مستقیما شاگرد او نیست، حتما شاگرد شاگردش است.
رییس هیئت مدیره‌ی خانه‌ی موسیقی در ادامه سخنانش بیان کرد: اتکای ایشان همچنان بر موسیقی ملی است. به‌جز این‌که او چهره‌ای ماندگاری در زمینه‌ی موسیقی است، پژوهش‌های مختلفش هم زبانزد است.
او در ادامه به خصوصیات پورتراب اشاره کرد و گفت: او نه‌تنها در حوزه‌ی آموزش، پرچم موسیقی ملی را در دست دارد، بلکه در خلق اثر نیز فعال بوده است. او همیشه انضباط فکری و کاری را حفظ کرده که این، در حوزه‌ی موسیقی بسیار مهم است.
سریر از اندیشه‌های علمی پورتراب که برای هر موضوعی راه حلی را پیدا می‌کند، سخن گفت و افزود: آقای پورتراب تسلط زیادی بر زبان‌های مختلف دارد و من می‌دانم که ایشان حدود شش زبان را می‌داند.
این هنرمند پیشکسوت از شوق او به تدریس به‌عنوان یکی از ویژگی‌های مثبت پورتراب یاد کرد و گفت: ایشان همیشه در حوزه‌ی علمی، بخشنده بوده و آنچه می‌داند را به جوانان یاد می‌دهد. سریر افزود: شاید صراحت ایشان گاهی موجب دلخوری برخی‌ها شود و بعضی احساس کنند که این موضوع، کار درستی نیست. جایگاه پورتراب غنیمت است و ما آرزوی عمر طولانی برای ایشان داریم.
در ادامه‌ی این مراسم، نادر مشایخی گفت: من حدود چهار سال در خدمت استاد کار کردم. سال 1354 آموزش هارمونی تخصصی و فرم را یاد گرفتم که مقدماتی برای آهنگسازی بود. آن زمان 16 ساله بودم. من هفته‌ای سه جلسه و هر جلسه، چهار ساعت در خدمت استاد پورتراب بودم و این اتفاقی بود که در هنرستان پیش نمی‌آمد. این باعث شد که بیش از اندازه، خودمان را با هارمونی مشغول کنیم.
این رهبر ارکستر درباره‌ی روند آموزشی پورتراب توضیح داد: برای یک آهنگساز، مهم این است که بتواند برای سیستم خودش آهنگسازی کند و این موضوع باعث می‌شود که سلسله‌مراتبی به‌وجود آید. شناخت این موضوع زندگی من را تغییر داد و اکنون بهترین فرصت است که از ایشان تشکر کنم.
مشایخی با اشاره به خصوصیات اخلاقی پورتراب، بیان کرد: ایشان خیلی صریح هستند و در صورتی که اشتباه‌های ما را می‌دیدند، سعی می‌کردند ما را آگاه کنند؛ اما رفتارشان هیچ‌گاه تحقیرآمیز نبود. پورتراب به من شجاعت داد که دنبال موسیقی بروم و البته کاری را نکنم که مردم از نظر شنیداری به آن عادت دارند.
در مراسمی که شامگاه گذشته (شنبه، 20 دی‌ماه) در کانون زبان فارسی بنیاد افشار برگزار شد، مدیرعامل خانه‌ی موسیقی نیز اظهار کرد: یکی از چهره‌های بزرگ و ماندگار موسیقی ما، استاد پورتراب است. ایشان یکی از شخصیت‌های موسیقی و مصادیق بارز شخصیتی است که در ابعاد مختلف علمی، فرهنگی و هنری الگو محسوب می‌شود.
حمیدرضا نوربخش گفت: ایشان سلامت روحی و اخلاقی دارد و از دوره‌ی جوانی، پاک زیست و تا امروز، این پاکی را در ضمیر خود نگه داشت. پژوهش‌های خلاقانه‌ی او، پژوهش‌هایی هستند که همیشه به کشف منجر شده است. یکی از این پژوهش‌ها اندازه‌گیری فواصل سه‌تار بود که نتایج خوبی داشت.
او ادامه داد: از ابتدای تشکیل خانه‌ی موسیقی که 15 سال از آن زمان می‌گذرد، پورتراب عضو هیئت موسس بود و این اتفاق در زمانی افتاد که انجام حرکت جمعی در میان اهالی موسیقی بی‌سابقه بود و مجاب کردن اهالی موسیقی برای حرکت صنفی، کار سختی محسوب می‌شد؛ اما پورتراب با پیگیری مستمرش، این حرکت را در پیش گرفت و هنوز هم در خانه‌ی موسیقی پیگیر امور است.
نوربخش معتقد است: بخشندگی پورتراب هم در علم و هم در مال، مشهود است. او مصداق کسی است که به این دنیا دلبستگی ندارد. او سازهای قیمتی و چندصدهزار دلاری خود را به‌راحتی بخشید، زیرا احساس کرد جوانان بااستعدادی هستند که از نظر مالی توانایی خریدن ساز را ندارند. او مصداق انسانی است که از عاطفه و احساس لبریز است.
در بخش دیگری از مراسم «شب مصطفی‌کمال پورتراب» که به همت نشریه‌ی بخارا برگزار شده بود، هومان اسعدی گفت: من دورا دور با استاد پورتراب و از طریق آثارشان آشنا هستم، بویژه کتاب «تئوری موسیقی» ایشان که بسیار معروف است. بعدها توفیق حاصل شد که در سال 1379 در گروه واژه‌گزینی فرهنگستان با او همراه شوم.
او که تا امروز حدود 15 سال در کنار و همکار پورتراب بوده است، اظهار کرد: همراه بودن با پورتراب برای من کلاس درس بود، زیرا به‌طور مداوم با ایشان درباره‌ی تئوری موسیقی بحث می‌کردم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر به تاریخ و موسیقی در فرهنگ خودمان نگاه کنیم، با دانشمندان جامع‌العلومی مانند فارابی مواجه می‌شویم؛ اما از یک زمان، پایه‌های موسیقی در ایران متزلزل و مسائل علمی از موسیقی جدا شد. در این شرایط، تفکیکی به‌وجود آمد که علم موسیقی را از هنر موسیقی جدا کرد؛ اما پورتراب نقطه‌ی عطف این دو است.
اسعدی معتقد است: گستردگی و عمق دانش پورتراب بسیار مهم است که در کمتر کسی دیده می‌شود. تنها بارقه‌هایی از این موضوع در هم‌نسلان او مثل دکتر مسعودیه و داریوش صفوت دیده می‌شد. ایشان با سازهای متعددی آشنایی دارد و چند وجهی بودن او در کمتر موسیقی‌دانی دیده می‌شود.
امیرتیمور پورتراب - برادر کوچک مصطفی‌کمال پورتراب - نیز در این مراسم درباره‌ی ویژگی‌های اخلاقی برادرش سخن گفت. او اظهار کرد: برادرم، پنج سال از من بزرگ‌تر است و باید با افتخار بگویم که من اولین شاگرد او در زمینه‌ی موسیقی بودم. او در آن سال‌ها هرچه را که یاد می‌گرفت، به من آموزش می‌داد و من از موهبت بالایی برخوردار بودم.
وی ادامه داد: ما شهریور سال 1320 پدرمان را از دست دادیم و برادرم سرپرست خانواده را برعهده گرفت و از هر نظر مراقب ما بود و چون ایشان موزیسین بود، ما هم در راه او قدم برداشتیم.
او افزود: برادر من فرزندی ندارد، اما هزاران فرزند را در قالب شاگردانش تربیت کرده است. او به تواضع و قناعت عادت کرده، زیرا تربیت قدیم این‌گونه بود، متأسفانه امروز کسی تواضع را یاد نمی‌دهد.
نازنین جلالی فراهانی - یکی از شاگردان پورتراب - نیز دقایقی از اشتیاق او به تدریس و تلاش‌های شبانه‌روزی‌اش سخن گفت. در بخش پایانی این مراسم نیز مصطفی‌کمال پورتراب در سخنانی گفت: به‌خاطر سن بالا و کم شدن حافظه‌ی کوتاه‌مدتم آنچه را که می‌خواهم بگویم را یادداشت کرده‌ام.
او در بخشی از یادداشتش اظهار کرد: از وزارت ارشاد تقاضا می‌کنم که به آموزش جوانان توجه بیشتری کند. من به‌نوبه‌ی خود، حاضرم در حد امکان سنی‌ام برای تدریس این جوانان بدون داشتن هیچ‌چشم‌داشتی تلاش کنم.