به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا؛ محمد بن جریر طبری متولد ۲۲۴ یا ۲۲۵ هجری در شهر آمل، از قدیمی ترین شهرستان های استان مازندران (طبرستان) به دنیا آمد. وی از جمله نوابع تاریخ اسلام است که به گفته ی خودش در سه سالگی حافظ قرآن شد و از نه سالگی به استماع و جمع آوری حدیث همت گماشت.
طبری برای تحصیل علم رنج سفرهای متعدد به ری ،عراق ، شام و مصر را متحمل شد و هرگز ازدواج نکرد.
استاد بهاءالدین خرمشاهی ، مترجم و مفسر قرآن کریم ، طبری را پدر تاریخ نویسی اسلامی لقب داده و در مقاله ی ' ترجمه ی انگلیسی تفسیر طبری ' می نویسد: طبری در عالم اسلام ابو المورخین و ابوالمفسرین است. تاریخ او ام ّالتواریخ و تفسیر او امّ التفاسیر است.
محمد بن جریر طبری معاصر با سه تن از امامان شیعه بود؛ امام دهم (متوفی ۲۵۴) امام یازدهم (متوفی ۲۶۰) و امام دوازدهم ( متولد ۲۶۱) . وی هم چنین هم دوره ی احمد بن حنبل، رییس مذهب حنبلی و همچنین معاصر دو تن از بزرگترین محدثان اهل سنت یعنی بخاری (متوفی ۲۵۶ق) و مُسلِم (متوفی ۲۶۱ ق ) بود که همین امر ضمن اهمیت بخشیدن به آثاری که وی از خود باقی گذاشت سبب شد تا عمده ی نقل های طبری از منابع موثق تاریخ اسلام شامل صحابه و تابعین و برخی نحویان و محدثان مشهور باشد.
نگاه جامع طبری به مساله تفسیر قرآن کریم برخاسته از احاطه ی وی در حوزه های تاریخ، تفسیر، علم قرائت، حدیث، فقه و شناخت زبان و واژگان بود.
وی گفتمان نقد آراء گوناگون و انتخاب یک رأی را وارد کوشش های تفسیرنویسی آن روزگار ساخت و از این طریق توانست تاریخ تفسیر را وارد جریانی نو سازد.
طبری با اینکه حجم عظیمی از آثار مکتوب دوران خود را برای نگارش تفسیرش مورد بهره برداری قرار داد اما از برخی کتب تفسیری رایج در آن روزگار، مانند تفسیر حسن بصری و تفسیر کلبی از آن رو که دربر دارندۀ اندیشه هایی شیعی و اعتزالی بودند استفاده نکرد؛ اما رساله ای که در باب تأیید اصالت حدیث غدیر خم از وی باقی مانده است سبب شده برخی زندگی نامه نویسان وی را شیعه یا متمایل به تشیع بدانند.
به گفته ی گلدزیهر ، اسلام پژوه مجارستانی ، بیان دیدگاه های تفسیری طبری که بیشتر همراه با توضیح واژگان و اصطلاحات مشکل هر آیه آمده است، همچنین توجه به دیگر آیات قرآنی و اشعار جاهلی در تفسیر آیات روش او را در این بخش به روش ابن عباس شبیه می سازد.
یونس دهقانی پژوهشگر علوم قرآنی در مدخل تفسیر طبری در جلد ۱۵ دایره المعارف بزرگ اسلامی معتقد است: ' طبری در این کتاب به دنبال ارایه تصویری از راست کیشی اسلامی است از این رو در مباحث انتقادی خود ، روی سخن با فرد یا گروه خاصی ندارد. '
از تفسیر طبری در طول تاریخ ترجمه های متعددی صورت گرفته است و ترجمه ی فارسی آن نخستین و ارزشمند ترین ترجمه و تفسیر قرآن کریم در این زبان است که در قرن چهارم هجری، توسط عده ای از علماء و فقهای ماورالنهر و به فرمان منصور بن نوح سامانی ، انجام شد .
این اثر در سال ۱۳۵۵ شمسی توسط حبیب یغمایی تصحیح و چاپ شد و تا کنون ۲۳ نسخه ی خطی از ترجمه ی فارسی این اثر شناخته شده که از نکات جالب توجه این نسخه ها ، تنوع لهجه و گویش به کار رفته در آنهاست که نشان از وابستگی مترجمان به مناطق مختلف ایران را دارد.
ترجمه ای به زبان ترکی که نسخه ای از آن در کتابخانۀ ایاصوفیه وجود دارد و ترجمه ای به زبان لاتین از این صورت گرفته است.
جان کوپر، اسلام شناس معاصر انگلیسی در سال ۱۹۹۸ تاریخ طبری را از روی متن اصلی به زبان انگلیسی و بدون ذکر راویان حدیث ترجمه کرد. البته در دوران معاصر ترجمه هایی به زبان فرانسه هم از تفسیر طبری صورت گرفته است.
این اثر نخستین بار در ۱۳۲۱ق/۱۹۰۳م در قاهره به چاپ رسید که مشهورترین و معتبرترین آن به تصحیح و تعلیق محمود محمد شاکر انجام شده است.
تفسیر طبری به دلیل ارائه ی جریانات فکری رایج در آن دوران از اهمیت ویژه ای به لحاظ جامعه شناسی متون و ادبیات برخوردار است.
طبری بیشتر عمر خود را در بغداد گذراند و در ۳۵۵ قمری در همان شهر درگذشت.