به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ مقیمی درباره تاریخ شکل‌گیری کتابخانه این آستان مبارکه، با اشاره به قدمت ۶ هزار ساله شهر ری عنوان کرد: حضرت عبدالعظیم (ع) قرن سوم هجری و در سال ۲۷۲ به دستور امام هادی (ع) به عنوان نماینده ایشان به شهر ری مهاجرت کردند.
وی افزود: بعد از دفن حضرت عبدالعظیم، شیعیان خاص حضرت و شیعیان ری، پی بردند که حضرت عبدالعظیم از اولاد امام حسن (ع)، و از سادات بسیار با تقوا و مورد وثوق اهل بیت است و از همان موقع شروع کردند به بازسازی قبر ایشان و بر مزار ایشان بقعه‌ای بنا کردند. قدیمی‌ترین سندی که در مورد بقعه حضرت عبدالعظیم(ع) وجود دارد، سردر کتیبه آجری است که در حال حاضر بر سر مزار ایشان قرار دارد و مربوط به دوره سلجوقیان است.
مقیمی با برشمردن برخی صفات و ویژگی‌های شناخته شده آن حضرت گفت: از ویژگی‌های بارز و ممتاز حضرت عبدالعظیم محدث بودن ایشان و نقل حدیث از ائمه بوده است. تقوا و ورع ایشان نیز بسیار زبان‌زد بوده و همین‌طور ایشان معروف هستند به سید الکریم؛ به دلیل این‌که از ایشان کرامات بسیاری دیده شده است. البته در جوار بارگاه حضرت عبدالعظیم همیشه دو رکن و پایگاه فرهنگی نیز وجود داشته است؛ یکی «مدارس علمیه» و دیگری «کتابخانه‌ها».
مدیر کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) ادامه داد: در جوار حضرت عبدالعظیم کتابخانه‌هایی وجود داشته، اما به دلیل تاریخ بسیار پر مخاطره ری، که همواره عرصه هجوم و تاخت و تاز افرادی چون امیر تیمور گورکانی، مغول و سلطان محمود غزنوی بوده این کتابخانه‌ها و مستندات آنها از بین رفته است؛ به‌طور مثال و بر اساس مستندات تاریخی موجود سلطان محمود غزنوی کتابخانه صاحب ابن عباد را که یک دانشمند بسیار فاضل اهل ری و همچنین وزیر دیلمیان بوده است بار ۴۰۰ شتر کرد و برد و بسیاری از آنها را نیز سوزاند.
وی با بیان این‌که تا دوران صفویه مدرک مستندی از وجود کتابخانه آستان در دست نداریم ادامه داد: قدیمی‌ترین سندی که در حال حاضر در دسترس ماست و ثابت می‌کند که حرم حضرت عبدالعظیم مدرسه و کتابخانه داشته، کتاب‌های وقفی شاه عباس صفوی است.
مقیمی به نقل داستان کتاب‌های وقفی شاه عباس به آستان عبدالعظیم(ع) پرداخت و گفت: شاه عباس صفوی در مسافرتی که به تهران داشته دچار بیماری شدیدی شدو در همان حال نذر کرد که اگر بهبود پیدا کرد، خدمتی به آستان حضرت عبدالعظیم حسنی و حضرت حمزه ابن موسی الکاظم انجام دهد؛ بعد از چندی حال شاه عباس بهبود پیدا کرد و شفای کامل حاصل شد و تصمیم گرفت نذرش را اداء کند. بنابراین ۱۲۰ جلد کتاب خطی و همین‌طور روستایی به نام مردآباد شهریار را که الان هم وجود دارد وقف کتابخانه آستان کرد.
مدیر کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) درباره سرنوشت این کتاب‌ها گفت: در حال حاضر از آن ۱۲۰ جلد کتاب ۶ جلدش در اختیار کتابخانه آستان است و می‌گویند برخی دیگر از این کتاب‌ها در کتابخانه آستان قدس رضوی و دیگر کتابخانه‌ها نگهداری می‌شود و متاسفانه بسیاری از این کتاب‌ها هم به دلیل تاریخ عجیب و غریب «ری» از بین رفته‌اند ولی چند نسخه از این کتاب‌های شاه عباسی در اختیار ما است که متعلق به ۱۰۳۷ قمری است.
وی درباره این داستان نیز اظهار کرد: راوی این داستان استاد سید محمد محیط طباطبایی، پدر سید احمد محیط طباطبایی که از استادان دانشگاه تهران و از مورخان بسیار بنامی است، بود. داستان ایشان هم از این قرار است که ایشان در یکی از روزهای سال ۱۳۱۷ از جلو مسجد شاه رد می‌شده‌اند که شخصی که برای فروش کتاب بساط کرده بود، توجه ایشان را جلب می‌کند. ایشان جلو می‌رود و کتابی را بر می‌دارد و متوجه می‌شود که این کتاب یک نسخه خطی است به نام «کفایت‌التعلیم». هنگام خرید کتاب متوجه می‌شود که این کتاب دارای وقفنامه شاه عباس به کتابخانه حضرت عبدالعظیم است.
مقیمی ادامه داد: استاد سید محمد محیط طباطبایی بعد از خرید کتاب به بررسی آن می‌پردازد و زمانی که از اصالت آن اطمینان حاصل می‌کند به آستان حضرت عبدالعظیم مراجعه می‌کند و می‌بیند که آستان اصلا کتابخانه‌ای ندارد. ایشان کتاب را به امانت به کتابخانه خود منتقل می‌کند و داستان کتاب‌های شاه‌عباسی را بر اساس وقفنامه‌ای که داشته، با خط خودش پشت کتاب می‌نویسد؛ در سال ۱۳۲۴ متوجه می‌شود که کتابخانه حرم حضرت عبدالعظیم افتتاح شده است و به این ترتیب کتاب را می‌آورد و به کتابخانه حرم پس می‌دهد.
وی همچنین به تشریح چگونگی تأسیس کتابخانه آستان در سال ۱۳۲۴ پرداخت و گفت: این کتابخانه سرانجام توسط مرحوم جواد موذنی که موذن آستان بوده، تأسیس و شکل می‌گیرد. او پی می‌برد که در گذشته کتابخانه‌ای در آستان وجود داشته و از آنجا که یک روحانی علاقه‌مند به موضوعات فرهنگی بوده، این موضوع را با تولیت وقت آستان حضرت عبدالعظیم آقای دکتر حاج سید احمد هدایتی مطرح می‌کند و پیشنهاد راه‌اندازی مجدد این کتابخانه را می‌دهد. آقای هدایتی نیز که فردی فرهیخته و فرهنگی بود بسیار از این موضوع استقبال می‌کند و آقای موذنی و پسر خود دکتر محمدعلی هدایتی را مأمور تأسیس مجدد کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم می‌کنند.
مدیر کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) همچنین درباره اولین کتاب‌های تشکیل دهنده این کتابخانه گفت: در همان زمان ورثه مرحوم یدالله نظر پاک کجوری - استاد فلسفه و حکمت مدرسه سپهسالار آن روز و مدرسه عالی شهید مطهری امروز – قصد فروختن کتاب‌های آن مرحوم را داشتند که آقای موذنی و آقای محمدعلی هدایتی تمام ۶۰۰ جلد کتاب آقای نظر پاک خریداری می‌کنند و کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم در سال ۱۳۲۴ با این ۶۰۰ جلد کتاب کار خود را آغاز کرد و امروز در بهمن ماه سال ۱۳۹۳ بیش از یکصد هزار جلد کتاب ارزشمند مرجع در کتابخانه آستان حضرت عبدالعظیم ثبت و در اختیار علاقه‌مندان و مراجعان قرار گرفته است.