به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر: قرآن كریم مهم‌ترین منبع علوم آسمانی است، از آنجا كه شناخت كامل همه‌جانبه كه همه‌ی ابعاد وجودی انسان را مورد توجه قرار دهد، برنامه‌ای الهی دارد، با توجه به سخنان خدای متعال در ارتباط با راه‌ورسم زندگی كامیاب و تعالی روح و معنویت بشر، به آسانی می‌توان دریافت كه گنجینه‌ای الهی است. توجه و دقت در این سرمایه‌ی بزرگ علم و معرفت انسان را به اوج تكامل در بُعد علمی و عملی می‌رساند و راز و رمزهای سعادت دنیا و آخرت را می‌گشاید.
حضرت محمد(ص) و امامان معصوم نیز با استفاده از آیات و روایات و علم الهی دستورات تعالیم اسلامی را به گونه‌ای برای مسلمانان تبیین كرده‌اند. این موضوع، با توجه به تمام جنبه‌های زندگی دنیا و تعالی روح در قرآن كریم، به خوبی بیان شده است و اما علوم دینی اسلامی، كه دین رسمی كشور ایران است و دستورات جامع با توجه به شناخت همه‌جانبه‌ای كه از انسان دارد، چه جایگاهی در ساختار آموزشی كشور مسلمان‌نشین ایران دارد. در این مقاله، تلاش ما بر این است كه با توجه به دستورات اسلامی بر تربیت كودك، جایگاه تربیت اسلامی را با استفاده از منابع غنی و معتبر اسلامی، قرآن، احادیث و روایات در ساختار آموزشی در دوران ابتدایی كشور ایران اسلامی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
نظام‌های تربیتی، با توجه به ملاك‌ها و مقاصد مورد نظرشان، اهداف خاصی را تبیین می‌كنند و تلاش خود را جهت رسیدن به اهداف تعیین‌شده معطوف می‌دارند. در كشورهای اروپایی، نظام آموزشی بر پایه‌ی رویكرد سكولاریسم و غیردینی است، ساختار آموزشی آن‌ها نیز بر مبنای سعادت و خوشبختی زندگی دنیوی طراحی شده است و معنویات و تعالی روح انسان را مغفول دانسته‌اند و تأكید آن‌ها بر پیشرفت علم و تكنولوژی و امكانات رفاهی است. آن نیز در تربیت اسلامی، هدف اساسی و غایی تربیت، تعالی روح و قرب الهی است كه همراه با سعادت زندگی در جهان مادی است. آیات شریفه‌ی مذكور نیز بر این نكته تأكید دارد: «یعلمهم الكتاب و الحكمه و یزكیهم» (سوره‌ی بقره، آیه‌ی ۲۹)، «نزلنا علیك الكتاب تبیانا لكل شی» (سوره‌ی نحل، آیه‌ی ۸۹) و «ولارطب ولا یابس الا فی كتاب مبین» (سوره انعام، آیه ۵۹).
جهت رسیدن به این اهداف، نظام آموزشی اسلامی برنامه‌ای جامع و دقیق طراحی كرده تا ظرفیت‌های وجودی و استعدادهای نهفته‌ی انسان به فعلیت برسد. خداوند متعال خود آفریننده‌ی انسان است و از همه‌ی ظرفیت‌های وجودی و استعدادهای درونی انسان آگاه است، اهمیت ویژه‌ی تربیت اسلامی از آن جهت است كه مطابق با فطرت الهی انسان برنامه دارد، علوم اسلامی بهترین منابع تربیتی را در بر دارند. تربیت مقدس است، زیرا كه گوهر وجودی انسانیت را شكوفا و انسان را از خودشناسی به خداشناسی می‌رساند؛ «إنَّ فی خلق السّماوات و الارض و اختلاف الّیل و النّهار لآیاتٍ لاولی الالباب» (سوره آل عمران، آیه ۱۹۰) مسلّماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمدورفت شب‌وروز، نشانه‌های روشنی برای خردمندان است.
برنامه‌ای جامع و غنی، با توجه به مراحل رشد و نیازهای آینده، دارد و حتی قبل از ازدواج ملاك‌های انتخاب همسر، كه فرزندان از والدینی نیكو برخوردار گردند، در اولین روز زندگی سفارش به خواندن دعاهایی می‌كند؛ محتوای بسیار غنی و شیوا دارد كه تكالیف والدین و آینده‌ی فرزندان را یادآور می‌شود. برنامه‌ی دوران بارداری را مشخص می‌كند، از لحظه‌ای كه كودك به دنیا می‌آید وظایف پدر و مادر را مشخص می‌كند و مرحله به مرحله جهت تربیت و آینده‌ی كودك برنامه دارد. خداوند متعال در سوره‌ی فرقان یكی از ویژگی‌های بندگان راستین را توجه خاص به تربیت فرزند و خانواده‌ی خویش می‌داند تا آنجا كه آن‌ها برای خود در برابر آن‌ها احساس مسئولیت می‌كنند. این‌چنین اسلام، مسلمانان را راغب می‌كند تا با شوق و امید به آینده‌ی نور چشمان خود تلاش كنند و زندگی هدفمند داشته باشند، از الطاف الهی برخوردار گردند، در ضمن رشد معنوی آخرت خود را آباد می‌گردانند.
مسلمانان تلاش می‌كنند هر آنچه در توان دارند، در تربیت فرزندان و همسران و آشنایی آن‌ها با احكام اسلامی و راه‌ورسم زندگی اسلامی؛ از جمله خودشناسی، اخلاص حق و عدالت فروگذار نكنند و در آنجا كه از اسباب مادی ناامید می‌شوند، با خلوص و به امید گشایش امور خنای خویش را می‌خوانند، حاجات و نیاز خود را می‌طلبند.
در آیه‌ی شش سوره التحریم، خیرخواهی برای اعضای خانواده و تربیت دینی آنان را تكلیفی بایسته بر عهده‌ی مؤمنان دانسته، روی سخن را به همه‌ی مؤمنان كرده است و دستوراتی درباره‌ی تعلیم و تربیت همسر و فرزندان و خانواده به آن‌ها می‌دهد. نگه‌داری خانواده به تعلیم و تربیت و امر به معروف و نهی از منكر و فراهم ساختن محیطی پاك و خالی از هرگونه آلودگی، در فضای خانه و خانواده است. به تعبیر دیگر، حق زن و فرزند تنها با تأمین هزینه‌ی زندگی و مسكن و تغذیه‌ی آن‌ها حاصل نمی‌شود، مهم‌تر از آن تغذیه‌ی روح و جان آن‌ها و به كار گرفتن اصول تعلیم و تربیت صحیح است.
خداوند متعال از لحظه‌ای كه كودك به دنیا می‌آید وظایف پدر و مادر را مشخص می‌كند و مرحله به مرحله جهت تربیت و آینده‌ی كودك برنامه دارد. خداوند متعال در سوره‌ی فرقان یكی از ویژگی‌های بندگان راستین را توجه خاص به تربیت فرزند و خانواده‌ی خویش می‌داند تا آنجا كه آن‌ها برای خود در برابر آن‌ها احساس مسئولیت می‌كنند.
تعلیم و تربیت مربیان بزرگ مسلمان ایرانی از جمله سعدی، غزالی، خواجه نصیر و ابن سینا نیز مبنی بر اصول اسلامی برگرفته از قرآن و سنت است و حیات طیبه‌ی انسان را در دین و دین‌باوری و علم و معرفت دینی و پروردن دین لحاظ كرده‌اند. سعدی شاعر بزرگ می‌گوید: علم از بهر دین پروردن است، نه از بهر دنیا خوردن است (بوستان، باب ۷، ص ۱۵۳).
نظام آموزشی در اسلام نظامی مرحله‌ای و تدریجی و بر مبنای محبت است. قرآن كریم در آیه‌ی ۵۴ سوره‌ی اعراف این مطلب را ذكر نمود: «ان ربكم الذی خلق السماوات والعرض فی سنه ایام» همانا پروردگار شما الله است كه آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید. این آیه متذكر آن است كه انسان مطابق با فطرت خود باید گام‌به‌گام و با درایت و هوشیاری حركت كند، پیش رود، ژرف‌اندیش باشد، آهسته و پیوسته حركت كند تا مرارت‌های زندگی او را از پای در نیاورد و ثمره‌ی كار را بهره‌برداری كند.
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در لحظات واپسین مرگ به فرزندشان امام حسن سفارش می‌كنند: «انهاك عن التسریع بالقول و الفعل»فرزندم تو را از شتاب‌زدگی در حیطه‌ی گفتار و عمل باز می‌دارم و در روایت دیگری نیز می‌فرماید:«الظفر بالجزم والجزم باجاله الرای بتحصین الاسرار» پیروزی در گرو جزم و احتیاط است و راز احتیاط به كار انداختن اندیشه و جوهر اندیشه‌ی نگه‌داری راز است (نهج‌البلاغه، قصارالحكم، ص ۴۸) قرآن روش محبت، بخشش، مدارا، ایثار و عطوفت را یادآور می‌شود و می‌گوید فضل و رحمت و بردباری اولین مربی انسان، خدای متعال، از انسان دریغ نمی‌شود و پیامبر اسلام، كه به صراحت قرآن «رحمه للعالمین» انسان خطاكار ناآگاه سزاوار عفو و بخشش می‌داند. آن حضرت می‌فرماید: «فَبِمَا رَحْمَهٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ» (سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی ۱۵۹) به بركت رحمت الهی در برابر آنان (مردم) نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراكنده می‌شدند. پس آن‌ها را ببخش و برای آن‌ها آمرزش بطلب و به مردم خطاب می‌كند: «لَقَدْ جَاءكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْكُم بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُوفٌ رَّحِیمٌ» (سوره‌ی توبه، آیه‌ی ۱۲۸) به یقین رسولی از خود شما به سویتان آمد كه رنج‌های شما بر او سخت است و اصرار بر هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است.
با توجه به این آیات روشن، به صراحت می‌توان دریافت كه محبت بخشش و گذشت مؤثرترین شیوه‌ی تربیتی است كه عمیق‌ترین و اساسی‌ترین روش تربیتی محسوب می‌شود، اسلام این روش را برگزیده است. در مورد فراریان جنگ «احد» كه جبهه را رها كردند و گناه بزرگی را مرتكب شدند، خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ عَفَا اللّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ» (سوره‌ی اسرا، آیه‌ی ۹) و خداوند آن‌ها را بخشید، خداوند آمرزنده و بردبار است. می‌بخشد، به پیامبرش نیز دستور داده است كه با دوستان و حتی دشمنان با مهر و محبت و لطف و مدارا برخورد كند. روش تربیتی اسلام مبنی بر محبت است و فرهنگ اسلامی به آن توجه خاصی نموده و دستور داده كه پدر و مادر باید بر اساس محبت فرزندان را تربیت كنند. كودك نیازمند محبت والدین است.
كودكی كه از این فیض الهی بهره‌مند گردد، لبریز از محبت می‌گردد. طبق ایده‌ی روان‌شناسان، كودك باید قبل از سن ۷سالگی لبریز از محبت گردد، این پر شدن روح از محبت و محبت در دوران كودكی در آینده‌ی كودك تأثیر بسزایی دارد از جمله آرامش درون، عزت نفس، اعتماد به نفس، شخصیت متعادل در مهرورزی به دیگران، پیشگیری از انحرافات و آمادگی جهت زندگی اجتماعی است و اما اگر این نیاز ذاتی كودك برآورد نشود، در مراحل دیگر قابل جبران نیست. اسلام شیوه‌ی محبت را با توجه به نكاتی از جمله افراط‌وتفریط و چگونگی استفاده از این روش را در مراحل مختلف مد نظر دارد.
خداوند در سوره‌ی «منافقون» مسلمانان را از دلبستگی و وابستگی به فرزندان بر حذر می‌دارد. یك روش مهرورزی و محبت به كودكان آموزش همراه بازی است؛ در رغبت و بر انگیختن كودك و شادمانی و افزایش سطح هوشیاری و یادگیری تأثیر بسزایی دارد، سبب شكوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت در كودكان است. والدین باید بهترین و اولین هم‌بازی كودك باشند و در نظام آموزشی نیز باید به بازی كودكان اهمیت دهند و والدین باید شرایط سالم برای بازی آن‌ها فراهم سازند و خود به عنوان هم‌بازی در آن شركت داشته باشند. آنان باید كاری كنند كه بازی به صورت تجربه‌ای لذت‌بخش در ذهن كودك باقی بماند؛ زیرا زندگی او در بازی، شكل واقعی به خود می‌گیرد. در بازی با كودك، والدین نباید خواست و اراده‌ی خود را به كودك تحمیل كنند. آنان باید همپا و هم‌ردیف او قرار بگیرند. در شیوه‌ی تربیت دینی نیز بر این مسئله تأكید فراوان شده است تا جایی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آل) می‌فرمایند: «هر كس كودكی پیش اوست، باید برای او كودكی كند.»
محیط مناسب از جهت امكانات رفاهی و امنیت جسمی و روحی كودك ضروری است. والدین، مربیان و اشخاصی كه كودك با آن‌ها تعامل دارد باید اشخاص سالم و آموزش‌دیده باشند و بر روان‌شناسی اسلامی كودك نیز آگاهی داشته باشند و اسلام از این جهت سفارشاتی برای انتخاب همسر دارد و وظایفی را بر عهده‌ی والدین قرار داده است. حضرت لقمان در آیات ۱۸ و ۱۹ سوره‌ی لقمان چند نكته‌ی اخلاقی مهم را به فرزندش سفارش می‌كند: «با بی‌اعتنایی از مردم روی مگردان و مغرورانه بر روی زمین راه مرو. در راه رفتنت اعتدال را رعایت كن و در سخن گفتنت نیز رعایت اعتدال نما و از صدای خود بكاه و فریاد مزن.»
والدین نباید خواست و اراده‌ی خود را به كودك تحمیل كنند. آنان باید همپا و هم‌ردیف او قرار بگیرند. در شیوه‌ی تربیت دینی نیز بر این مسئله تأكید فراوان شده است، تا جایی كه رسول خدا (صلی الله علیه و آل) می‌فرمایند: «هركس كودكی پیش اوست، باید برای او كودكی كند.»
قرآن كریم، در آیه‌ی ۱۱۱ سوره‌ی یونس، ژرف‌اندیشی را ذكر كرده و صاحبان خرد و عقل و اندیشه را مورد خطاب قرار داده است: «همانا برای صاحبان عقل عبرت كامل خواهد بود. این قرآن نه سخنی است كه فراتوان باشد، لیكن كتاب آسمانی پیش از خود را هم تصدیق كرده و هر چیزی را مفصل بیان می‌كند و برای اهل ایمان هدایت و رحمت خواهد بود. در آیه‌ی مذكور ژرف‌اندیشی و عبرت‌آموزی مورد توجه قرار گرفته است. علی (علیه السلام)، در نهج‌البلاغه خطبه‌ی ۱۸۵ (ترجمه‌ی دشتی) نیز به تبعیت از قرآن، انسان را به تأمل درباره‌ی مخلوقات گوناگون دعوت نموده است و از او می‌خواهد كه در این موارد بیندیشد و حقیقت را درك كند: «اُنظُرُوا الی النَّملَهِ فی صِغَرِ جُثَّتِها و لَطافَهِ هَیئَتِها» به مورچه و كوچكی جثه‌ی آن بنگرید كه چگونه لطافت خلقت او با چشم و اندیشه‌ی انسان درك نمی‌شود. به هر حال، تفكر در مخلوقات و چگونگی زندگی آن‌ها یكی از راه‌های تقویت فكر و اندیشه و از روش‌های مؤثر تربیتی به حساب می‌آید كه در تحول عقیده‌ی انسان نقش بسزا دارد و پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آل) هم از این شیوه در تعلیم و تربیت مردم استفاده كرده است.
توسل، دعا، توكل، خداجویی و اخلاص و پیراسته‌سازی نیز از روش‌های تربیتی اسلامی است كه خودسازی و خودشناسی را به همراه دارد، پیامبر و امامان معصوم مظاهر صفات الهی و متخلق به صفات الهی گردیده‌اند، واسطه‌ی فیض گردیدند اسوه‌های نیكوی اسلامی هستند. خداوند در قرآن كریم می‌فرماید دعا كنید من دعای شما را به اجابت می‌رسانم و در باب توكل به خدا، كه اعتماد به نفس انسان را به دنبال دارد نیز می‌فرماید خدا متوكلان را دوست دارد (سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی ۱۵۹)؛ كسی كه به خدا توكل كند خدا او را بس است (سوره‌ی طلاق، آیه‌ی ۳)؛ خداجویی فطرتی است كه انسان از خودشناسی به خداشناسی می‌رسد. اخلاص آثار تربیتی از جمله عزت نفس و شناخت گوهر وجودی را به دنبال دارد، این آیه‌ی شریفه متذكر این مطلب است «فاعبدو والله مخلصین له الدین» (سوره‌ی بینه، آیه‌ی ۵۰) كودك باید پیشوایان دینی خود را بشناسد با سیره‌ی نبوی و امامان معصوم (علیه السلام) آشنا شود، هماهنگ با شناخت و درك ایشان و عشق به آن بزرگواران به رشد و كمال انسانی نایل گردد. اخلاص و پیراسته‌سازی از گناه از هر گونه آلودگی و رها شدن از زنجیرهای تمایلات حیوانی و عزت نفس در آیاتی از قرآن ذكر شده است؛ از جمله «كلا بل ران علی قلوبهم ما كانو یكسبون» (سوره‌ی مطففین، آیه‌ی ۱۴) و آیه‌ی ششم از سوره‌ی شمس: «فلاح و رستگاری انسان در گرو بالندگی و تكمیل نفس و آراسته به زیورهای اخلاقی است و پیامبر اسلام هدف از بعثت خویش را آراسته شدن به ملكات و مكارم اخلاق دانسته‌اند.»
رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان و دانش‌آموزان در نظام آموزشی باید رعایت گردد، تجربه نشان داده است كه عدم رعایت این امر چه عواقب سویی در پیش دارد؛ از جمله حسادت، دشمنی، عدم همكاری و... وظیفه‌ی والدین و اولیای نظام آموزشی اجرای عدالت میان كودكان است. در آموزه‌های اسلامی بر رعایت عدالت و مساوات در برخورد عاطفی با كودكان تأكید كرده است.
قصه‌گویی روش آموزشی دیگری است كه در قرآن كریم كاربرد داشته، داستان زندگی پیامبران كه مایه‌ی عبرت‌آموزی است؛ به نحوی زیبا و جذاب بیان كرده است كه زمینه‌ی تفكر و عبرت‌آموزی و رشد انسان را به دنبال دارد و به پیامبر خود، كه امانت‌دار اسرار الهی است، دستور می‌دهد: «فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَكَّرُونَ» (سوره‌ی اعراف، آیه‌ی ۱۷۶) این داستان‌ها را برای آن‌ها بازگو كن، شاید بیندیشند و بیدار شوند.
نتیجه
نظام كشور جمهوری اسلامی با رسمیت دین مبین اسلام و اندیشه‌های دینی و اعتقادی در تربیت اسلامی انسان باید نقش اساسی و برنامه‌ی جامع و دقیق جهت تربیت كودكان در برنامه‌ی درسی و برنامه‌ی پنهان به نحوی مؤثر داشته باشد كه كودكان مسلمان ایرانی از ایمان و اعتقادات غنی و جامع برخوردار گردند؛ به دلیل ناآگاهی از اصول و احكام صحیح اسلام یا برداشت ناصحیح از معارف و احكام اسلام در مقابل فرهنگ بیگانه، كمبود و نقص احساس ننمایند و دچار بیگانگی نشوند. اهمیت ویژه‌ی تربیت اسلامی از آن جهت است كه مطابق با فطرت الهی انسان برنامه دارد، علوم اسلامی بهترین منابع تربیتی را در بر دارند، تربیت در قدسی؛ زیرا كه گوهر وجودی انسانیت را شكوفا و انسان را از خودشناسی به خداشناسی می‌رساند. «إنَّ فی خلق السّماوات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لآیاتٍ لاولی الالباب» (سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی ۱۹۰) مسلّماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و آمدورفت شب‌وروز، نشانه‌های روشنی برای خردمندان است.
اسلام هر مرحله از زندگی را جهت آموزش تدریجی و اصول خاصی؛ از جمله ادب، تكریم كودك، اخلاق، تعامل اجتماعی، فن و...؛ در نظر دارد اما بنای تربیت از كودكی گذاشته می‌شود. كودك بر مبنای فطرت پاك آفریده شده و آماده‌ی پذیرش هر گونه تربیت و آموزش است. بنابراین دوران كودكی دورانی بسیار حساس است، فطریات كودك در این دوره بر اساس تربیت و آموزش انجام‌شده جوانه می‌زند و در مراحل دیگر شكوفا می‌شود. آموزش‌های ابتدایی دینی نیز باید در این دوران و با دقت بسیار آغاز شود تا كودك به بلوغ فكری برسد، رشد شخصیت داشته باشد و بتواند امور خود را به طور صحیح و بنا بر موازین اسلامی و انسانی كنترل نماید. احترام و تكریم شخصیت انسان یكی از شیوه‌های تربیتی آیین حیات بخش اسلام است و آموزه‌های قرآنی بر پایه و اصول احترام به انسان و كرامت انسانی بنا نهاده شده است.
بر طبق موازین یادشده از قرآن كریم، نظام آموزشی كشور اسلامی ما بنا بر تحقیقات و مصاحبات به عمل آمده در برنامه‌ی درسی و پنهان در رابطه با تربیت دینی دچار نواقص و كمبودهایی است. از آنجا كه دین رسمی پذیرفته‌شده در كشور ایران اسلام است كه از منابع غنی و جامع برخوردار است، هر گونه كاهلی و تساهل در امور دینی، عواقب جبران‌ناپذیری در تربیت و شخصیت كودكان دارد؛ از جمله نظام آموزشی باید بنا بر اصول اسلامی برنامه‌ی آموزشی را تنظیم نماید تا كودكان در آینده دچار سستی در ایمان، اعتقادات و فرهنگ اسلامی نشوند.
پی نوشتها:
۱. مدرسه محیطی با تمامی امكانات رفاهی نه فقط برای آموزش علم، بلكه از آن مهم‌تر جهت رشد و تعالی شخصیت كامل بر مبنای دین اسلام باشد.
۲. برنامه‌ی دروس خسته‌كننده و كسالت‌بار نباشد و تنها بر روش سخنرانی انجام نگیرد.
۳. رابطه‌ی صمیمانه بین مربی و متربی برقرار باشد و احترام مربی حفظ شود؛ زیرا در ابتدا باید آرامش و آسودگی خاطر كودكان حفظ گردد.
۴. تدریس با روش عملی، نمایشنامه، بازی، قصه‌گویی و تحقیق مناسب با شرایط و امكانات آموزشی انجام گیرد.
۵. تداخل امكان‌پذیر برخی از دروس با دقت و توجه به عدم سردرگمی و گیج شدن دانش‌آموز؛ مانند تاریخ و جغرافیا توأم و همراه با قصه‌گویی.
۶. برانگیختن رغبت، حس كنجكاوی، شوق و ایجاد سؤال مناسب در ذهن دانش‌آموز جهت یادگیری و یافتن جواب سؤالات.
۷. تعالی و رشد شخصیت دانش‌آموز و شناخت خود جهت رسیدن به آن درجه از رشد و تكمیل شخصیت انسانی، آن‌گونه كه دانش‌آموز بتواند در زندگی شخصی و اجتماعی موفق باشد.
۸. گزینش مربیان برگزیده و متعالی و دلسوز با مهارت.
۹. توجه به شرایط كودك و تفاوت‌های فردی.
۱۰. كنترل كلاس‌ها و تدریس و مربیان توسط فرد ارشد و متخصص در مدارس.
۱۱. استفاده از رسانه‌ها و برنامه‌ی كودك هماهنگ با آموزش‌وپرورش برای یادگیری كودك.
۱۲. شناسایی نخبگان و ارتقا به كلاس‌های بالاتر بعد از گذراندن آزمون‌های طراحی‌شده‌ی مناسب.
منابع:
۱. قرآن كریم
۲. نهج‌البلاغه، ترجمه‌ی دشتی
۳. بوستان سعدی
____________________
نویسنده: زهرا شهیدزاده