فرهنگ امروز: بیست وهشتمین قسمت از برنامه «حذف و اضافه» با موضوع بررسی بودجه دانشگاه‌ها به طور زنده روی آنتن شبکه سه سیما رفت. پرسش پیامکی قسمت بیست و هشتم برنامه «حذف و اضافه» اینگونه طرح شد: "به نظر شما مشکل اصلی کمبود بودجه دانشگاه‌ها چیست؟ ۱) تکیه بر بودجه دولتی و نفتی، ۲) عدم توجه به بودجه‌های کاربردی و درآمدزا".
امید: ۸۴۰۰ میلیارد تومان بودجه پیش بینی شده وزارت علوم در سال جدید بود
دکتر محمدحسین امید، معاون اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم، میهمان برنامه «حذف و اضافه» شد. وی در ابتدای گفتگو بیان داشت: ما امسال بر اساس توافقی که با کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در وزارت علوم کردیم، مدلی طراحی کردیم به نام مدل "سرانه". براساس این مدل، استاندارد هزینه‌های تربیت یک دانشجو را در مقاطع مختلف، در بخش های مختلف، برای رشته‌های مختلف و برای تمام هزینه‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، رفاهی و خدماتی درآوردیم. لذا براساس تعداد دانشجویی که امروز در دانشگاه‌های دولتی ما قرار دارند، چیزی حدود ۸۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار لازم بود تا دانشگاه‌ها بتوانند بصورت استاندارد دانشجو تربیت کنند.
در سال جدید ۶۵ درصد بودجه دانشگاه‌ها به آنها داده می شود
وی افزود: اما امسال با توجه به مشکلاتی که دولت در تنظیم لایحه بودجه داشت و مشکلات نفتی که پیش آمد، علی رغم لطفی که به وزارت علوم شد و رشد بودجه ما نسبت به میانگین خیلی بیشتر بود، باز از این ۸۴۰۰ میلیارد تومان تنها ۵۰۰۰ میلیارد تومان تحقق پیدا می‌کند. یعنی اینکه ۶۵ درصد پول مورد نیاز دانشگاه‌ها به آنها داده می‌شود. یعنی همه روسالی دانشگاه ها برای بودجه های خود هم در سال جاری و هم در سال آینده با مشکل مواجه خواهند بود.
طرحی داریم که دانشگاه مادر هر استان بتواند بودجه خود را خود تأمین کند
امید در ادامه افزود: اینکه دانشگاه‌ها صرفا به این بودجه دولتی وابسته نباشند، اتفاقا بحث درستی است. اما این نیاز به این دارد که شرایط اجتماعی برای این کار آماده شود. در وزارت علوم بحث‌های زیادی در این باره شده است. ما طرح آن را هم داریم که حداقل در هر استان یک دانشگاه مادر بتواند نیازهای خود را تأمین کند. این اجازه به آنها داده شود بروند خودشان تأمین کنند.
دانشگاه‌های ما رستوران‌داری و هتلداری نیز می‌کنند
معاون اداری، مالی وزارت علوم خاطرنشان کرد: امروز دانشگاه‌های ما متولی علم، آموزش، پژوهش، رفاه و خدمات نیز هستند. یعنی ما در کنار علم، رستوران‌داری و هتلداری هم می کنیم. طبیعتا کیفیت هم کم می‌شود. دانشگاه‌های برتر دنیا این کار را نمی‌کنند. اگر دولت می‌خواهد نیازهای رفاهی دانشجویان را تأمین کند، با دستگاه‌های واسطه‌ای مثل صندوق رفاه دانشجویان می‌تواند این کار را کند و دانشگاه‌ها را از این مسئولیت معاف کند. در سال ۹۳ بیش از ۱۵ درصد از اعتبار دانشگاه ها صرف خدمات فرهنگی، رفاهی و امور دانشجویی شده است.
هزینه سرانه دانشجوی هر مقطع و رشته خاص در تمام کشور یکسان است
وی در پاسخ به این سوال که "چرا میان بودجه اختصاص داده شده به برخی دانشگاه‌های برتر کشور، تفاوت زیادی وجود دارد؟" بیان داشت: شاید در سال‌های گذشته این به ارتباط دانشگاه با وزارتخانه مرتبط بوده است، اما واقعیت این است که بودجه‌ای که برای سال ۹۴ درنظر گرفته شده این چنین نیست. امسال برای سال ۹۴ ما بین دانشگاه‌ها تفاوتی قائل نشدیم. شاید برای سال بعد این کار را بکنیم. در واقع باید بین سرانه‌ای که به دانشجوی دانشگاه تهران داده می‌شود با یک دانشجوی شهرستان متفاوت باشد. اما در سال جاری مثلا هزینه‌ای که بابت یک دانشجوی کارشناسی رشته ادبیات داده می‌شود در تمام دانشگاه‌های کشور یکی است.
دانشگاه‌های کم بودجه، رشد ۲۰ درصدی می‌کنند تا تعدیل صورت گیرد
امید ادامه داد: براساس مدل سرانه‌ای که ما کار کردیم، ۸۴۰۰ میلیارد تومان پول می‌خواست. اگر این تحقق پیدا می‌کرد آن موقع سرانه همه مثل هم می‌شد. دولت نتوانست این را محقق کند. لذا با ۶۵ درصد تحقق یافته، بودجه بعضی دانشگاه‌ها نسبت به سال گذشته رشد کمی پیدا کرد، نزدیک به صفر و یک درصد. برخی دانشگاه‌ها نیز رشد خوبی پیدا کردند. با توافقی که با سازمان مدیریت شد دانشگاه‌هایی که رشد کمتر از ۱۰ درصد داشتند، رشد بودجه‌شان بیشتر شد تا به ۱۰ درصد رسید. تازه به همین هم اکتفا نشده چون آن دانشگاه‌ها با همین رشد هم نمی‌توانند خود را اداره کنند. چون تنها رشد حقوق در سال آینده بالاتر از ۱۴ درصد خواهد بود. ان شالله با طرحی که دوستان ما در کمیسیون آموزش مجلس دارند این کف قرار است به ۲۰ درصد برسد.
وی خاطرنشان کرد: پس در سال اول اجرای این مدل، دقیقا همه سرانه‌ها در کل کشور یکسان نخواهد بود. به این دلیل ما داریم تعدیل می‌کنیم. آن دانشگاه‌هایی که رشد بودجه‌شان بالاتر از ۲۰ درصد است تغییری نمی‌کنند و آنهایی که کمتر از ۲۰ درصد است، در سال اول به آنها کمک خواهد شد. پس از سال اول به بعد این تعدیل صورت می‌گیرد و زین پس براساس تعداد دانشجویی که آن دانشگاه خواهد داشت و آن استانداردهایی که وزارت علوم برای دانشجوهای مقاطع و رشته‌های مختلف تعیین می‌کند، سهم خود را خواهد گرفت.
اختلاف در سرانه فرهنگی هر دانشجو در دانشگاه‌ها، ناشی از سیاست‌های هیئت امنای آن دانشگاه است
دکتر امید درخصوص تفاوت زیاد سرانه فرهنگی هر دانشجو در دانشگاه‌های مختلف کشور اظهار داشت: این چنین نیست. در اینجا اشتباه در برداشت وجود دارد. براساس بند ب ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم، پولی که دولت به دانشگاه‌ها می‌دهد کمک محسوب می‌شود. بدین معنی که آنها این کمک را دریافت می‌کنند و براساس سیاست‌هایی که هیئت امنا تدوین می‌کند هزینه می‌کنند.
وی ادامه داد: بنابراین آنچه که برای ما اهمیت دارد مجموعه بودجه‌ای است که به یک دانشگاه می‌دهیم. آن دانشگاه براساس سیاست‌های هیئت امنای خود تقسیم می‌کند. آن چیزی که ما در بودجه پیش‌بینی کردیم، برای هزینه‌های فرهنگی، رفاهی و خدمات دانشجویی ۱۶۰۰ هزار تومان به ازای هر دانشجو است. این آرمان ما بوده است. چقدرش تحقق پیدا کرده است؟ ۶۵ درصد‌اش. این برای همه یکسان بوده است. هر وقت سیاست‌های کلی علم و فناوری‌ای که رهبری تعیین کردند تحقق یافت، این آرمان نیز تحقق می‌یابد. چون همه اینها در آن سیاست‌ها دیده شده است.
نظارت بر چگونگی هزینه‌کرد بودجه هر دانشگاه توسط هیئت امنا است
وی در پاسخ به اینکه "چه نظارتی که چگونگی هزینه‌کرد این بودجه‌ها بر دانشگاه‌ها است؟" بیان داشت: توسط هیئت امنا انجام می‌شود. در سال ۹۳ وزیر علوم به عنوان رئیس همه هیئت‌های امنا سیاست‌گذاری‌شان این بود که باید ۱۵ درصد از اعتبارات دانشگاه‌ها صرف پژوهش شود. به میزان تخصیصی که پیدا کند این محقق خواهد شد. اگر نشود بودجه سال بعد به آنها تخصیص داده نمی‌شود. در واقع مجلس در این زمینه اختیارات خود را به هیئت امنا داده است.
دانشگاه‌های کشور ۱۵۲۰ میلیارد تومان کسری بودجه دارند
معاون اداری، مالی وزارت علوم درباره کسری اعتبار دانشگاه‌های کشور عنوان داشت: امروز براساس اطلاعات دقیق دانشگاه‌های کشور ۱۵۲۰ میلیارد تومان کسر اعتبار دارند. در سال ۸۹ تخصیص بودجه آنها زیر ۷۰ درصد بوده است. در سال ۹۰ حدود ۹۰ درصد بوده است. در سال ۹۱ نیز همین‌گونه بوده است. هیچ دانشگاهی مایل نیست که نسبت به سیاست‌های هیئت امنا بی‌تفاوت باشد. اما وقتی بودجه تخصیص داده نشود، اولین کاری که می‌کند تأمین هزینه‌های دانشجویی مثل غذا و دستمزد و... است. لذا مجبور است از پژوهش و مسائل فرهنگی کم بگذارد.
امسال را در وزارت علوم سال مدیریت هزینه‌ها و منابع نامگذاری کردیم
وی افزود: اما با روندی که امسال شروع شده است من تصورم این است که این سیکل معیوب در حال اصلاح است. امسال اولین باری بود که ۱۵ درصد بودجه پژوهشی به دانشگاه های دیکته شد که باید صرف شود. هر بخشی هم که کم آورد، از همان بخش صرفه‌جویی صورت بپذیرد. برای همین امسال را ما "سال مدیریت هزینه‌ها و منابع" در وزارت علوم نامگذاری کردیم. یعنی منابع درآمدی‌مان را متنوع کنیم و هزینه‌ها را مدیریت کنیم. یعنی زین پس قرار بر این است که اگر ۲۰ درصد کسری داریم، همه بخش‌ها به همین میزان این کسری را متحمل شوند.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که "اختلاف زیاد بودجه تخصیصی کل به دانشگاه‌های مختلف کشور را چگونه توجیه می‌کنید؟" عنوان داشت: به دلیل اینکه بودجه امسال براساس مدل سرانه بطور کامل تحقق پیدا نکرد، سازمان مدیریت به ناچار و به حق تعدیل انجام داد. آنچه که واقعی است برای یک دانشجوی کارشناسی علوم پایه امسال در سراسر کشور ۷۶۰۰ هزار تومان برای هزینه آموزشی پیش بینی بودجه شده است. البته همه این اعداد را در ۰.۶۵ ضرب کنید. چون این میزان محقق شده است. برای هزینه پژوهشی او ۱۴۰۰ هزار تومان و برای فرهنگی ۱۶۵۴ هزار تومان پیش بینی شده است. پس هزینه سرانه یک دانشجوی کارشناسی رشته علوم پایه ۱۰۹۰۰ هزار تومان شده است. این عدد برای همه دانشگاه‌های کشور یکی است. یعنی برای یک دانشجوی کارشناسی علوم پایه در دانشگاه شریف و اصفهان و... یکی دیده شده است. به همین ترتیب برای همه رشته‌ها و مقاطع دیگر تعیین شده است.
آروزی ما این است که دانشگاه‌های برتر بتوانند دولت را در تأمین بودجه کمک کنند
امید در ادامه با اشاره به لزوم حرکت دانشگاه‌ها به سمت تأمین بودجه خود از طریق پروژه‌های بیرونی، عنوان داشت: یکی از آرزوهای بنده و همکاران من این است که روزی را داشته باشیم که در کشور حداقل دانشگاه‌های برتر ما بتوانند به دولت کمک نیز کنند. البته این نیاز به تأمین زیرساخت هایی دارد که امروز این وجود ندارند. آخرین باری که دولت کمکی برای بروزکردن آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های خود کرده ۱۵ سال پیش بوده است. امروز تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه‌های ما اغلب قدیمی، با مصرف انرژی بسیار زیاد و با دقت بسیار کم هستند. ما امسال به دنبال تأمین این تجهیزات هستیم. آن وقت می‌توان به دانشگاه‌ها گفت من تجهیزات را به تو دادم، برو و پروژه‌های بیرونی قبول کن.
بودجه پژوهشی کشور بسیار ناچیز است/ از برنامه پنجم عقب هستیم
وی وضعیت بودجه پژوهشی کشور را ناچیز خواند و گفت: ما پولی که برای پژوهش در کشور قرار داده‌ایم ناچیز است. کشورهایی که کمتر از نیم درصد بودجه خود را برای پژوهش قرار می‌دهند کشورهای توسعه نیافته و فقیر محسوب می‌شوند. بین نیم تا ۲ درصد کشورهای در حال توسعه و بالای ۲ درصد کشورهای توسعه یافته هستند. سهم پژوهش در کشور کره ۴ درصد است و برای ما ۰.۴۵ درصد! حال از این میزان، چه قدر در اختیار دانشجویان و اساتید قرار می‌گیرد؟ ۰.۰۵ درصد! بنابراین پولی که برای پژوهش در نظرگرفته شده است مطلقا عدد کمی است و از این عدد مطلق کم، تنها ۰.۰۵ درصد در اختیار دانشگاه‌ها و اساتید قرار گرفته است. اگر می خواستیم به قانون برنامه پنجم برسیم، باید امروز ۳ درصد می‌بود.
طبق نظرسنجی برنامه ۶۷ درصد مخاطبان، دانشگاه‌ها را بی‌توجه به بودجه‌های کاربردی و درآمدزا خواندند.
برنامه تلویزیونی «حذف و اضافه» کاری از گروه دانش و اقتصاد شبکه سه سیما است که به مؤلفه‌های دانشگاه طراز انقلاب اسلامی و بررسی مسائل و مشکلات دانشجویان و دانشگاه‌ها می‌پردازد. مخاطبان می‌توانند از طریق شماره پیامک ۲۰۰۰۰۳۵۹ یا ایمیلDaneshgah@tv۳.ir با این برنامه تماس حاصل کنند.