به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ حجت الاسلام دکتر مهدی فرمانیان، دکتر عبدالمجید مبلغی و دکتر حسن عبدی پور در این نشست که جنبه کارگاهی داشت به ارائه بحث پرداختند که اکنون گزارشی کوتاه از این نشست را با هم می خوانیم.
رویکرد تاریخی به موضوع تشیع
تشیع در طول تاریخ اسلام در عرصه‌های سیاسی، علمی، فرهنگی، ادبی و اجتماعی جهان اسلام حضور فعال و تأثیرگذاری داشته است و جایگاه مهمی در ایجاد و توسعه تمدن اسلامی به خود اختصاص داده است. این تأثیرگذاری در قرن اخیر با انقلاب اسلامی ایران و تأسیس حکومت اسلامی، به رهبری امام خمینی(ره)، ابعاد گسترده تر و عمیق‌تری یافته است. در سال‌های گذشته، برخی از نویسندگان ضمن طرح مفهوم «هلال شیعی» کوشیده‌اند حضور فعال شیعیان در عرصۀ سیاسی و اجتماعی جهان اسلام را هراس‌آمیز نشان دهند. این امر نتیجۀ ناآگاهی از سیرۀ فردی و اجتماعی شیعیان است و به واقعیت راه ندارد.
اساتید بر این نکته تاکید نمودند که پیروزی انقلاب اسلامی در منطقه خاورمیانه، که عمق استراتژیک دنیای غرب در عهد پیش از انقلاب بود، علاوه بر ارتقاء سطح اثرگذاری گفتمان فراگیر اسلام به تحولاتی نظیر رشد شاخص‌های مردم‌سالاری در منطقه و سایر کشورهای اسلامی و بازیابی عزت و جلال شیعیان و تقویت هویت جمعی آنان انجامید و چشم‌انداز تازه ای را در مسیرشان برای یافتن جایگاهی اثربخش و شایسته در کشورهای متبوع خود فراهم آورد. تاثیر تحقق انقلاب اسلامی تنها در مرزهای ایران باقی نماند و امواج اثرپذیری از انقلاب اسلامی در سطوح منطقه ای و بین المللی شکل گرفت.
از جمله مباحث دیگری که در ادامه این نشست، مورد توجه قرار گرفت، ماهیت جریانهای بنیادگرای سلفی بود؛ به اعتقاد شرکت کنندگان در این نشست علمی، تلاش برای برقراری حکومت اسلامی بر اساس ایدئولوژی خشونت و افراطی گرای سلفی اندیش را باید از جمله رویکردهای ناسازگار با انقلاب اسلامی دانست. بنابراین یکی از تلاشهای مهم در شرایط حساس کنونی، آسیب شناسی عوامل اثرگذار بر گسترش رویکردهای سلفی گری در منطقه است. بنابراین، باید مقوله شیعه هراسی را جدی گرفت و کوشید به عنوان پدیده ای مستقل آن را موضوع زنجیره ای از مطالعات در مراکز علمی و پژوهشی قرار داد تا از این رهگذر، ادبیات عالمانه ای جهت تحلیل و شناخت ابعاد آن تولید شود.
در ادامه نشست حاضر، رویکردی نقادانه نسبت به مراکز علمی شیعی ارایه گردید. بر اساس این رویکرد مراکز شیعه شناسی هنوز نتوانسته اند تولیدات متقن و فاخری را در باب مقوله رو به گسترش شیعه هراسی عرضه نمایند. در نهایت به این بحث نیز توجه گردید که متاسفانه در خلا حضور موثر شیعه شناسان ایرانی در فضاهای آکادمیک و علمی، اکثر مستشرقین برای شناخت و معرفی تشیع به منابع اهل سنت مراجعه می نمایند. در واقع، در شرایط فعلی، تالیفاتی که به مباحثی نظیر مطالعه نقش تاریخی تشیع در حوزه تمدن سازی، بررسی چند و چون پیشرفت علوم اسلامی و کارکرد تمدنی شیعیان در تاریخ اسلام پرداخته باشد، بسیار کم و محدود است.
از این رو بر عهده ماست که ضمن بازخوانی آثار قدما و تولید محتواهای جدید مناسب با اقتضائات جهان معاصر، ادبیاتی تازه ای در باب نقش تاریخ ساز شیعیان در تمدن اسلامی فراهم آوریم؛ نقشی که گویای قابلیت های تاریخی شان برای حضور موثر در قلب تمدن اسلامی است. توضیح چنین نقشی، هم چنان که در نشست مورد توجه اساتید واقع شد، راه را بر شیعه هراسی می بندد و جامعه اسلامی را مجهز به درکی عمیق تر و ژرف بینانه تر از نگرش های ساده سازانه و خطی بنیادگرایان سلفی اندیشه و تکفیری نسبت به مجموعه شیعیان می نماید.
در نهایت یادآور می شود که از جمله مباحث طرح شده در این نشست مسئله یمن بود. به باور شرکت کنندگان در این نشست علمی شناخت محققان و کارشناسان حوزه دین پژوهی نسبت به مسائل و تحولات جهان اسلام و جمیعت های شیعی، مانند زیدی های یمن، کم عمق و کم محتواست.
ذیلا به برخی از راهکارهای ارائه شده در این نشست پرداخته می شود:
- رویکرد استراتژیک جهت رفع نگرش های مبتنی بر شیعه هراسی
- اهتمام به وحدت و انسجام مسلمانان به مثابه موقعیتی استراتژیکی نه تاکتیکی
- الگو سازی از سیره امامان شیعه (ع) در امر تقریب با اهل سنت
- پرهیز از تحریک اهل سنت
- هماهنگی میان سیاستهای تقریبی در سطح داخل و خارج
- جلوگیری از حرکت های افراطی برخی جریان های شیعی
- همکاری با جریان تصوف سنی اسلامی در مواجهه با جریان های تکفیری تندرو
- گفتمان سازی (قدرت نرم) جهت مقابله با تهدیدات نظامی (قدرت سخت)
- به کارگیری کلیه ظرفیت ها جهت برقراری ارتباط سازنده با اندیشمندان و علمای جهان اسلام
- مقاومت و پشتیبانی از حرکت استقلال طلبانه و آزادی خواهانه مردم یمن، عراق، بحرین
- تقویت جبهه مقاومت در منطقه
- تبیین اهداف پروژه شیعه هراسی و ایران هراسی
- تقویت دیپلماسی فرهنگی و علمی
- رصد، نقد و تحلیل تحولات جهان اسلام
- تلاش برای گسترش ارتباطات میان سیاستمداران و مستشرقان که در حوزه شیعه‌شناسی فعالیت دارند
- ارائه راهکارهای سیاسی برای فیصله دادن به اختلافات شیعه و سنی
- توجه به واقعیت های میدانی (نظیر طائفه گرایی و عشیره گرایی) در تحلیل رویکردهای مذهبی منجر به شیعه هراسی