فرهنگ امروز: در ابتدای برنامه و در آیتم خبرنامه، به آخرین اخبار دانشگاهی کشور در هفته جاری پرداخته شد.

پرسش پیامکی قسمت سی ویکم برنامه «حذف و اضافه» اینگونه طرح شد: "آیا دانشجویان کنونی کم همت تر از دانشجویان ابتدای انقلاب هستند؟ ۱) بله، ۲) خیر".

در بخش ابتدایی برنامه دکتر محمد مهدی نژاد، معاون پژوهشی وزیرسابق علوم و عضو هیئت علمی دانشگاه میهمان «حذف و اضافه» بود. وی بیان داشت: الحمدلله انقلاب اسلامی در یکی از بخش هایی که بسیار با پیشرفت مواجه شد، در بخش علمی است. شاخص های علمی متنوع و متفاوت است. نظیر سهم درآمد ناشی از فعالیت های علمی، میزان ثبت اختراع و... . از جمله این موارد بحث رشد تولیدات علمی ماست که حاصل فعالیت های پژوهشی در کشور ما است. براساس آمار سایت اسکوپوس ما در سال ۱۳۵۷ در اسکوپوس حدود ۳۰۰ مقاله ثبت شده داشتیم و در ISI حدود ۵۰۰ مقاله و سند علمی. در پایان سال ۱۳۹۲ در اسکوپوس حدود ۴۰ هزار مقاله و مستندات علمی و درISI حدود ۳۰ هزار مقاله ثبت شده داشتیم. از لحاظ رتبه در منطقه اول بودیم و از ترکیه جلو زدیم و در جهان ۱۷ ام شدیم.

وی درباره نتایج بدست آمده در زندگی اجتماعی مردم حاصل از این میزان پژوهش، گفت: طبیعی است دستاوردهای علمی حاصل از پژوهش، در ابتدا خیلی بروز و ظهور در عرصه زندگی ندارند. چرخه ای داریم به اسم تجاری سازی که طول می کشد یک ایده وارد بازار شود و تبدیل به محصول و کسب و کار شود.

وی در پاسخ به این سوال که "آیا در عرصه تجاری سازی هم به همان میزان پیشرفت هایی داشته ایم؟" اظهار داشت: ما باید ببینیم در چه بازه ای حرکت می کنیم و اینها چه ارتباطی با هم دارند؟ برای مثال در سال ۲۰۱۳ مقاله علمی در اسکوپوس ثبت کرده ایم و خیلی هم خوب عمل کردیم. اما این ۴۰ هزار مقاله، همچون ۴۰ هزار موضوع متفاوت است. یعنی حتی دو مقاله با هم جمع نمی شوند. به هر حال این بنای رفیع توانمندی علمی به شکل ذره ذره روی هم بالا می آید. این وضعیت در کشور ما ضعیف است. یعنی اگر در این ۴۰ هزار مقاله، بر ۲۰۰ موضوع متمرکز می بودیم، باید انتظار داشت آثارش را به زودی در جامعه شاهد باشیم.

مهدی نژاد افزود: با نگاه منصفانه باید گفت کشوری که در حال رشد است، باید مراحل رشد را بگذراند. ما در مقطعی از زمان باید زیرساخت های پژوهشی، پژوهش کردن و سازوکارهای آن را در کشور راه اندازی می کردیم. در آنجا خیلی عنابت به این نیست که پژوهش ها همسو باشند. همه مقاله بنویسند تا ظرفیت هایی ایجاد شود. اما خیلی نباید در این نقطه مکث کرد. من فکر می  کنم این وقفه زیاد شده است.

وی ادامه داد: از وقتی که در سال ۱۳۹۰ حضرت آقا فرمودند ۹۰ درصد مقالاتمان باید کاربردی باشد، آنجا خط پایان بود. می بایست به سمت تجاری سازی می رفتیم. ما الان حدود ۶۰ هزار دانشجوی دکترا داریم. یعنی ۳۰ هزار دانشجو پای پروژه هستند. پروژه هایی که به شدت سنگین است. اگر اینها درست هدایت شوند، مشکلات عمده کشور حل خواهد شد. حدود ۴۵۰ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد داریم که اینها در صنایع کاربردی خیلی بیشتر از دانشجویان دکترا می توانند کمک کنند. چون دکترا بیشتر در مرزهای دانش حرکت می کند. از این ۴۵۰ هزار دانشجوی ارشد، حدود ۲۰۰ هزار دانشجو در مرحله پایان نامه  هستند. مگر کشور چند مشکل و مسئله دارد؟!

این عضو هیئت علمی بیان داشت: بنابراین ما باید گام بزرگی را برداریم. ما از مرحله آموزشی در دانشگاه ها به مرحله پژوهش رسیدیم و اکنون در مرحله گذار به دانشگاه کارآفرین هستیم. یعنی دانشگاه هایی که وظیفه اولیه شان بکارگیری دانش در صحنه عمل و برای نیازهای جامعه است. چیزی که امروز در دانشگاه های مطرح دنیا مطرح است و اکثر دانشگاه های دنیا عمده درآمدشان از همین محل است. از کمک های دولتی یا خیرین نیست؛ اگر هم باشد حدود ۲۰ درصد از این بخش است. اما امروز در دانشگاه های ما این بلکعس است.

مهدی نژاد خاطرنشان کرد: بنابراین می خواهم عرض کنم که رشد تولید علمی ما از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۲ بسیار چشمگیر بوده است. امروز اگر بخش تجاری سازی این پژوهش ها توفیقی است، ۹۰ درصد آن در حوزه فنی و مهندسی است. درصورتی که ما هم در حوزه علوم پایه و هم علوم انسانی نیازمندیم. علوم انسانی بزرگترین فضا را برای اصلاح در بستر مدیریتی کشور می تواند ارائه کند.

وی افزود: ما در دروان مسئولیت تمام امتیازات را به سمت پژوهش های کاربردی بردیم. یعنی اولین امتیاز به مقالات علمی، پژوهشی و کاربردی که ناظر بر نیاز داخلی باشد، داده شود. البته این هنوز در عمل کاملا محقق نشده است. شما فرض کنید سیاستی را اتخاد می کنید، تا زمانی که این سیاست محقق شود زمان می برد. جمعیت ۴و نیم میلیونی دانشجو، ۷۰ هزار استاد و حدود ۲۷۰۰ واحد دانشگاهی شما اگر بخوانید اینها را به سمت اهداف و آرمان های جامعه شکل دهید، این چنین نیست که امشب اراده کنید فردا محقق شود. بباید تلاش زیاد کرد.

مهدی نژاد خاطرنشان کرد: مقاله اساسا نقش مستندسازی دارد. شما اگر کاری را مستند نکنید، باقی نمی ماند. در بحث مدیریت دانش شما اگر بخواهید انتشار دانش کنید، یا باید کسی کنار من بایستد و یاد بگیرید یا این را در ساختاری خاص مکتوب کند. آنچه را که ما جلویش را گرفتیم این بود که این مقاله الزاما نباید ISI باشد، بلکه مقاله علمی- پژوهشی باید دهد. مقاله ای که اتفاقا این بار برگرفته از فعالیت کاربردی اوست. اتفاقا خیلی ها می دانند ارزش اینگونه مقالات بالاتر است، چون تکیه بر یکسری داده های واقعی دارد. بنابراین اصل نوشتن مقاله به نظرم نه تنها لازم است بلکه باید بر آن تأکید نیز کرد. چون بحث انتشار دانش، مدیریت دانش، جلوگیری از کارهای تکراری و بهره وری چندگانه است. بنابراین مقاله نوشتن همیشه کار خوبی است.

وی درباره دستاوردهای علمی در بخش های مختلف کشور بیان داشت: مهمترین بخش در این عرصه، بحث دفاعی است. چرا؟ چون حصارهای ذهنی در بحث نتوانستن در دوران دفاع مقدس شکست. وقتی جنگ شروع شد و امام فرمودند این جنگ برای ما نعمت بود، یکی در همین زمینه است. ما نیازهای تجهیزاتی خود را در حال تحریم، خود تأمین می کردیم. امروز نیز بخشی از امنیت کشور مرهون این توان دفاعی ما است که حاصل توانایی تماما داخلی است. در حوزه سلامت نیز بحث تولید داروهای مهم و سلول های بنیادین از بزرگترین پیشرفت ها بوده است. در بحث نانو، هسته ای، رادیوداروها، بهبود تولیدات کشاورزی، هوایی و نفت و گاز که بیشترین تحریم ها را بعد از بخش دفاعی در این حوزه داریم، پیشرفت های چشمگیری داشته ایم.

این استاد دانشگاه افزود: امروز ۳ هزار شرکت دانش بنیان داریم. هرچند سهم شان کوچک است. هنوز در اقتصاد کشور جایگاه و سهم قابل توجهی پیدا نکردند تا بتوانند آثار خود را ببینند. اما روز به روز در حال پیشرفت است و با تاکیدات حضرت آقا موفق تر خواهد شد.

وی درباره اینکه پرتاب ماهواره چقدر می تواند به پیشرفت جامعه کمک کند، اظهار داشت: این یک مرحله توسعه گام به گام است. اگر ما می ماندیم تا کسی به ما کمک کند، هیچ کس نمی آمد به ما کمک کند. این مسیری است که گام های اولش خیلی کند و سخت است، اما مسیرهای بعدی شما تند است. فضا امروز نقش بسیار تعیین کننده ای در همه عرصه ها دارد. در عرصه اقتصادی، شغلی، بکارگیری دانش و دانشمندان در این عرصه، غرور ملی و... .

معاون پژوهشی وزیر سابق علوم اظهار داشت: جالب است بدانید همایشی اخیرا در شیراز بود. یک استاد دانشگاه از خارج یک جدول مقایسه ای ارائه داد. گفت در عصر صنعتی، پول و سرمایه مالی، مبنای اصلی رشد بوده است. اما امروز سرمایه انسانی است؛ به شرطی که شما وارد فضای دانش بشوید. اگر نشوید در واقع سرمایه دانشی شما بکار نمی آید. در فضای دانشی این فکر است که حرف اول را می زند که در میان انسان ها و عمدتا تحصیل کرده ها است. اگر ما با سیاست گذاری وارد عرصه های دانش بنیان شویم، همه این تحصیل کرده ها جز ذخایر ارزشمند کشور محسوب می شوند. امروز تعداد دانشجویان در مقاطع بالا از ابتدای انقلاب بسیار رشد کرده است.

مهدی نژاد ادامه داد: تعداد مراکز آموزش عالی در ابتدای انقلاب ۵۰ و امروز حدود ۲۷۰۰ مرکز شده است. یک روز دانشگاه رفتن یک آرزو و رویا بوده است. اینها خوب است، اما به شرطی که این ظرفیت ها به سمت صحیح و با یک ترکیب صحیح حرکت کنیم. الان حدود ۵۰ درصد دانشجویان در رشته های علوم انسانی تحصیل می کنند. ما این میزان دانشجوی علوم انسانی نیازی نداریم. به نظر می رسد برای کشور ما اگر حدودا ۳۰ درصد در رشته های مختلف علوم انسانی باشند، آمار خوبی است. امروز الحمدلله بحث ترکیب تحصیلی در مقاطع بالاتر در حال اصلاح است.

در بخش دوم برنامه، دکتر سیدمحمد حسینی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی میهمان «حذف و اضافه» شد. وی درخصوص پیشرفت های فرهنگی کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیان داشت: فضای فرهنگی که در دانشگاه پیش از انقلاب وجود داشت، جمعی نیروهای متدین و نیروهای مسلمان داشتیم اما باید گفت غلبه با فرهنگ دیگری بود. مثل کلیت کشور که به افراد شرق یا غرب تمایل بودند، در دانشگاه نیز با وجود نیروهای متدین، غلبه با آنها بود. در فضای دانشگاه به گونه ای نشان می دادند به گونه ای که مکتب مبارزه، مکتب مارکسیسم است و انگار با آموزه های اسلامی نمی توان مبارز بود.

وی ادامه داد: در آن زمان و آن ظلم و ستم، مبارزه یک ارزش بود و دانشجویان در صف اول این مبارزه بودند. اما آن دو تفکر غالب بود و به تعبیر شهید مطهری این دو تفکر، مثل دو لبه یک چاقو بودند که هر دو با اسلام مخالف بودند. بسیاری ار آنها اسلام را دین شخصی می دانستند. اما کسانی که با افکار انقلابی شخصیت هایی مثل امام آشنا بودند، راه مبارزه درست را برگزیده بودند. اینکه بنده گفتم غالب بودند بدین معنا نیست که فکر کنیم مجالی برای اقدامات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی درست برای نیروهای مسلمان نبوده باشد.

وی درباره پیشرفت های صورت گرفته در عرصه های فرهنگی پس از انقلاب، اظهار داشت: پیش از انقلاب در عرصه فرهنگ جدای از دستاوردهای شخصی افرادی که بنا بر خود این فعالیت ها را انجام می دانند، دستگاه فرهنگی دربار و دولت نگاهی غربگرا را با تاسیس بنگاه های مختلف حاکم کرده بودند و فرهنگ غرب را در کشور ترویج می کردند. مثلا برای ترجمه رمان ها، قصه ها وادبیات غرب بنگاه فرانکلین شکل گرفته بود. هیچ اتکایی به فرهنگ اصیل و بومی ما وجود نداشت.

حسینی خاطرنشان کرد: آن زمان هویت اسلامی و ایرانی ما معنا نداشت. حرفی برای گفتن نداشتیم و نهایت یک تابع کور و کر برای شنیدن حرف های غربی بودیم. لذا ما پیش از انقلاب در عرصه های مختلف فرهنگی کمتر حرفی برای گفتن در عرصه جهانی داشتیم که بگوئیم این متعلق به فرهنگ ما است.

وی افزود: اما پس از انقلاب تحولی را شاهد هستیم؛ از همان نخستین سخنرانی امام پیرامون سینما که ما با سینما مخالف نیستیم بلکه با فحشا مخالفیم. یعنی ما ظرف را پذیرفتیم ما آن محتوا و مظروفش باید با فرهنگ اصیل و باورهای دینی ما منطبق شود. لذا ما بعد از انقلاب نسل جدیدی را شاهدیم و رویش های فراوان در حوزه های مختلف بدست آوردیم. تعدا عناوین چاپ شده در سال قبل از انقلاب ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ عنوان کتاب بود و امروز به ۶۰ هزار عنوان رسیده است. این تنها از جهت کمیت است، به لحاظ کیفیت نیز همین گونه بوده است. این پیشرفت در عرصه های مختلف نیز همین گونه بوده است. چون ماهیت انقلاب ما فرهنگی بوده است و امام و رهبر فرزانه انقلاب، خود یک نگاه فرهنگی داشته اند، لذا اهتمام و توجه ویژه ای وجود داشت.

طبق نظرسنجی برنامه ۶۱ درصد مخاطبان، دانشجویان کنونی را پرهمت تر از دانشجویان اوایل انقلاب دانستند.

برنامه تلویزیونی «حذف و اضافه» کاری از گروه دانش و اقتصاد شبکه سه سیما است که به مؤلفه‌های دانشگاه طراز انقلاب اسلامی و بررسی مسائل و مشکلات دانشجویان و دانشگاه‌ها می‌پردازد. مخاطبان می‌توانند از طریق شماره پیامک ۲۰۰۰۰۳۵۹ یا ایمیلDaneshgah@tv۳.ir با این برنامه تماس حاصل کنند.