به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ متن زیر گفتگویی است با نوام چامسکی در نیویورک تایمز که در آن به ریشه های نژادپرستی آمریکایی پرداخته شده است.
*وقتی به عنوان کتاب شما «در باب تروریسم غربی» فکر می کنم، به یاد این نکته می افتم که افراد سیاه پوست زیادی در آمریکا مدت زمانی طولانی مرعوب نژادپرستی سفیدپوست ها بودند، از ضرب و شتم های تصادفی گرفته تا اعدام بدون محاکمه بیش از سه هزار سیاه پوست (زن و مرد) بین سالهای ۱۸۸۲ و ۱۹۶۸. برای همین هنگامی که در سال ۲۰۰۳ درباره اعمال غیر انسانی که در زندان ابوغریب روی می داد خواندم، متعجب نشدم. به یاد دارم هنگامی که عکس های زندان ابوغریب منتشر شدند جورج دبلیو بوش گفت «این آمریکایی نیست که من می شناسم». ولی آیا این همان آمریکایی نیست که سیاه پوست ها همیشه می شناختند؟
آمریکایی که سیاه پوست ها همیشه می شناخته اند، آمریکای جذابی نیست. اولین برده های سیاه پوست ۴۰۰ سال پیش به ایالات مستعمره نشین امریکا آورده شدند. نباید فراموش کنیم که طی این دوران طولانی تنها در چند دهه اخیر است که سیاه پوست ها، به جز عده معدودی، فرصت های محدودی برای ورود به جریان اصلی جامعه آمریکا را داشته اند.
همچنین نمی توانیم فراموش کنیم که اردوگاههای وحشتناک کار بردگان این «امپراتوری آزادی» منبع اصلی ثروت و بهره وری جامعه آمریکا، انگلیس و اروپای قاره ای بودند. انقلاب صنعتی بر محور پنبه بنا نهاده شده بود، که به صورت عمده در اردوگاههای کار بردگان در آمریکا تولید می شد.
همانطور که الان می دانیم، این مزارع بسیار کارآمد بودند. بهره وری در آنها به لطف فناوری شلاق و اسلحه حتی سریع تر از صنایع پیشرفت می نمود؛ همان طور که ادوارد بپتیست آن را در کتاب اخیر خود «نیمی از ماجرا هرگز گفته نشد» نشان می دهد. دستاوردها نه تنها شامل ثروتی که مالکان مزراع کلان کسب نمودن می شد، بلکه شامل ثروتی که نهادهای اقتصادی، تجاری و تولیدی سرمایه داری دولت های مدرن به دست آوردند هم می شد.
بر همگان روشن است، یا باید روشن باشد که توسعه آمریکا به واسطه نفی اصول «اقتصاد معقول» که توسط اقتصاددانان ممتاز آن دوران تبلیغ می شد میسر گشت. اصولی که باید برای کشورهایی که دارند وارد چرخه توسعه می شوند به عنوان دستورالعمل میانه روانه آشنا باشد. در عوض، مستعمره هایی که به تازگی استقلال یافته بودند با دخالت شدید دولت در اقتصاد، از جمله با اعمال تعرفه های بالا برای محافظت از صنایع نوپا مانند نساجی و بعدها آهن و غیره، از مدل انگلیس پیروی کرند.
همچنین «تعرفه مجازی» دیگری هم وجود داشت. در سال ۱۸۰۷، جفرسون لایحه ای را امضا کرد که به واسطه آن وارد کردن برده از خارج ممنوع شد. ایالت جفرسون، ویرجینا، ثروتمندترین و قدرتمند ترین ایالت بود، و نیازش به برده اشباع شده بود. در عوض، شروع به تولید این متاع ارزشمند کرده بود که برای گسترش دادن قلمروهای برده داری در جنوب مورد استفاده قرار می گرفت. منظور جلوگیری از وارد کردن بردگان (به مباثه ماشین های پنبه چینی) است که اقتصاد ویریجینا را به طور چشمگیری ارتقا داد. این امری پذیرفته شده بود. چارلز پیکینی که در حمایت از وارد کنندگان برده سخن می گفت این اتهام را وارد نمود که «ویرجینیا با متوقف کردن واردات برده منتفع خواهد شد. ارزش بردگان ویرجینیا بالا خواهد رفت و این ایالت بیش از آنچه که لازم دارد برده دارد.» ویرجینیا تبدیل به صادرکننده عمده برده به قلمروی در حال گسترش برده داری گشت.
برخی از برده داران، مانند جفرسون، به این فرومایگی اخلاقی که اقتصاد به آن وابسته بود آگاه بودند، ولی از آزاد کردن برده هایی که دهها هزار خاطره از جنایاتی که در حق آنها انجام شده بود داشتند، می ترسیدند. ترس از اینکه قربانیان قیام کنند و انتقام بگیرند ریشه های عمیقی در فرهنگ آمریکایی دارد، که طنین این ترس را هنوز هم می توان در امریکا احساس نمود.
متمم سیزدهم قانون اساسی امریکا به صورت رسمی به برده داری خاتمه داد، ولی یک دهه بعد «برده داری با نامی دیگر» (که هم چنین نام یکی از کتابهای مهم در این رابطه نوشته داگلاس بلکمون است) معرفی شد. زندگی سیاه پوست ها به واسطه قوانین بیش از حد سفت و سختی که بر آنها تحمیل می شد چون زندگی مجرمان بود. در مدت زمان کمی گونه های کارآتر از برده داری در صنعت کشاورزی، معدن، آهن فراهم شد – کارآتر، چون دولت و نه سرمایه دار، مسئول حفظ نیروی کار برده شده بود. دولت سیاه پوست ها را بدون علتی واقعی دستگیر می کرد و زندانی ها هم باید در راستای این منافع تجاری کار می کردند. این سیستم سهمی عمده در توسعه سریع صنعتی در اواخر سده نوزدهم داشت.
این سیستم تا حدود زیادی تا زمان جنگ جهانی دوم پابرجا بود تا اینکه جنگ نیاز به نیروی کار آزاد را طلب نمود. در چند دهه بعد از جنگ، توسعه سریع و نسبتاً برابرطلبانه ای روی داد، که طی آن دولت بیش از پیش نقشی اساسی در توسعه اقتصادی بازی می کرد. مردی سیاه پوست ممکن بود شغلی مناسب در یک کارخانه عضو اتحادیه کارگری پیدا کند، خانه ای بخرد، کودکانش را به دانشگاه بفرستد و دیگر فرصت هایی هم داشته باشد. جنبش حقوق مدنی درها را گشود، ولی به گونه ای محدود. یک نمونه از این ماجرا سرنوشت مارتین لوتر کینگ برای مقابله با نژادپرستی در ایالت های شمالی و پرورش جنبش فقرا بود که به شکلی موثر جلوی آن گرفته شد.
واکنش نئولیبرال که از اواخر دهه هفتاد میلادی جای خود را پیدا کرد، در دوره ریگان و جانشینانش اوج گرفت، فقریرترین و سرکوب شده ترین بخش های جامعه را حتی بیش از اکثریتی تحت تأثیر قرار داد که از رخوت و افول رنج می برندند و این در حالی بود که ثروت در دست عده ای محدود جمع می شد. مبارزه ریگان با موارد مخدر که منشا آن عمیقاً نژادپرستانه بود منجر به شکل گیری قوانین تبعیض نژادی جدید شد. این اصطلاح بسیار مناسب را میشل الکساندر مورد استفاده قرار داد تا مجرم انگاری دوباره زنده شده زندگی سیاهان را که به روشنی در نرخ شوکه آور زندانی شدن ها و تاثیر مخرب آن بر جامعه سیاه پوستان مشهود بود توصیف نماید.
البته واقعیت، پیچیده تر از هر نوع خلاصه نمودن ساده است اما آنچه این جا ذکر شده متأسفانه معرفی اولیه تا حد زیاد معقولی است از دو جرم بنیان گذاران جامعه ی آمریکا. جرم دیگر اخراج یا از میان برداشتن ملت های بومی و از بین بردن تمدن های پیچیده و غنی آنان است.
*گرچه ممکن است که جفرسون فرومایگی اخلاقی که برده داری بر آن مبتنی بود درک نموده باشد، او در «یادداشت ها در مورد ایالت ویرجینیا» می گوید که سیاه پوستان کم هوش هستند، در استدلال ضعیفتر از سفیدپوستان هستند و حتا این که اورانگوتان های مذکر، زنان سیاه پوست را به نوع مونث خودشان ترجیح می دهند. این افسانه ها همراه با قوانین راجع به سیاه پوستان پس از جنگ داخلی موجب ادامه یافتن سرکوب و کنترل نظامی آنان گشت. در مورد افسانه ها و قوانینی که امروزه موجب سرکوب و کنترل سیاه پوستان می شود چه می گویید؟
متأسفانه جفرسون در این طرز نگاه تنها نبود. نیازی نیست به نژادپرستی شوکه کننده افراد حلقه های روشنفکری تا دوران معاصر بپردازیم. در مورد قوانین و افسانه های معاصر، ترجیحم این است که به صدای گویای آن دسته از افرادی که باقی مانده های تلخ گذشته را مشاهده و اغلب تجربه می کنند ارجاع دهم.
احتمالاً وحشتناک ترین افسانه معاصر این است که هیچ یک از این اتفاق ها نیفتاده است. عنوان کتاب باپتیست کاملاً مناسب است و اتفاقات بعدی در سطح بسیار کمی شناخته و فهمیده شده است.
همچنین گونه ای از آنچه که «جهل تعمدی» نسبت به آنچه که دانستنش مناسب نیست رایج است: «بله اتفاق های بدی در گذشته افتاده است، ولی بیایید همه آنها را پشت سر بگذاریم و به سمت آینده پرشکوه حرکت کنیم، همه به اندازه یکسان در حقوق و فرصت های شهروندی سهیم باشیم». آمارهای وحشتناک امروزی در مورد شرایط زندگی سیاه پوست ها می تواند با دیگر باقی مانده های تلخ گذشته ای شرم آور، افسوس خوردن برای پایین بودن فرهنگ سیاهان و یا حتا بدتر فراموش کردن این امر مقایسه شود که ثروت و بهره وری ما با استفاده از قرن ها شکنجه و تحقیری خلق شده که ما در آن سود برده و آنان قربانی بوده اند. اما در مورد تاوان و غرامت بسیار جزئی و به طرز ناامیدکننده ای ناکافی که لازمه آبرومندی است – تاوانی که در جایی میان خلا در حافظه (جهل تعمدی) و لعن و تکفیر قرار داده شده است.
باید علی رغم همه چیز این را درمورد جفرسون ارزشمند دانست که برده داری ای که او در آن شرکت داشت «از یک سو خودکامگی ای بی وقفه و از سوی دیگر تسلیمی تحقیرآور بود.» یادبود جفرسون در واشنگتن این حرف های او را نشان می دهد که «واقعاً برای کشورم ترسانم وقتی به این فکر می کنم که خداوند عادل است: زیرا عدل او برای همیشه خفته نخواهد ماند.»
سخنانی که باید در ذهن ما همراه با گفته های جان کویینسی آدامز جای بگیرند، هنگامی که به بازاندیشی در مورد جرم موازی بنیان گذاران در مورد سرنوشت «آن نژاد بی پناه بومیان امریکا» نظر می کند «که ما داریم با چنان ستمگری بدون بخشش و نابکارانه از میان می بریم… که از جمله جرایم دهشتناک این ملت هستند که باور دارم خداوند آن را زمانی مورد قضاوت قرار خواهد داد.» آنچه مهم است قضاوت ماست، که برای مدت بیش از حد طولانی و بیش از حد عمیق سرکوب شده است و بازخورد عادلانه به آن هنوز بسیار اندک مورد تامل واقع شده است.
*این «جهل عمدی» درمورد حقایق ناراحت کننده راجع به رنج آمریکایی آفریقایی ها می تواند به عنوان چارچوبی در مورد نسل کشی بومیان آمریکا هم مورد استفاده قرار گیرد. زیست شناس متخصص طبقه بندی سوئدی در قرن ۱۸، کارلوس لینئوس فردی بود که استدلال نمود بومیان آمریکا دارای خصوصیات اخلاقی مانند «تمایل به خشمگین شدن» هستند، افسانه ای بسیار مناسب برای توجیه این که نیاز هست که بومیان توسط سفیدپوست ها «متمدن» شوند. بنابراین در این مورد هم افسانه هایی وجود دارند. چگونه «فراموشی» آمریکای شمالی در نژادپرستی ای که به طور منحصر به فرد هدفش بومیان آمریکا در حال حاضر است و در ادامه نسل کشی آنان، نقش بازی میکند؟
این افسانه مفید همان اوایل آغاز شد و هنوز هم ادامه دارد. یکی از اولین موارد دقیقاً بعد از آن که شاه انگلیس منشوری به مستعمرات ساحل ماساچوست اعطا نمود به طور رسمی بنیان نهاده شد. در این منشور آمده بود که «تغییر دین بومیان به مسیحیت» هدف غایی استقرار این مستعمره کشاورزی است. استعمارگران بلافاصله نشان بزرگ مستعمره را خلق کردند که در آن یک سرخ پوست نیزه اش را به سوی زمین به نشان صلح نگاه داشته و از دهانش طوماری خارج می شود که در آن استدعا می کند که «به اینجا بیایید و به ما کمک کنید.» این شاید اولین نمونه «دخالت انسان گرایانه» باشد و جای تعجب نیست که نتیجه اش مانند موارد دیگر بود.
سالها بعد قاضی دادگاه عالی جوزف استوری درمورد «خرد الهی» تأمل نمود که موجب شد بومیان مانند «برگ های خشک پاییزی» ناپدید شوند با وجود آن که استعمارگران «همواره به آنان احترام می گذاشتند.» لازم به گفتن نیست که استعمارگرانی که «جهل عمدی» را انتخاب ننمودند خیلی بهتر اطلاع داشتند و داناترین آنها مانند ژنرال هنری ناکس، اولین وزیر جنگ ایالات متحده، این امر را این گونه توصیف نمودند: «ریشه کن کردن کامل سرخ پوستان در اغلب نقاط پرجمعیت ایالات متحده برای بومیان سرخپوست بسیار ویرانگرتر از رفتار فاتحان مکزیک و پرو بود.»
ناکس در ادامه اشاره می کند که «مورخی در آینده می تواند علل این تخریب را به گونه ای تیره و منفی نشان دهد.» تعداد اندک -بسیار اندکی- وجوددارند که این کار را انجام دادند. از جمله هلن جکسون در ۱۸۸۰ که شرحی بسیار مفصل از «آشکار شدن تأسف بار اعتماد از میان رفته، از معاهدات زیرپا گذاشته شده و اعمال غیر انسانی خشونت آمیزی» ارائه داد «که سرخی شرم را به چهره هرفردی که کشورش را دوست دارد می آورد». این کتاب مهم جکسون فروش چندانی نکرد. حرف های او به نفع روایت روزولت مورد غفلت واقع شده و کنار گذاشته شدند. روزولت توضیح می دهد که «گسترش مردمان سفیدپوست یا از نژاد اروپای در طول چهارقرن گذشته… آکنده از منافع طولانی مدت برای اغلب افرادی است که هم اکنون دارند در سرزمین هایی که این گسترش صورت گرفت زندگی می کنند.» به ویژه افرادی که ریشه کن شده یا به بدبختی و فلاکت دچارشدند.
شاعر ملی، والت ویتمن، فهم عمومی از این قضیه را به خوبی نشان می دهد وقتی می نویسد که «کاکا سیاه ها مانند سرخ پوست ها از میان برداشته خواهند شد، این قانون نژادها، قانون تاریخ است… درجه بالاتری از موشها می آیند و آنگاه تمام موش های کوچک تر پاک می شوند.» در حدود دهه ۱۹۶۰ بود که میزان جرایم وارد شده و ویژگیهای آنان وارد مطالعات آکادمیک و تاحدی آگاهی عمومی گشت گرچه هنوز راه زیادی باقیمانده است.
این تنها یک آغاز جزئی در تاریخچه دنیای انگلیسی زبان و روایت استعمارنشینان آن از امپریالیسم است، نوعی از امپریالیسم که کاملاً به طور طبیعی منجر به «ریشه کنی کامل» مردمان بومی و «جهل عمدی» در رابطه با افرادی که ازآن جرایم سود می بردند می گردد.
*پاسخ شما مستعمره سازی را به عنوان نوعی اشغال مطرح می کند. جیمز بالدوین، در مقاله اش در ۱۹۶۶ «گزارشی از قلمروی اشغال شده» نوشت که «هارلم مانند یک منطقه اشغال شده توسط پلیس کنترل می شود.» این نقل قول مرا به یاد اتفاقات شهر فرگوسن درماساچوست انداخت. برخی از معترضان در فرگوسن آنچه را میدیدند به نوار غزه تشبیه می نمودند. آیا می توانید در مورد گفتمان تطبیقی اشغال صحبت کنید؟
همه نوع مقایسه ای ممکن است. وقتی من چند سال پیش به نوار غزه رفتم آنچه سریعاً به ذهنم رسید تجربه در زندان بودن (چندین بار برای نافرمانی مدنی) بود: این احساس -که برای افرادی که در زندگی شان همواره مرفه بوده اند بسیار عجیب است- که تو کاملاً تحت اختیار یک قدرت بیرونی هستی، قدرتی مستبد که هر وقت میل کند می تواند ظلم کند. البته تفاوت میان دو قضیه بسیار وسیع است. به طور کلی در مورد ارزش مقایسه هایی از این نوع شکاک هستم. البته ویژگی هایی مشترک در مورد هر نوع قدرت غیرمشروع، ظلم و خشونت وجود دارد. گاه می توانند روشنگر باشند، به طور مثال، میتوان از تشبیه میشل الکساندر در مورد قوانین تبعیض آمیز جدید سخن گفت. گاه ممکن است تمایزات مهمی را نادیده بگیرند. نمیتوانم واقعاً چیزی کلی که ارزش مند باشد بگویم.هر مقایسه باید به طور مستقل مورد ارزیابی قرار گیرد.
*این تفاوت ها بسیار زیاد هستند و من مطمئناً نمی خواهم آنها را در هم بیامیزم. بعد از وقایع ۱۱ سپتامبر به نظر فضای مهمی برای برخی مقایسه ها باز شده است. برخی به نظر فکر می کنند که مسلمانان عرب جای افریقایی آمریکایی هایی را به عنوان افراد طردشده در ایالات متحده گرفته اند. نظر شما در این مورد چیست؟
نژادپرستی ضدعربی/ضداسلام تاریخ درازی دارد و منابع به نسبت زیادی هم در مورد آن وجود دارد. مطالعات جک شاهین در مورد کلیشه های شخصیتی در رسانه های تصویری یک نمونه است و هیچ شکی نیست که میزانش در سال های اخیر افزایش یافته است. یک نمونه روشن اخیراً مورد فیلمی است که مردم به طور بی سابقه ای برای دیدن آن به سینما رفتند. این فیلم که توسط بخش هنر نیویورک تایمز «فیلمی میهن پرستانه و طرفدار خانواده» توصیف شده است درمورد تک تیراندازی است که ادعا می کند در کشتن عراقی ها در طول حمله امریکا قهرمانه عمل نموده و با افتخار قربانیانش را چنین توصیف می کند «وحشی، نفرت انگیز، پلید… واقعاً راه دیگری برای توصیف آنچه آنجا با آن مقابل شدیم نمی بینم.» این به ویژه در مورد اولین قتلش است، زنی که در مقابل حمله نیروهای امریکایی نارنجک به دست داشته است.
مهم تر از ذهنیت تک تیرانداز، عکس العمل ها در میهن ما در زمانی است که کشوری خارجی را مورد حمله قرار داده و ویران می کنیم و به ندرت «یک فرد عمامه به سر» را از دیگری تشخیص می دهیم. این رویکردها یه زمان «وحشی های بی رحم سرخ پوست» در اعلامیه استقلال امریکا و سبعیت و دیوصفتی دیگرانی باز می گردد که از آن زمان تا کنون بر سر راه امریکا ایستاده اند؛ به ویژه زمانی که به عنصر «نژادی» توجه کنیم. لیندون جانسون از این شکایت کرده است که اگر ما سلاح‌هایمان را به زمین بگذاریم جان خود را در «دست هر کوتوله زردپوست که چاقوی جیبی دارد» قرار داده ایم. اما در درون ایالات متحده، فکر می کنم که با وجود آنکه برخی وقایع بسیار دهشتناک رخ داده اند، نژادپرستی ضدعرب/اسلام تا حد زیادی کنترل شده بوده است.
*در انتها، واقعیت نژادپرستی (چه ضد سیاه پوست، چه ضدعرب یا یهودی یا …) زهرآگین است. هنگامی که یک راه حل خاص برای نژاد پرستی به ویژه با توجه به چهره های مختلف آن وجود ندارد، از نظر شما برخی لوازم ضروری برای پایان دادن به تنفر نژادپرستانه چیستند؟
آسان است که پاسخ های معمول را رو کنیم: آموزش، کاوش و مورد خطاب قراردادن منابع بیماری، همراه شدن در برنامه های مشترک -تقلاهای کارگری یکی از موراد مهم اند- و غیره. این پاسخ ها صحیح اند و موفقیت های زیادی داشته اند، خیلی مانده تا نژاد پرستی از میان برداشته شود ولی حتی نسبت به اندک زمان پیش تغییرات زیادی کرده است. این راهی طولانی و دشوار است و تا جایی که من می دانم هیچ سحر و جادویی برای بهتر کردن اوضاع وجود ندارد.
ترجمه: زهیر باقری نوع پرست