فرهنگ امروز: برنامه این هفته سینمامعیار با موضوع «بضاعت سینما در مناسبت‌های مذهبی» با حضور کارشناسان برنامه سیدمحمد حسینی، احمد دانش، سجاد اسلامیان برگزار شد.
در سینمای ایران نظم مسلکی وجود ندارد
در ابتدای گفت و گو حسینی در مورد عدم تناسب آثار نمایش داده شده با ایام ماه رمضان و خالی بودن دست سینما در ایام شب قدر صحبت کرد و گفت: آنچه در دین و سینما مطرح می شود نوعی نظم مسلکی است و شهید آوینی در این باره می گوید نظمی است که در یک بازه زمانی یک روزه فرد مسلمان هست، و بعد ایشان در مورد تزاحم رسانه با فضای مسلکی صحبت می کند، اما این قابل تعمیم است و اسلام اوقات سال را تقسیم بندی می کند و نظم مسلکی را به ما گوشزد می کند. اشکال از تطبیق زمانی ما با نظم مسلکی است که در سینما هم به دست می آید که ناگهان می بینیم که آثار نمایش داده در ماه مبارک رمضان خیلی داغ به آنتن می رسد در حالی که یک سال برای آماده کردن آن زمان هست، این ماجرا را در محرم هم داریم و کل فضای صدا و سینما تدارک خاصی نمی بیند. دلیل این اتفاق این است که یا آن جدول را نداریم که مجبوریم بگوییم به دلیل ایام سوگواری، سینما تعطیل است یا قائلیم که سینما جای چنین حرف هایی نیست و سینما باید رویکرد خودش را داشته باشد و یا تولیدی در این عرصه نداریم.
تنوع موضوعی و مناسبتی دست مدیران سینما نیست
سپس احمد دانش دیدگاه خود را بیان کرد و گفت: اگر ایام مذهبی را کنار بگذاریم باید ببینیم اصلا در طول سال چند فلیم خوب اکران می شود؟! این تعیین کننده ی این است که فیلم مناسب برای ایام مختلف داریم یا خیر. در طول سال اگر دو یا سه فیلم خوب داشته باشیم می گوییم فروش سال سینمایی مان خوب است! در حالی که 60- 70 فیلم در طول سال اکران می شود، این مسئله در مناسبت ها هم خودش را نشان می دهد. البته بحث صداوسیما با سینما متفاوت است، صدا و سیما وظیفه‌ای هم به عهده دارد که در مناسبت‌ها حتما اثر مناسب داشته باشد که معمولا در دقیقه نود آخر این اتفاق می افتد و برنامه ها آماده می شود، اما در سینما در طول سال اثر خوب نداریم و شاید باید منتظر بمانیم تهیه کننده و کارگردانی سوژه خوبی داشته باشد و کار کرده باشد و آن را نگه داریم و بگوییم در زمان مناسبی اکران می‌کنیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه تنوع موضوعی آثار سینمایی دست مدیریت و هیچ‌کس نیست، گفت: باید تعداد آثار را بالا ببریم تا تنوع اتفاق بیفتد که این تنوع هست و متوسط 100 فیلم در طول سال ساخته و 70 تا اکران می شود، اگر شما این 100 فیلم را ببینید تنوع موضوعی در این فیلم ها هست ولی کیفیت لازم را برای عرضه شدن ندارند و شما ممکن است که تعدادی از این فیلم ها را ببینید چرا که تبلیغ سینه به سینه اتفاق نمی افتد یعنی کیفیت آثار پایین است. تعداد فیلم های ساخته شده در ایران کم نیست اما باز می بینیم که دیده نمی شود چرا که کیفیت لازم را ندارد و مشاهده می کنیم که فیلم مناسبی برای نمایش در مناسبت های مذهبی نداریم.
زمان اکران فیلم، وابستگی زیادی به لابی عوامل فیلم دارد
در ادامه، مجری از حسینی پرسید: « نقش مدیریت سینما چیست؟ آیا فقط قرار است اکران را بر عهده داشته باشد یا می تواند از لحاظ کیفی و تنوع، بهبود ببخشد و ساماندهی کند؟ »
حسینی در این رابطه بیان داشت: قبل از پاسخ به این سوال باید ابتدا نکته ای را باید بگویم و آن اینکه ساعت اکران خیلی تعیین کننده است و یکی از مهم ترین مولفه های تعیین کننده پدیده اکران ساعت های اکران است یعنی اگر شورای صنفی اکران اراده کند که فرضا از آقای دانش خوشش نیاید، خیلی راحت می تواند زمان اکرانی به او بدهد که دیده نشود. مناسبت ها در سال می چرخد و فضای اکران هم خیلی بستگی به لابی های دست اندرکاران فیلم دارد و آشفتگی به نظر می رسد مثلا تهیه کننده می گوید فیلم من، فیلم خوبی است ولی نمی خواهم در هفته دفاع مقدس پخش شود چرا که در هفته امتحانات است. آنچه مسلم است در برخورد با چنین پدیده ای مهم ترین اشکال رجعت سینما به مردم است یعنی سینما از زبان مردم حرف نمی زند، موضوعاتی را مطرح می کند که اگر همین موضوع در اردن یا کشورهای خاورمیانه و یا اروپا می‌شد مطرحش کرد خیلی ربطی به جامعه ایران پیدا نمی‌کند؛ یعنی دغدغه مردم را ندارد و مخاطب آن را نمی شناسد.
وی افزود: دست سینما خالیست چه اینکه مثلا دو فیلم خوب در مورد حماسه دارد و این تعداد محدود باعث می شود که در دوره زمانی دو یا سه ساله ممکن است کار خوب داشته باشد، باید مدیریت درستی در منابع سینما و هدایتگری ذهن سینما گرانمان داشته باشیم. یکی از مهم ترین مولفه های انقلاب اسلامی این است که در دهه فجر، جشنواره فجر داریم ولی در جشنواره این سی و سه سال اثری که در مورد انقلاب اسلامی بوده باشد کجاست؟ ما موضوعات مشترکی به خصوص در حوزه معرفت دینی داریم که خیلی قابل پرداخت است، مثلا اگر در مورد توحید فیلم ساخته باشیم یعنی عظمت خدا را ببینیم، در هر مناسبتی قابل پخش است و تقویم زمانی به آن نمی خورد و تشخصی دارد که با دین تطبیق دارد. یکی از مهمترین مناسبت های ما نیمه شعبان است و این برایمان خیلی جدی است و در این شرایط اثری نداریم.
برای توجیه فیلم‌هایی که نمی‌فروشند دلیل و بهانه زیاد است
سپس دانش در ادامه بحث بیان داشت: شاید بخش مهمی از کیفیت مردم پسند بودن یک فیلم این است که مولفه هایی دارد که کمتر در فیلم های ما هست و این قضیه ی اصلی است، اینکه ما بلد نیستیم طوری فیلم بسازیم که مردم ببینند مجبور می شویم دلیل بیاوریم. واقعا به این معتقدم که اگر یک فیلم واقعا قوی بسازم هیچ قدرتی نمی تواند مانع دیدن فیلم شود حتی اگر بدترین زمان را برای اکران فیلم داشت. از آن طرف، کسانی هستند که اکران دستشان هست و هر زمان که دلشان خواست فیلم می سازند و هر زمان می خواهند اکران می کنند ولی نمی فروشد، اینها به تجارتی دست پیدا کرده اند که صرف اکران شدن برایشان کافیست. اگر فیلم مردم پسند باشد قطعا فروش خواهد داشت. تعداد فیلم هایی که بتواند بفروشد و مردم را به سینما بکشاند خیلی کم است و این به هنرمندان و سیستم فیلمسازی ما بر می گردد و به حاکمیت ارتباط ندارد و باید در خود سینما مشکل حل شود که چرا فیلم ها نمی فروشد.
وی ادامه داد: وقتی فیلم من نفروشد دلایل زیادی می آورم! ولی می بینیم که اگر کسی فیلم خوبی در این کشور ساخته، در هر زمانی این فیلم دیده شده و فروخته است. اگر بتوانیم خواست مردم را پیدا کنیم و به این شکل فیلم بسازیم قطعا فیلممان دیده می شود.
حسینی از دانش سوال کرد: « تزاحمی بین زمان اکران و مناسبت های مذهبی وجود ندارد؟» دانش در پاسخ گفت: قطعا وجود دارد و مثلا اکران نوروز اهمیت دارد و هر تهیه کننده ای دوست دارد که برای او باشد ولی هیچ مرجع تصمیم گیرنده ی عاقلی فیلمی را که در جشنواره دیده شده و مخاطب نداشته را بگذارد هرچقدر هم که تهیه کننده پر قدرت باشد.
حسینی در ادامه این بحث خاطر نشان کرد: همین امسال برخی از آثار را داشتیم که بسیار خوب بودند ولی اکران نوروزی نگرفتند مثل فیلم شیار 143، اما اثری که خیلی معمولی بود ولی از یک کارگردان خیلی بزرگ بود اکران گرفت.
دانش اضافه کرد: فیلمی مثل شیار در هر مناسبتی می تواند اکران شود چرا که فروش خود را دارد، ولی وقتی چنین فیلم هایی هر چند سال یک بار ساخته می شود می بینیم که در مناسبت ها دستمان خالیست و فیلمی نیست که انتخاب کنیم و وقتی مدیر نمی تواند از فیلمی حمایت کند که اکران شود فیلم دست مافیای اکران و شورای صنفی می افتد و آنها خودشان تصمیم می گیرند یعنی وقتی فیلم قدرت خودش را در مخاطب پسندی نشان داده باشد روی تمام قدرت ها و قضیه ها می تواند اثر بگذارد.
حسینی در این رابطه سوالی را طرح کرد و از دانش پرسید: «اگر شما یک فیلم مذهبی درجه یک ساخته باشید که با ماه رمضان تطبیق داشته باشد اما ماه رمضان در اول مهر باشد، دوست دارید که آن زمان کار شما اکران شود؟»
دانش در جواب گفت: نظر شخصی ام این است که هر فیلمی ساخته باشم برایم فرقی نمی کند که در چه زمانی اکران شود. اگر دعوای مربوط به زمان اکران را بررسی کنید می بینید که ریشه اش چیز دیگریست، من اینها را به چشم دیده ام و می دانم دعوایشان سر چیز دیگری هست. قطعا زمان اکران تاثیر دارد ولی گاهی می بینیم که یک فیلم با توجه به اینکه در بدترین زمان اکران شده باز هم از میانگین فروش، کمتر فروخته است. ملاک های آقای حسینی درست است و نمی تواند بدون تاثیر باشد اما اصل قضیه این است که فیلم خوب ساخته شود.
در کشورهای اسلامی سریال‌ها گوی سبقت را از سینمای داخلی ربوده‌اند
سپس ارتباط تلفنی با سجاد اسلامیان برقرار شد. ایشان در مورد اوضاع اکران های این چنینی در مصر صحبت کرد و در این رابطه گفت: در کشورهای اسلامی دو عید فطر و قربان خیلی مهم است، در این دو عید بر خلاف ایران هفت تا ده روز تعطیلی هست و به ویژه در مصر تلاش می کنند که اکران های سینمایی را در این زمان داشته باشند و بیشتر فیلم هایی که در این تایم در کشورهای اسلامی اکران می شود تجاری است و کمتر فیلم های ملتزم اکران می شود. می دانیم که اکران فیلم ها در کشورهای اسلامی فقط محدود به تولیدات خودشان نمی شود و فیلم های هالیوودی یا بالیوودی در کنار فیلم های خودشان هم اکران می شود، مصر تنها کشور اسلامیست که یکسری تولیدات بومی تجاری و حتی با نگاه طنز داریم که اکران می شود و در کنار آن اکران فیلم های هالیوودی هم هست.
ایشان افزود: بیشترین چیزی که روی مردم از لحظ درام تاثیر گذار هست، سریال های تلویزیونی است که در ماه رمضان رقابت وحشتناکی بین آنهاست و بیش از 100 تا 150 فیلم تلویزیونی از شبکه های مختلف در این یک ماه پخش شده و بیشتر بحث و جدل ها در مورد سریال ها است. حیایی که در ماه رمضان از لحاظ شرعی و اخلاقی لازم است باشد دنبال نمی شود ولی مردم کشورهای عرب آنچنان خروجی را به دست ما نمی دهند و بیشتر رسانه هایی است که انعکاس دهنده از خواسته مردم کشورهای عربی هستند.
طنز مناسب ترین ژانر فروش اکران افطار تا سحر
حسینی در ادامه ی گفت و گو، در مورد گزاره ی بضاعت نداشتن سینمای ایران صحبت کرد و گفت: این گزاره، خیلی گزاره ی درستی است و به واقع کسانی که باید فضای اکران را مدیریت کنند اینقدر دست مایه وجود ندارد که بتوانند اینگونه هزینه کنند و خرج کرد مطابق با زمان داشته باشند و برای همین اتفاقی که می افتد این است که برای اینکه بتوانند رونق سینما را داشته باشند که اصالت را به رونق سینما می دهند مثلا می گویند در ماه رمضان به سراغ طنز برویم و افطار تا سحر را در اختیار طنز قرار دهیم. این خطی است که سینما از تلویزیون الهام گرفته است.
وی افزود: ما با یک پدیده طرف می شویم که این است که شورای صنفی اکران و کسانی که می خواهند این جدول را برای اکران تنظیم کنند جیب تهیه کننده و سینما برایشان اصالت پیدا می کند و می گویند با چه فیلمی می توانیم این خلا را پر کنیم و چه فیلمی می تواند از افطار تا سحر اکران داشته باشد ضمن اینکه فروش هم داشته باشد و در نهایت به طنز می رسند در حالی که به نظرم اگر به نوعی دغدغه های درونی مردم برسد باز طالب پیدا می کند. مثالی از تلویزیون عرض می کنم، فیلم امام علی علیه السلام از پر بیننده ترین فیلم ها در ماه مبارک رمضان بود و بدیهی است که مردم دوست دارند. اگر می توانستیم کار مناسبتی قوی داشته باشیم آن کار خوب می توانست این خلا را پر کند و آشتی بین مردم و سینما صورت می گرفت.
سیاست‌گذاری مدیران برای اکران‌های مناسبتی
مجری با مخاطب قرار دادن آقای دانش گفت: تمرکزی که شما روی کیفیت محصولات سینمای ایران دارید، مسئولیت را از دوش سیاستگذاران و مدیران خالی می کند گویی که آنها هیچ نقشی در شکل دهی و بالا بردن کیفیت سینمای ایران ندارند.
دانش در این رابطه توضیح بیشتری داد و گفت: در شرایط فعلی بله، اینطور است. کاستی های مربوط به مدیریت بحث دیگر است، با این وضعیت فعلی که تولید به این صورت انجام می شود برای اکران مناسبتی از مدیران نمی توان انتظار داشت که آثار مناسبتی خوب داشته باشند و در شرایط فعلی مدیران نقشی ندارند اما اگر واقعا به شرایط آرمانی نگاه کنیم باید حاکمیت قدرت این را داشته باشد که از آثاری حمایت کند که مدنظر آن است یعنی طوری حمایت کند که فیلمساز در طول سال خود به خود به سمت آن آثار بکند، همان کاری که هالیوود می کند و این قدرت را دارند و در ناخودآگاه هنرمند و سینماگر می نشینند و به او می گویند که اگر فلان مطالب را کار کنی تشویق خواهی شد و جایزه خواهی گرفت. اگر حاکمیت بتواند قدرت اعمال را در بدنه سینما داشته باشد که الان واقعا نیست، آن موقع می تواند طوری برنامه ریزی کند که در بررسی آخر سال ببینیم که چند اثر خوب مناسبتی هم داریم.
وی افزود: با توجه به زمان الان، یک راه حل به عنوان مسکن این است که آثاری را که ممکن است که در تلویزیون داشته باشیم یا قبلا تولید شده باشد در مناسبت ها در سینما اکران کنیم و الان می توان از این پتانسیل استفاده کرد. سریالی مثل سریال امام علی علیه السلام می تواند نسخه ای سینمایی داشته باشد که در ایام ماه مبارک رمضان در سینما اکران شود.
حمایت یا هدایت حاکمیتی در سینما
حسینی در صحبت های پایانی خود بیان داشت: آقای دانش واژه ای به نام حمایت حاکمیتی استفاده کردند که باید از فیلم هایی حمایت شود که مولفه های درونی نظام را داشته باشد، معتقدم باید این واژه را عوض کنیم و به سراغ « هدایت » برویم. اگر صرفا موضوع حمایت باشد نگاه آزمند سینما آن چیزی را رقم می زند که تا امروز رقم زده است و تظاهر و عجب صورت می گیرد ولی وقتی که سینماگر ببیند که نفع در این است که حرف مردم را بزند اینطور بیشتر پول در می آورد و مردم متوجهش می شوند این یک کار هدایتی است. مدیران باید کار اغنایی بکنند یعنی نوعی فعالیت پدیدار شناسانه در مردم و سینما داشته باشند و حلقه واسطی بین مردم و سینما شوند و به سینماگر اینطور بگویند که اینقدر فیلم های عشقی مثلثی و مربعی و خیانت ها و ... ساختید که اینها حرف مردم نیست، برای آشتی مردم با سینما باید حرف مردم را زد.
وی در ادامه گفت: مثالی از عاشورا می زنم، ماجرای عاشورا هرسال تکرار می شود و کاملا تمام زوایا را می دانیم، اما تکرار در اینجا جزو خود اثر همه است و باز همه می آیند، لذا نباید بترسیم از اینکه داستان خود مردم را برایشان بگوییم. معتقدم که بزرگترین مولفه ای که باعث این جریان شده این است که سینمای ایران مردم ایران را نمی شناسد، برای نوعی اروپا زده است و سبک سینمای اروپا را پیروی می کند و به همین خاطر هرروز فاصله بیشتری از مردم می‌گیرد و مسائلی برای او مسئله می شود که هیچ ارتباطی با مردم ندارد و هزینه ای می کند که به درد مردم نمی خورد و مردم هم دردهایی دارند که اینها از آن اطلاعی ندارند، به همین دلیل نمی تواند درکی از لحظات مردم و مناسبت های آنها داشته باشد و همین باعث می شود که دست دست اندرکاران سینما خالی باشد.
این کارشناس سینما در انتها بیان داشت: البته باید بگویم که تمام تقصیر به گردن سینما نیست و چه بسا اهالی سینما حشر و نشر بیشتری با مردم دارند، قسمت عمده تقصیر به گردن مدیران سینمایی کشورمان است که چنین درکی ندارند و معمولا سفارش های عجیب و غریبی می دهند و این سفارش ها منتج به آثاری می شود که در آن غرض هست.
برنامه رادیویی سینما معیار پنجشنبه‌ها ساعت 14:30 دقیقه از رادیو گفت‌و‌گو روی ردیف 103/5مگاهرتز پخش می‌شود. برنامه‌ای با اجرای سید امیر جاوید و تهیه کنندگی و سردبیری محمد جواد طالبی که سعی دارد ضمن پرداختن به مسائل اساسی سینمای ایران سطح آگاهی مخاطب از فیلم‌های روی پرده را بالا ببرد.