به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست رونمایی ششمین جلد کتاب «مزدکنامه» با حضور علی اشرف‌صادقی(زبان‌شناس و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، دکتر محمود جعفری دهقی(دانشیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران) و سیدعلی آل‌داوود(مصحح و نسخه‌شناس) سه‌شنبه پنجم اسفندماه در سرای اهل قلم برگزار شد. همچنین محمدحسین ساکت، دبیری نشست را بر عهده داشت. علاوه بر سخنرانان دکتر ایرانی، رئیس میراث مکتوب و مهرداد ملکزاده، باستان‌شناس نیز در این نشت حضور داشتند.
نخستین اثر در رثای فرزند
صادقی با اشاره به نخستین یادنامه‌ها گفت: در بسیاری از کتاب‌ها شروع یادنامه‌نویسی به ایرج افشار، ایران‌شناس فقید برمی‌گردد. در حالی که نخستین یادنامه با انتشار کتابی به منظور بزرگداشت یاد فرزند از دست رفته دکتر احمد آرام مرسوم شد.
وی اظهار کرد: آرام برای بنده تعریف کردند که زمانی که وی برای دیدن فرزند دندانپزشک خود به آمریکا می‌رود، یک روز قبل از رسیدنش به مقصد، فرزندش می‌میرد. در نتیجه پس از رسیدن به آمریکا آرام تصمیم می‌گیرد که به جای شیون و زاری در سرزمین غریب کار بهتری انجام دهد.
این عضو پیوسته زبان فرهنگستان ادب فارسی ادامه داد: آرام به یک کتابفروشی می‌رود و کتابی را خریداری و آن‌را ترجمه می‌کند. ترجمه‌ایی که آرام آن‌را به فرزند از دست رفته خود تقدیم می‌کند.
صادقی با اشاره به «نامواره ایرج افشار» افزود: افشار نیز به یاد پدرش، محمودافشار نامواره‌ایی را منتشر کرد که پس از انتشار ده جلد از آن عنوان «پژوهش‌های ایرانشناسی» را بر آن نهاد. همچنین پس از درگذشت فرزندش، بابک بنا به علاقه خودش به کتاب، دوجلدیادنامه تحت عنوان «کتابفروشی» تدارک دید.
وی با اشاره به ابتکار افشار در پرداختن به کتابفروشی‌ها بیان کرد: برای یادنامه‌ای که افشار در دو جلد به یاد فرزندش در نظر گرفت، عده‌ای از پژوهشگران را تشویق کرد که سراغ کتابفروشی‌های شهرهای مختلف ایران بروند و در بررسی وضعیت آنها مقاله‌ای بنویسند.
این استاد زبان‌شناس گفت: که نتیجه این پژوهش مقاله‌های پرباری از جمله مقاله «کتابفروشی قم»از جواد بشری و همچنین مقاله دیگری از پرویز اذکایی بود که به خوبی به کتابفروشی‌ها پرداخته بودند. بشری درباره کتابفروش‌های قم مقاله بسیار خوبی نوشته بود و اطلاعات بسیار مفصل و کمیابی را در این مقاله گنجانده بود.
صادقی با اشاره به جلد ششم«مزدکنامه» اظهار کرد: این مجلد به مطالب متنوعی از ایران پرداخته است. ابتکاری که در این مجلد به کار گرفته شده، فصل‌بندی خوب مقاله‌ها در عناوین موضوعی معین است. برای مثال اگر فردی بخواهد در حوزه ایرانشناسی یا زبان‌شناسی مطالعه کند، به آسانی می‌تواند سراغ مطالبی برود که در نظر دارد.
وی با اشاره به نحوه پیدایش تکمله عنوان کرد: مزدکنامه اثر خوبی است که اگر در مطالب آن مطالعه و تحقیق شود، در صورتی که نقص یا کمبودی در آن باشد، فرد دیگری برای اصلاح یا تکمیل کردن نقص آن می‌تواند تکمله‌ای بنویسد. البته این نحوه دقت و پژوهش در آثار دیگران سبب پیشرفت و پویایی علم در کشور ما خواهد شد.
این این عضو پیوسته زبان فرهنگستان ادب فارسی با اشاره به مقاله «تاملی در نام و اشتهار کرگان» نوشته اکبر راشدی‌نیا بیان کرد: نویسنده این مقاله به نکته‌ایی درباره ابوالقاسم عبدالله بن علی طوسی اشاره کرده که دیگران به این امر پی نبرده‌اند. این نکته درباره نام و عنوان این عارف قرن ششم و هم عصر با ابوالقاسم فردوسی است.
صادقی با اشاره به ابهام در نام (ابوالقاسم عبدالله بن علی طوسی) افزود: در منابع تاریخی نام وی «عبدالله بن علی» ثبت شده است، اما عموم طبقات و تذکره‌های صوفیه نام او را «علی» ثبت کرده‌اند و ظاهرا منشا اشتباه همه آنها کتاب «کشف المحجوب هجویری» است. هجویری یا ناسخان کتاب «کشف المحجوب» نام شیخ را به اشتباه «ابوالقاسم علی کرکانی» ثبت کرده‌اند و دیگران به تبعیت از او نام شیخ را «علی» پنداشته‌اند.
جشن باران؛ نبرد تیشتر و اپوش
جعفری دهقی یکی دیگر از سخنرانان این نشست با اشاره به سخن گفتن در محضر دکترعلی اشرف صادقی اظهار کرد: بنده در این مجلس در حضور صادقی سخن گفتن برایم دشوار است، اما من تحت تاثیر مزدک قرار گرفتم و به همین بهانه قطعه شعری را می‌خوانم. شب در سکوت رفت و یار نیامد صبر و دعای ما به کار نیامد
وی سپس افزود: برخی وجودشان مایه برکت و برخی دیگر نبودشان (مرگ آنها)نیز مایه برکت و خیر است. «مزدکنامه» حاصل برکت، مزدک کیانفر است که برای وی آرزوی مغفرت می‌کنم. بنده نیز مانند صادقی معتقدم که طبقه‌بندی این اثر بسیار درست است و در این مجلد مطالبی که مورد نیاز ماست برای مثال از تاریخ، ایرانشناسی، زبان‌شناسی و نقد ادبی به درستی در آن طبقه‌بندی شده است. بنده افتخار داشتم که در دو شماره آن نقش بسیار کمی داشته باشم.
دانشیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران با اشاره به مقاله‌ای درباره «آب و اسطوره آب» عنوان کرد: در اساطیر ایران مطالبی تحت عنوان باران، ایزدان مربوط به باران به مرور ایجاد شده و گذشتگان ما توانسته‌اند با درایت این کم‌آبی را مدیریت کنند. آثار قناتی که از دوره هخامنشی در کویرهای ایران ایجاد شده، یکی از نشانه‌های آن مدیریت است که متاسفانه امروز به دلیل سوءتدبیر در شرایطی مناسبی قرار ندارند.
جعفری دهقی با اشاره به تیشتر ،ایزد باران اظهار کرد: این ایزد مسئول باران است و اهورامزدا این ایزد را به این منظور آفریده است که مایه برکت، رطوبت و رشد گیاهان و انسان‌ها باشد. در مقابل اهریمن دیوی به نام اپوش خلق کرده که از دو واژه «اپ» یعنی آب و «وش» به معنی کشنده شکل گرفته که در شاهنامه نیز از آن نام برده شده است.
وی با اشاره به ارتباط دعا و قوی‌تر شدن تیشتر گفت: در این اسطوره دو اصل اهورمزدا و اهریمن قرار دارد و نکته جالب این‌که هرچه انسان‌ها در درگاه اهورامزدا دعا بخوانند و تقاضای باران کنند، تیشتر قوی‌تر می‌شود و هرچه به ایزد باران بی‌توجهی کنند، تیشتر ضعیف و اپوش قوی‌تر می‌شود.
این زبان‌شناس درباره نبرد تیشتر و اپوش بیان کرد: رعد و برقی که در آسمان شکل می‌گیرد، در اثر برخورد اسب تیشتر و اپوش است که اگر تیشتر موفق شود، باران می‌بارد و اگر اپوش بر تیشتر چیره شود، خشکسالی رخ خواهد داد. البته در این مقاله به جشن‌های باران اشاره شده که ابوریحان بیرونی برخی از این جشن‌ها را در آثارش ذکر کرده است.
جعفری دهقی با اشاره به مقاله دیگر خود در ششمین مجلد «مزدکنامه» عنوان کرد: مقاله بنده «گزارش‌های تاریخی و زبان شناسی درباره برخی جای واژه‌های کرمان» نام دارد که به ریشه‌شناسی برخی مکان‌ها و شهرهای کرمان می‌پردازد. البته بنده درباره این نوع پژوهش‌ها بر خلاف سایر پژوهشگران تلاش می‌کنم که نظر قطعی ارائه ندهم و با لفظ (شاید) یا (ممکن است) درباره این مباحث اظهارنظر کنم.
در مزدک‌نامه‌نگاری کیانفر به ایرج افشار نظر داشته است
سخنران دیگر این نشست سیدعلی آل‌داوود با اشاره به سنت پسندیده یادنامه گفت: سنت یادنامه‌نگاری از ایرج افشار برجای ماند و جمشید کیانفر نیز در تهیه و تدوین مزدکنامه به وی نظر داشته است. هرچند افشار در سن پیری دو جلد «کتابفروشی» را به یاد فرزندش بابک منتشر کرد و به دلیل کهولت سن در تدوین این دو مجلد حوصله چندانی به خرج نداد، اما کیانفر در انتشار مزدکنامه تلاش کرد که این اثر با دقت و حوصله تهیه و چاپ شود و این اثر اکنون دارای فصل‌های معین و مباحث جداگانه ادبی، تاریخی و زبان شناسی و سایر مطالب است.
وی با اشاره به ویژگی فصل‌بندی مجلد ششم «مزدکنامه» عنوان کرد: هر فردی بخواهد از مقاله‌های این 6 جلدی استفاده کند، می‌تواند با مراجعه به فهرست مطالب به آسانی سراغ مقاله موردنظرش برود. البته اگر در ویرایش و نظم مقاله‌ها دقت و توجه بیشتری صرف می‌شد، اثر شایسته‌تری در دسترس اهل پژوهش قرار می‌گرفت.
این مصصح با اشاره به مقاله «آزادی و قانون در اندیشه طالبوف تبریزی» اظهار کرد: این مقاله بسیار مفید است و اطلاعات سودمندی دارد. اما به نظر بنده درباره نقش طالبوف در باره انتقال مفاهیم آزادی و قانون اندکی اغراق در آن دیده می‌شود. در این مقاله نویسنده معتقد است که طالبوف نخستین فردی است که مفاهیم آزادی و قانون را در نوشته‌های وی می‌توان پیدا کرد.
آل داوود با اشاره به میرزاملکم، ملقب به ناظم‌الدوله، روشنفکر، روزنامه‌نگار، دیپلمات و سیاست‌مدار دوره قاجار افزود: ملکم یکی از روشنفکرانی است که آثاری درباره قانون و دموکراسی را ترجمه کرده است. به نظرم در مقاله مورداشاره حق افرادی مانند ملکم و برخی روشنفکران هم عصر وی نادیده گرفته شده است.
وی با اشاره به مقاله «تحلیل محتوایی و تطبیقی روزنامه‌های مشروطه‌خواه تهران و شهرستان‌ها» بیان کرد: در این مقاله برخی اشتباهات دیده می‌شود. مثلا در یک قسمت آن سال درگذشت سیدضیاء‌الدین دهه 1330 ذکر شده است و در جای دیگری نویسنده این اشتباه را تصحیح می‌کند و می‌نویسد: «مرگ سیدضیاء در کنار مرگ اسدالله علم در سال 1348 از موجبات کم شدن مشاوران دانا و عاقل از کنار محمدرضاشاه است.» در حالی که باید گفت مرگ علم درفروردین سال 1357 اتفاق افتاد.
کیفیت مجلد 6 مزدکنامه دلیل تاخیر در انتشار آن بود
در پایان نشست جمشید کیانفر که ششمین جلد «مزدکنامه» در رثای فرزند وی منتشر شده، گفت: تا کنون 330 نفر در نوشتن مقاله‌های این مجموعه که پنج‌هزار صفحه را دربرمی‌گیرد، حضور داشتند. همچنین در مجلد سوم این مجموعه از پیروی‌خواهان«جمشید کیانفرو پروین استخری» در تهیه و تدوین «مزدکنامه» به ایرج افشار سخن گفته شده است.
وی با اشاره به نوع دسته‌بندی برخی مقاله‌ها عنوان کرد: با وجود این‌که دوستان از طبقه‌بندی مقالات در این مجموعه تمجید کردند، اما برخی اوقات بعضی مقالات را به دشواری می‌توان در یک گروه گنجاند. برای نمونه مقاله‌های دکترابریشمی ظاهرا مربوط به رشته کشاورزی است، اما محتوای مقاله‌های وی به زبان‌شناسی نزدیک‌تر است و از طرفی قرار دادن مقاله‌های وی در این گروه باعث می‌شود که خواننده بیشتر به آن نظر کند. بنابراین ما سعی کردیم که مقاله‌ها در گروهی که به محتوای آنها نزدیک‌تر است، قرار داده شوند.
این مصحح با اشاره به تاخیر در انتشار جلد ششم «مزدکنامه» اظهار کرد: این مجلد قرار بود در سال گذشته منتشر شود، اما به دلیل اشکالات فنی و نه اشکال مالی کار با تاخیر مواجه شد و دلیل آن هم کیفیت نامناسب کاری بود که به ما ارائه شد. اگر این کیفیت در جلد نخست رخ می‌داد، شاید به انتشار آن اقدام می‌کردیم اما از آن‌جا که به مجلد ششم رسیده بود، تلاش کردیم تا به صورت شایسته‌تر و ارزشمندتری ارائه شود. البته این تاخیر سبب شد که مجلد هفتم هم آماده شود به طوری که در آغاز سال 94 مجلد هفتم «مزدکنامه» آماده انتشار خواهد شد.