به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «تیلیس از توصیف‌های معمول به توصیف‌های استاندارد رسیده است و در نهایت تمامی تئوری‌ها را در کنار هم چیده و به تعاریف استانداردی رسیده که خیال خواننده را راحت می‌کند چراکه تعریف استاندارد او تمامی تعاریفی که منظور خواننده از کلمه عروسک نمایشی و یا عروسک است، پوشش خواهد داد.» آنچه بازگو شد، بخشی از سخنان پوپک عظیم‌پور، مترجم کتاب «زیباشناسی عروسک» نوشته پروفسور تیلیس بود. وی در گفت‌وگو با ایبنا درباره اهمیت کتاب، نقاط قوت و مراحل ترجمه آن سخن گفت.
خانم عظیم‌پور با توجه به اینکه کتاب «زیباشناسی عروسک» را در سال 83 ترجمه کردید چه ضرورتی شما را به بازنگری این کتاب و ترجمه جدید آن واداشت؟
من در سال 83 دبیر بخش پژوهش جشنواره دانشجویی بین‌المللی دانشگاه هنر بودم. برای این جشنواره کتاب را در فاصله کمتر از یک ماه ترجمه کردم. می‌دانید که درباره نمایش عروسکی فقر منابع یکی از مشکلات اساسی برای دسترسی به تئاتر عروسکی در جهان است. سال 83 اتفاقی افتاد که من به این کتاب دست پیدا کردم و خیلی شتابزده در مدت یک ماه آن را ترجمه کردم ولی متاسفانه اقبال اینکه به بازار نشر سپرده شود و در دسترس عموم قرار بگیرد را پیدا نکرد. کتاب در شمارگان محدودی با سرمایه شخصی همسرم به صورت کارگاهی چاپ شد تا در اختتامیه جشنواره در اختیار گروه‌های شرکت‌کننده قرار گیرد و بعد از آن این کتاب منبع درسی کلاس‌هایم بود و دانشجویان استقبال خوبی از آن کردند. رسالات متعددی در مقطع کارشناسی و ارشد و دکتری این کتاب را مورد استفاده قرار داده‌اند.
این کتاب از چه نظر دارای اهمیت و ویژگی‌هایی است؟
کتاب «زیباشناسی عروسک» از این جهت که یکی از کتاب‌های اصلی تئوریکی است که در دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود و همچنین نخستین کتاب کاملا تخصصی است که در زمینه انواع تئوری‌های تئاتر عروسکی و از منظرهای مختلف زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی در ایران ترجمه شده و بسیار حائز اهمیت است.
دانشجویان هر وقت کتاب را می‌خواستند مجبور بودم کتاب را از انبار خانه ببرم چون در کتابفروشی‌ها موجود نبود و همیشه شکایت می‌کردند چرا این کتاب در دسترس عموم نیست و همین امر مرا به این فکر واداشت که مجدد یک ویرایشی انجام دهم. همراه با همکارم کیوان سررشته یک‌سالی بر آن کار کردیم و برای چاپ به نشر قطره سپردیم و در دسترس عموم قرار گرفت.
در ترجمه قبلی شتاب‌زدگی تمرکز را گرفته بود و چون کتاب تخصصی است برخی از واژگان دقیق ترجمه نشده بود. ضبط اسامی نیز ایرادهایی داشت. البته این اشتباهات عمده نبود. این بار اما با تمرکز بیشتر بر کتاب کار کردم و ویرایش قابل قبولی روی کار انجام شد و گزارش اسم‌ها و تلفظ اسامی نیز دقیق است.
پروفسور تیلیس در این کتاب چه شیوه‌ای را برای بیان مطالب به کار گرفته است؟
متدولوژی تدوین کتاب بسیار هوشمندانه طراحی شده و پروفسور تیلیس برای اولین بار است که چنین روشی را در پیش گرفته است. نخست به تعریف و شرح عروسک پرداخته، اینکه واژه عروسک چه معنایی می‌دهد و از اتیمولوژی(ریشه‌شناسی) واژه عروسک در زبان لاتین آغاز می‌کند. وی بخش اول کتاب را به شرح و تعریف عروسک اختصاص داده یعنی تعریف عروسک را به طور معمول آورده است. نکته جالب کتاب این است که هم خود واژه عروسک را مورد مطالعه قرار داده، هم از منظر هنرمند عروسک‌گردان این مساله را بررسی کرده است و هم از منظر تماشاگرها اینکه تماشاگرها عروسک را چه می‌بینند.
در بخش دوم توصیف‌های عروسک را می‌آورد و با جسارت بسیار زیادی تمامی تئوری‌ها را کنار هم می‌گذارد و به چالش می‌کشد و نقد می‌کند. یعنی اینکه فقط ثبت و گزارش تئوری‌ها نیست. نظریه‌های متضاد و مخالف را کنار هم می‌گذارد و این امکان قضاوت را به خواننده کتاب می‌دهد تا فقط به یکی دو تعریف کلاسیکی که شده بسنده نکنند. تیلیس همه اینها را جمع‌آوری کرده و از منظر زبان‌شناس‌ها، نشانه‌شناس‌ها و هنرمندان به این امر پرداخته است. چیزی که تحقق آن در جامعه
ما به سختی امکان‌پذیر است. اگر ما بخواهیم در حوزه تئاتر عروسکی از نشانه‌شناس‌ها و زبان‌شناس‌ها یا فلاسفه دعوت کنیم به سختی می‌پذیرند که بیایند از موجودی به نام عروسک و امری به اسم تئاتر عروسکی صحبت کنند. چون هنوز هم چالش بزرگ ما این است که بیاییم به مردم بقبولانیم که نمایش عروسکی تنها برای کودکان نیست. بلکه یکی از کاربردهایش برای کودکان است و اصلا در زمان حال در بسیاری از نقاط جهان دیگرمرز‌بندی بین تئاتر و تئاتر عروسکی وجود ندارد.
چرا می‌گویید که این کتاب نخستین اثر تئوریک در زمینه تئاتر عروسکی است؟
تیلیس از توصیف‌های معمول به توصیف‌های استاندارد رسیده است و در نهایت تمامی تئوری‌ها را در کنار هم چیده و به تعاریف استانداردی رسیده که خیال خواننده را راحت می‌کند چراکه تعریف استاندارد او تمامی تعاریفی که منظور خواننده از کلمه عروسک نمایشی و یا عروسک است، پوشش خواهد داد. خواننده با خواندن این کتاب درک خواهد کرد که در یک نمایش دوبینی بین تماشاگر و نمایشگر و عروسکی که مدیوم هست، چه اتفاقی می‌افتد و چگونه تماشاگر به جاندار بودن شی صحنه اعتقاد و باور پیدا کند. تیلیس اینها را به دقت و با تعریف واضح از ابتدا توضیح می‌دهد و در نهایت پایان کتاب را با استعاره به کار می‌برد و بیان می‌کند. مثلا در سیاست بی‌شمار به اصطلاح عروسک خیمه‌شب بودن برمی‌خورید. حکامی که دست‌نشانده‌اند و توسط قدرت‌های دیگری اداره و کنترل می‌شوند. اینکه عروسک یک استعاره عجیبی است که با قدرت می‌توانید هرآنچه را که به زبان مستقیم و رئال نمی‌توانید بگویید، در آن استعاره به زبان بیاورید و به نمایش بگذارید.
این اثر در بین کتاب‌هایی که تا کنون در ایران ترجمه شده جزو اولین‌هاست و در واقع نخستین کتاب تئوریک در این زمینه است و کاملا در چارچوب تئوری و نظریه خواننده را پیش می‌برد. همان‌طور که خود تیلیس اشاره کرده این کتاب علاوه بر اینکه برای پژوهشگران تئاتر و هنرمندان نمایش عروسکی است برای خوانندگان عمومی هم نوشته شده و خواندن آن برای یک خواننده عمومی بسیاری از قراردادهای تئاتری را کشف و معرفی می‌کند. با خواندن این کتاب وقتی در سالنی می‌نشیند و نمایش عروسکی را می‌بیند بسیاری از این اتفاقاتی که در کتاب هست برایتان رمزگشایی می‌شود و به‌راحتی می‌توانید با امری تئاتری اما در کسوت نمایش عروسکی ارتباط برقرار کنید. این از ویژگی‌های مهم کتاب به‌شمار می‌رود.
نگاهی به کتاب «زیباشناسی عروسک»
کتاب «زیباشناسی عروسک» تالیف استیو تیلیس با ترجمه پوپک عظیم‌پور دربردارنده دو بخش کلی با عناوین «تعریف و شرح عروسک» و «توصیف عروسک» است. نویسنده در مقدمه اثر خود موضوع اساسی آن را مسائل بنیادین نمایش عروسکی می‌داند و می‌نویسد: «مهمترین انگیزه تالیف این کتاب بنیان گذاشتن پایه‌ای نظری و ایجاد فرهنگ واژگانی توصیفی در حوزه زیباشناسی عمومی عروسک است.»
در بخش نخست کتاب نویسنده پرسش‌هایی را از قبیل اینکه چگونه باید عروسک را تعریف کرد؟ یا چه چیزهایی را می‌توان عروسک دانست؟ یا عروسک را چگونه می‌توان شرح داد و اساس جذابیت عروسک در سیر تاریخ و حیطه وسیع جغرافیا چیست؟ مطرح و درباره آن پاسخ‌هایی ارائه می‌دهد و در پایان این بخش راه‌حل‌های تازه‌ای برای این مسائل تدوین می‌کند.
بخش دوم کتاب نیز چگونگی توصیف عروسک بیان و نظریه‌ای که می‌تواند چارچوب مناسبی برای تطبیق اجراهای مختلف عروسکی با یکدیگر و تشخیص تفاوت بین آنها باشد، ارائه می‌شود. در ادامه این بخش نویسنده راه‌حل‌های رایج و معمول درباره این مساله را بررسی و راه‌حلی تازه ارائه می‌دهد.
در پایان نیز استفاده استعارگونه از واژه عروسک مورد بررسی قرار می‌گیرد. به گفته تیلیس این کار به این دلیل است که از کاربرد استعاره‌آمیز عروسک به‌وسیله راه‌حل‌هایی که در کتاب ارائه می‌شوند به‌طور قابل توجهی روشن می‌شود.
در بخشی از کتاب آمده است: «اگر بخواهیم به صراحت در مورد عروسک صحبت کنیم باید بگوییم که عروسک تنها به‌عنوان یک فرایند خاص اجرا، به منصه ظهور می‌رسد. فرایندی که در آن تماشاگران یک شی را که از نشانه‌های انتزاعی زندگی استفاده می‌کند به‌عنوان موجودی تئاتری درک می‌کنند. این فرایند تماشاگر را تشویق می‌کند تا خواست روان‌شناختی‌اش را ارضا کند. خواستی نسبت به تصور و تخیل این امر که شی درک شده، واقعا دارای حیات و زندگی است.»
چاپ نخست کتاب «زیباشناسی عروسک» تالیف استیو تیلیس با ترجمه پوپک عظیم‌پور در 290 صفحه، شمارگان 500 نسخه و بهای 15 هزار تومان از سوی نشر قطره در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.