به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست رونمایی از کتاب «طبری پژوهی» به گردآوری محمدحسین ساکت چهارشنبه ششم اسفندماه در سرای اهل قلم با حضور محمدحسین ساکت،زهیر صیامیان گرجی، علی بهرامیان و جمشید کیان‌فر برگزار شد و از کتاب طبری پژوهی رونمایی شد.
طبری در قرن سوم هجری بر حق مالف تاکید دارد
محمدحسین ساکت، نویسنده کتاب طبری پژوهی در مراسم رونمایی از این کتاب با اشاره به عنوان کتاب گفت: من با انتخاب عنوان کتاب «طبری پژوهی» با زیر عنوان « اندیشه گذاری طبری، نابغه ایرانی» نشان دادم که برخی از نویسندگان عرب در تلاش هستند بسیاری از مفاخر ما را به خودشان اختصاص دهند.
وی با بیان اینکه دو سال زمان برای گردآوری کتاب صرف شده است، افزود: در سال 69 همایشی برای طبری در شهر آمل برگزار و کتابی هم از این همایش منتشر شد اما حق مطلب برای او ادا نشد.
ساکت با اشاره به اینکه در غرب در باره طبری کارهای زیادی انجام شده است، گفت: کتاب «طبری، تاریخ نگار مسلمان و شاهکار او» مجموعه مقالات همایشی است که در سال 1995 برگزار شد. موسسه مطالعات خاورمیانه وابسته به دانشگاه سنت اندریوس اسکاتلند همایشی در سال 95 برگزار کرد که استاد هیوکندی مقالات ارائه شده به این همایش را پس از ویرایش همراه با پیشگفتاری منتشر کرد.
این نویسنده ادامه داد: من در این مجموعه کوشیدم همه جنبه‌های فکری طبری را بواسطه مقالات ارائه شده در نظر بگیرم. او برای نخستین بار در فرهنگ اسلامی به صورت مطلق و در فرهنگ غربی در قرن سوم به حق مالف اعتراف می‌کند.
طبری حق قضاوت را در تمام زمینه‌ها به زنان داده است
ساکت با اشاره به بعضی از ویژگی‌های طبری گفت: من در مقاله‌ای مذهب طبری را بررسی کردم. او دارای مذهب خاصی بود که یکی از نوآوری‌های آن در جهان اسلام و یا در جهان غرب دادن حق قضاوت به زن در تمام زمینه‌ها است و این را شایسته مقام زن می‌داند. همچنین او از سن 15 سالگی و حتی کمتر کوچ علمی خود را آغاز می‌کند و توانمندی زیادی در نشستن در کلاس درس استادان و نوشتن داشته است.
وی افزود: برآمدن و ظهور تاریخ در اسلام از دل حدیث بوده است و طبری حدیث و روایت را نقل قول می‌کند. بعلاوه بعضی معتقدند طبری تاکید بر روایت اول از تمام روایت‌هایی که درباره هر مطلب از کتاب خود آورده، دارد درحالیکه من مبنای علمی از این عقیده پیدا نکرده‌ام.
به گفته ساکت کتاب تاریخ طبری بوسیله بهترین طبری شناسان و مستشرقان در آمریکا ترجمه شده است.
این مترجم با بیان اینکه در نوشتن این کتاب با مشکلاتی روبرو بوده است، گفت: در ابتدای کتاب‌های این چنینی جمله به کوشش فلان شخص» آورده می‌شود و ما هم این کار در کتاب انجام دادیم. شخصی که به نام کوشش‌گر در این کتاب از او نام برده شده است مسئولیت ترجمه 280 صفحه از مطالب کتاب را به عهده داشت اما بعد از ترجمه 80 صفحه از انجام این کار سرباز زد و عنوان کرد که این کار را نمی‌تواند انجام دهد و من به‌رغم دیگر فعالیت‌ها، ادامه ترجمه را انجام دادم و برای جلوگیری از خستگی خوانندگان صفحات را موضوع‌بندی کردم.
ساکت با اشاره به اینکه دیدگاه‌های گوناگون طبری را در کتاب «طبری پژوهی» آورده است، افزود: حرف‌های ناگفته درباره طبری هنوز باقی‌است و کتاب‌های گوناگونی که درباره او چاپ می‌شوند نشان‌دهنده وجود نگاه تازه به او ست.
وی عنوان کرد: من کتاب «طبری پژوهی» را به 17 مولف مترجم و ناشری که درباره طبری کار کرده‌اند، تقدیم کرده‌ام اما در تایپ، نام زنده‌یادان ابوالقاسم پاینده و حبیب یغمایی از قلم افتاده است.
طبری در فرهنگ ایرانی اسلامی فرد متشخص و مستقل است
علی بهرامیان، عضو هیئت علمی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی و پژوهشگر تاریخ صدر اسلام در این نشست با بیان اینکه طبری در فرهنگ ایرانی اسلامی فرد متشخص و مستقلی است، گفت: طبری در چهار حوزه تفسیر، تاریخ، کلام و فقه آثاری دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. او به دلیل استدلال رای در همه زمینه‌ها در میان علمای اهل سنت با استقبال خوبی مواجه نمی‌شد.
بهرامیان افزود: جنبه گردآوری در زمینه تاریخ و تفسیر در آثار طبری غلبه دارد و کتاب تاریخ طبری دربرگیرنده سنت تاریخی پیش از او ست. صد و پنجاه سال قبل از طبری، اخبار ایران پیش از اسلام، تاریخ انبیا تا سیره نبوی به صورت تک‌نگاری مورخان و جزیی نوشته شدند که آنها هم متکی به سنت تاریخ‌نگاری قبل از خودشان بودند. بنابراین تاریخ طبری فراهم آمده از سنت تاریخی قبل از او ست.
وی خاطرنشان کرد: اگر مطالب جعلی هم در کتاب تاریخ طبری وجود داشته باشد تقصیر آن به عهده طبری نیست و او در مقدمه کتاب توضیح می‌دهد که در اخبار تاریخی نمی‌توان به دقت سایر علوم دست یافت. طبری در کتاب تفسیر تاریخ طبری هم بیشتر قول‌های تفسیری از ابن عباس و شاگردان او تا زمان خودش را گنجانده و از این جهت کار مهمی انجام شده است که در صورت جعلی بودن آن، کتاب‌های تفسیر و تاریخ طبری توانسته سنت تاریخ‌نگاری قبل از خودش را حفظ کند.
تاریخ نگاری اسلامی با روایت‌های مردمی همزاد بودند
این پژوهشگر تاریخ افزود: تاریخ‌نگاری اسلامی دارای همزاد بوده است به این معنی که در کنار حوادث رخ داده شده، روایت‌های مردمی با شاخ و برگ‌های زیاد شکل می‌گرفت. کتاب تاریخ طبری کار کلاسیک مهمی انجام داد و آن این بود که با نقل از اسناد اجازه شناختن طبقات قبل از خود را به ما داد. درباره طبری و آثار او کلی‌گویی صورت گرفته اما می‌توان به ارزش کتاب او پی برد.
وی با بیان اینکه گمان نمی‌کنم تاریخ‌نگاری در هیچ ملتی به اندازه ایرانیان و فرهنگ اسلامی رشد پیدا کرده باشد، گفت: در ملت‌های دیگری مانند چین و آسیای جنوب شرقی ماخذ‌هایی از تاریخ‌نگاری ایرانی-اسلامی دیده می‌شود.
بهرامیان با بیان اینکه تاریخ طبری گنجینه‌ای بسیار غنی از تاریخ دوره اسلام و تاریخ ایران قبل از اسلام است، افزود: کتاب طبری پژوهی اشاره به اهمیت طبری می‌کند که در زمینه‌های متفاوتی در آن قلم زده است. کتاب تاریخ طبری و تفسیر طبری از قله‌های تمدن اسلامی محسوب می‌شوند.
نسخه خطی عربی از طبری در ایران نداریم
در ادامه این نشست جمشید کیان‌فر در سخنانی گفت: ما نسخه خطی عربی از طبری در ایران نداریم و هرانچه که هست متعلق به تاریخ بلعمی ست در حالیکه اکثر مورخان ما در ادوار مختلف تاریخی و در نوشتن تاریخ از متن عربی استفاده کرده‌اند.
وی با اشاره به همایشی که در بزرگداشت طبری در اواخر دهه 60 برگزار شده بود، افزود: من در همان زمان مطلبی برای آن همایش با عنوان نسخه‌های طبری در ایران آماده کردم که حاصل آن 24 نسخه خطی بود اما در این کتاب این رقم به 44 نسخه در ایران و 124 نسخه در جهان رسیده است.
کیان‌فر ادامه داد: در دوره سامانیان که تصمیم به ترجمه کتاب تاریخ و تفسیر طبری به فارسی گرفته شد، از همه منابع موجود آن روز آثار شخص ایرانی انتخاب شده که هر دو به فارسی برگردانده می‌شود.
وی با اشاره به این عقیده که طبری روایت‌های اول در کتاب خود را مدنظر داشته است، گفت: من معتقدم روایت اول، روایت مشهوری است که طبری آن را آورده و او بیشتر بر روایت دوم تکیه داشته است به همین دلیل مورخان بعد ازطبری که از وی بهره برده‌اند بر روایت‌های دوم تاکید داشته‌اند.
کیان‌فر خاطرنشان کرد: تاریخ طبری با همه ابعادش، تاریخ فقاهتی است اما در این کتاب به همه ابعاد تاریخ طبری و کارهای او اشاره داشته است. محمدحسن ابریشمی در کتاب طبری توجهی به رستنی‌ها کرده و فهرستی از درختان مختلف و سیفی‌ها و گندم آورده که این برای کسانی که به دنبال کارهای بدیع هستند، قابل توجه است. ما گاهی به یک اثر با نگاه سیاسی و تاریخی و جنگی توجه می‌کنیم درحالیکه می‌توان از این آثار نکاتی درباره معمار و تاریخ اقتصادی هم استخراج کرد.
طبری در مقابل عوام زدگی به حاشیه رانده شد
در ادامه این نشست زهیر صیامیان به ویژگی‌های طبری اشاره کرد و گفت: طبری نامدار فرهیخته مسلمان در عصر اسلامی است که می‌توان با بررسی آثار و افکار او ماهیت آن دوران را دریابیم. طبری برای ما شناخته شده است و ما درباره اصالت آملی او هم یقین داریم.
وی باطرح این سوال که چرا طبری دارای اهمیت است؟ بیان کرد: طبری مصداق حفظ معیارهای علم با تعریف آن زمان است و شان او را می‌توان در کشاکش عوام زدگی و تبلیغات سیاسی تعریف کرد و مصداق دقیق اخلاق عالِم را می‌توان در طبری دید.
وی افزود: روایت‌های تاریخی که امروز درگیر جامعه اسلامی شده، زمانی است که از گذشته باقی مانده و تاریخی نشده است. جامعه مسلمانان به دلیل ماهیت سنت گرایی، منازعات متعددی بر سر گذشته دارند و با توجه به مشکلاتی که بر سر منافع خود در دوره‌های مختلف داشته‌اند، برای مشروعیت کنش‌هایشان از گذشته استفاده می‌کنند و خون یکدیگر را می‌ریزند. طبری در سنت تاریخ‌نگاری اسلامی موثر بوده اما در نهایت عوام گرایی در نگاه به گذشته غلبه پیدا کرده است.
صیامیان افزود: طبری برای عمر، عثمان، ابوبکر و امام علی (ع) منابع می‌نویسد. او اهل وحدت و سازگاری است و به دنبال حل مسئله‌ای ست که احساس می‌کند جامعه اسلامی را در سرازیری فروپاشی قرار می‌دهد.
وی اضافه کرد: کاری که طبری انجام داده و در حوزه سنت، عقاید، تاریخ و فقه باقی‌مانده در حد حفظ میراث نیست بلکه نشان دادن شیوه‌های مختلف بنای ساختمان فکری و فرهنگی توسط مسلمانان بوده است.
صایامیان ادامه داد: طبری در مقابل عوام زدگی به حاشیه رانده شد. آنچه که او را مهم می‌کند، شان اندیشه‌گذاری او ست. او سازگاری را در میان سنت‌های اسلامی و غیر اسلامی ایجاد کرده تا فرهنگ همگون و هماهنگی با شاخص دین اسلام فراهم کند و یکی از شاخص‌های دین اسلام، عقلانیت است.
وی در پایان سخنان گفت: کتاب «طبری پژوهی» بسیار ارزشمند است، زیرا منطق تولید علم را روایت و کرده و ما را با دریای علم آشنا می‌کند.