فرهنگ امروز/ داود زارعیان:
دولت موبایل و ضرورت‌های توسعه‌ی الکترونیکی
«ﻫﮕﻞ» ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮﻭفی ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﻣﻮﺭ شناخته‌شده ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ می‌گوید: «ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻣﺎ شناخته‌شده می‌دانیم، صرفاً ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺁﻥ ﺭﺍ شناخته‌شده ﻓﺮﺽ می‌کنیم، شناخته‌شده ﻣﺤﺴﻮﺏ نمی‌شود». ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺠﺎﺯی ﺑﺮﻓﺮﺽ شناخته‌شده ﺑﻮﺩﻥ، ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ناشناخته‌ترین پدیده‌های ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﻭ ﻓﻀﺎیی ﺷﺪﻩ ﺟﺪﻳﺪ، ﺩﺭ برنامه‌ریزی‌های محلی، ﺷﻬﺮی ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ برنامه‌ریزی‌های ملی ﻭ ﺟﻬﺎنی صرفاً ﺑﻪ ظرفیت‌های ﺟﻬﺎﻥ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺗﻮﺟﻪ می‌شود ﻭ ﻛﻤﺘﺮ «ظرفیت‌های ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺠﺎﺯی» مورد توجه ﺟﺪی ﻗﺮﺍﺭ می‌گیرد. ذهنیت‌ها ﻭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎی ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺯ «ﻣﺠﺎﺯی ﮔﺮﺍیی» ﻭ «ﻣﺠﺎﺯی ﺷﺪﻥ» فاصله دارند ﻭ ﺩﺭ ﻓﻀﺎی «ﻣﺠﺎﺯ ﺑﻮﺩﮔﻲ»، ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎی ﺁﻧاﻟﻮﮒ ﻭ ﻧﮕﺎﻩ ﺁﻧاﻟﻮﮒ ﻭﺟﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ می‌دهد.
از سال ۱۹۸۰ که دانیل بل اصطلاح «جامعه اطلاعاتی» را به کاربرد و سال‌های بعد که کاستلز کتاب سه‌جلدی جامعه شبکه‌ای را نوشت و تا امروز که ۱۰ سال از برگزاری اجلاس سران درباره جامعه اطلاعاتی می‌گذرد، هنوز فضای مجازی و کاربردهای آن شناخته‌نشده باقی مانده است.که ﻳﮑﯽ ﺍﺯ خروجی‌های ﺟﻬﺎﻥ مجاﺯﯼ، ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﻭ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻭ ﻣﻨﻄﻖ ﺁﻥ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﺪﻩ ﺩﻭﻟﺖ موبایل ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋی ﺣﻜﻤﺮﺍﻧﻲ ﺍﺯ طریق ﺩﻭﻟﺖ – الکترونیک، ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ ﻭﺟﻮﺩ تفاوت‌های ﻛﺎﺭﻛﺮﺩی ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ به نوعی ﺍﺩﺍﻣﻪ ﭘﺎﺭﺍﺩﺍﻳﻢ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ، ﻣﺤﺴﻮﺏ می‌شود. ﺍﻳﺪﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻳﻚ ﺍﻳﺪﻩ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ طراحی‌شده ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺁﻥ «ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﻓﻮﺭی ﻭ لحظه‌ای ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ» امکان‌پذیر می‌شود.
«ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﻣﻄﻠﻮﺏ» ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺁﺳﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺭﺍ ﺩﺭ سطح ﻣﺤﻠﻲ، ﻣﻠﻲ، منطقه‌ای ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪﻫﺎی بین‌المللی ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌آورد ﻭ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪ، ﻣﺤﻞ ﻛﺎﺭ، ﻣﺪﺍﺭﺱ، کتابخانه‌ها ﻭ ﺳﺎﻳﺮ مکان‌ها ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌کند. مهم‌ترین ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﻣﻄﻠﻮﺏ، تأمین ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻭ امنیتی ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﺳﺖ.
ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﻳﻚ ﺩﻭﻟﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ظرفیت‌های ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ظرفیت‌سازی ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺭ ﻳﻚ ﭘﺎﺭﺍﺩﺍﻳﻢ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ ﺩﺭ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺑﺎ فنّاوری‌های ﺟﺪﻳﺪ قابل‌فهم ﺍﺳﺖ. ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﺑﺎ ظرفیت‌های ﺧﺎﺹ ﻣﺜﻞ کارت‌های ﻣﻠﻲ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ، ﻧﻈﺎﻡ ﺑﺎﻧﻜﻲ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ، انتخابات ﻭ ﺭﺍیﮔﻴﺮی ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﻧﻮﺍﻉ برگه‌های ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻜﻲ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﻴﻦ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻭ سازمان‌ها ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎی ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻖ می‌بخشد.
ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺍﻳﺪﻩ ﺍﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻮﺯﻩ فراگیرتری ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺭﻭی ﺩﻭﻟﺖ می‌گذارد ﻛﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ «ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ موبایل» می‌شود ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭی ﺍﺯ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ بانک‌ها، آموزش و پرورش، کارت‌های ﺍﻋﺘﺒﺎﺭی، دادگاه‌ها ﻭ ﺣﺘﻲ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻭ خصوصاً ﻣﺴﺎﺋﻞ فوری ﻭ در عین‌حال ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺗﺠﺎﺭی ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﻭ پیام‌های ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌شود. درواقع ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻩ فن‌آوری دیجیتالی ﻭ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺧﺪﻣﺎﺕ وب‌سایتی طراحی‌شده ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺷﻜﺎﻝ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎیی با رویکرد ایجاد ﻳﻚ ﺩﻭﻟﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺮﻛﺰی را فراهم می‌سازد.
منطﻖ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺍﺯ ﻣﻨﻄﻖ فنّاورانه ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺗﺒﻌﻴﺖ می‌کند، ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ به‌عنوان ﻳﻚ «ﺻﻨﻌﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ باسیم» ﻓﺮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺟﻬﺎﻥ مجازی ﻣﺮﺗﺒﻂ می‌کند ولی ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ «ﺻﻨﻌﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺪﻭﻥ ﺳﻴﻢ» ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺑلیت «ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺮﻛﺖ» ﻭ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺩﻭﻟﺖها و شرکت‌های ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ «ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺮﻛﺖ» ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌سازد.
ظرفیت‌های «ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ» ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺍﺯ ﺳﻮی ﺩﻭﻟﺖ نیست، ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺎﻣﻞ دریافت‌های ﻣﺠﺎﻧﻲ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺳﻮی ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ. بنابراین «ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ» ﺳﻴﺴﺘﻢ خدمات‌رسانی دوسویه ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻨﺘﻔﻊ می‌شوند. ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﻓﻀﺎی جدیدی ﺍﺯ ﺍﻧﻌﻜﺎﺱ «ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ» ﻭ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺳﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ رأی ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌سازد.
ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ شرکت‌های ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺑﺎ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ازنظر ﺑﺎﺯﺍﺭﻳﺎﺑﻲ ﻭ ﺧشنودی ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺩﻭلتی ﻭ ﻳﺎ ﻣﺼﺮﻑ ﻳﻚ ﻛﺎﻻ نیز موضوع ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ امکان ﺑﺮﺭﺳﻲ رضایتمندی ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻭ مصرف‌کنندگان ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻻﺯﻡ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ خدمات‌دهی ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ کالاها ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌سازد.
ﺳﺮﻋﺖ ﻭ ﻭﺳﻌﺖ ﻧﻔﻮﺫ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ قابل مقایسه ﺑﺎ هیچ‌یک ﺍﺯ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ. هم‌اکنون ﻧﺰﺩﻳﻚ به ۵ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ؛ درحالی‌که ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁﻣﺎﺭ ﺳﺎﻳﺖ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ، ضریب ﻧﻔﻮﺫ اینترنت ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻲ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ یک‌سوم ﻧﻔﻮﺫ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﻳﻌﻨﻲ۱,۱۵۴,۳۵۸,۷۷۸ هست، ﻛﻪ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ ۱۸ % ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ دربرمیﮔﻴﺮﺩ.
ﺍﮔﺮ ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ، ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﻀﻮﺭ کم‌رنگ رایانه‌های ﺷﺨﺼﻲ ﺑﻮﺩﻳﻢ. ﺯﻣﺰﻣﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ خیره‌کننده رایانه‌های ﺷﺨﺼﻲ، ﺍﺯ زمانی ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ «رایانه‌ای ﻛﺮﺩﻥ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ» ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۶ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻮﻳﺪ ﺁﻣﺪﻥ رایانه‌های ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ، ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۱۹۹۸ به‌صورت ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺨﺶ ﻭ قابل‌پذیرش ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪ. درواقع ﻗﺪﺭﺕ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺟﺪی ﺷﺪ ﻛﻪ دیویس مای ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩ. ﺍﻳﻦ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﺎﺭ پیچیده‌ای ﺑﻮﺩ:
۱.ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ
۲.ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻮﺩﻥ دکمه‌های ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ
ﺷﻌﺎﺭ ﺍﺻﻠﻲ ﻣﺎﻳﻜﺮﻭﺳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩی ﺗﺨﻴﻠﻲ ﻣﺤﺴﻮﺏ می‌شد، «ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺑﺮ ﺭﻭی ﻫﺮ میز و ﺩﺭ ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪ» ﺑﻮﺩ. ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺭﻭﻳﻜﺮﺩ ﻧﻈﺎﻡ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮی، ﺍﻳﻦ ﺷﻌﺎﺭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ «ﻳﻚ ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﻴﺐ» ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. مأموریت ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻣﺎﻳﻜﺮﻭﺳﺎﻓﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی «ﻓﻀﺎی ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ» ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ. ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺎﻳﻜﺮﻭﺳﺎﻓﺖ مأموریت ﺍﺻﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺪﻑ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺍﺩ ﻛﻪ «ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ نرم‌افزار ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ، ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ، ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻜﺎﻥ ﺑﺎ ﻫﺮ وسیله‌ای».
ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎی ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی، ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ می‌توان ﮔﻔﺖ زمینه‌ساز ﺍﻳﺪﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ، «ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ» ﻭ ﻳﺎ «ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﻲ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ» ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺩﻫﻪ ۹۰ ﻣﻴﻼﺩی ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ به دنبال ﺗﺤﻘﻖ «ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ»، «ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺑﺎ ﺻﺪﺍ» ﻭ «ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻧﻲ» ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ به وجود ﺁﻣﺪ. ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻧﺪ، ﺍﻳﺪﻩ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۰۱ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪ ﻭ سازوکارهای برنامه‌ای ﺁﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻭﻟﻴﻦ اجلاس ﺍﺭﻭﭘﺎیی ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺳﺎﺳﻜﺲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۰۵ پررنگ‌تر ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩی ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ.
ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ حکومت‌های ﻣﺤﻠﻲ، ﻣﻠﻲ، منطقه‌ای ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮﺏ می‌شود. ﺗﻐﻴﻴﺮ درروندهای فناوری ﻭ ﺗﻘﻮﻳﺖ «ﻧﮕﺎﻩ ﻓﺮﺍﻣﺤﻠﻲ» ﺳﺎﺯ ﻭ ﻛﺎﺭ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺍﺳﺖ. ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﻓﺮﺩی ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺘﺤﺮﻙ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻚ ﺭﺍ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻲ ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﻨﻌﻄﻒﺗﺮ، ﺳﺮﻳﻊﺗﺮ، ﻓﻌﺎﻝﺗﺮ، ﻓﺮﺍﮔﻴﺮﺗﺮ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﻣﺘﻨﻮﻉﺗﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ به عنوان ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺎ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻃﺮﺡ ﺍﺳﺖ:
۱.ﺁﺳﻮﺩﮔﻲ ﻭ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ
۲. ﻓﺮﺩی ﺑﻮﺩﻥ
۳. ﻓﻮﺭی ﺑﻮﺩﻥ
۴.ﺭﻫﺎ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺯ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻜﺎﻥ
ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺯﻳﺎﺩی ﺗﺎ ﺗﺤﻘﻖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺩﺍﺭﻳﻢ، ﻭﻟﻲ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﺫﻳﻞ می‌توان ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻧﻤﻮﺩ:
۱. ﻓﺮﺩی ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎی ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺎ شهروندان ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ
۲. ﻛﺎﻫﺶ ﺍﺻﻄﻜﺎﻙ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎی ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﻛﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ
۳. ﻧﻈﺎممند ﻛﺮﺩﻥ ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ
۴. ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻛﺮﺩﻥ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎی ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺩﻭ ﻧﮕﺎﻩ ﻛﺎﻫﺶ «ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻛﺎﺭ» ﻭ ﺳﻼﻣﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺣﻔﻆ محیط‌زیست
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻧﺪ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﺧﺎﺹ ﻭ ﺫﺍﺗﻲ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ارزش‌افزوده ﻣﻬﻤﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ می‌کند ﻛﻪ می‌توان ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ «ﺍﺗﺼﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺑﻮﺩﻥ» ﻭ ﻳﺎ «ﻛﺎﺭ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺧﻮﺍﺏ» ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩ. ﻓﻀﺎی ﻫمیشه ﻣﺘﺼﻞ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍی ﻛﺎﺭﺑﺮ ﻭ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻛﺮﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻓﻀﺎی ﻣﺘﺼﻞ آنلاین ﻗﺮﺍﺭ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺣﺘﻲ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺑﻮﺩﻥ اطلاعات ﺭﺍ ﺭﺩ نمی‌کند ﻭ به‌مجرد ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺩﻳﺘﺎ، ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻣﻜﺎﻟﻤﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ می‌شود.
ﺧﺪﻣﺎﺕ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ - ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺩﺭ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﻘﻮﻟﻪ قابل‌تقسیم ﺑﻨﺪی ﺍﺳﺖ:
۱. ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﺎﻟﻲ
۲. ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ
۳. ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺩﻳﺘﺎ (ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ قابل‌برنامه‌ریزی ﺷﺪﻩ)
۴. ﮔﺬﺭﺍﻥ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﻣﺜﻞ سرگرمی‌ها، خرید ﻭ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﺩﺭ برنامه‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ شبکه‌ای ﻭ ﺟﻤﻌﻲ
تجربه‌های ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ در خصوص ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎی ﻛﺎﺭی دولت‌ها ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺍﺧﻄﺎﺭﻫﺎی ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﭘﻠﻴﺲ ﻣﺘﺮﻭﭘﻮﻟﻴﺘﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﻣﺎﻟﺘﺎ می‌توان اشاره کرد که ﺑﺮﺍی ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﮔﻮﺍﻫﻴﻨﺎﻣﻪ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ، ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﻋﻼﻡ می‌شود.
ﺩﺭ ﺳﻨﮕﺎﭘﻮﺭ ﻧﺘﺎﻳﺞ آزمایش‌های ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺱ ﺍﻡ ﺍﺱ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ.
ﺩﺭ ﻫﻨﮓ ﻛﻨﮓ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﺮﺍی «ﺍﻋﻼﻡﻫﺎی ﻓﻮﺭی» ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺍﺯ «ﺍﻋﻼﻣﻴﻪﻫﺎی ﻣﻮﺑﺎﻳﻠﻲ» ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺩﺭ ﻧﺮﻭﮊ ﻭ ﺳﻮﺋﺪ بررسی ﺻﺤﻴﺢ ﺑﻮﺩﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻭ ﻳﺎ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻲ ﻓﺮﺩ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺱ ﺍﻡ ﺍﺱ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ.
ﺩﺭ ﻓﻨﻼﻧﺪ ﺑﻠﻴﻂ ﻗﻄﺎﺭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺱ ﺍﻡ ﺍﺱ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭی ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺎﻳﻴﺪها ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮﺩ.
ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﮕﺎﺭﻧﺪﻩ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ، ۳۲ % ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻣﻮﺑﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻛﺎﺭ، ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻣﺎﺑﻘﻲ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﺩﻭستانه ( ۳۹ %) ﻭ ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ ( ۸ %) ﺍﺳﺖ. ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ ﻋﺮﺻﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻛﺎﺭی ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ به صوﺭﺕ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺍی ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﭘﻴﺪﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻛﺮﺩ.
نتیجه‌‌گیری
فناوری شبکه‌های سیار روزبه‌روز در حال گسترش و تعداد مشتركان آن‌ها در حال افزایش است. همان‌طور كه با ادامه این روند شركت‌های فعال این حوزه و نیز مردم سود می‌برند، دولت‌ها نیز می‌توانند از این پیشرفت‌ها به‌عنوان راهی برای رساندن خدمات بهتر و سریع‌تر به شهروندان بهره گیرند. به‌علاوه آنكه روزبه‌روز نیازها و توقعات مردم از دولت‌ها برای ارائه خدمات گسترده‌تر، ایمن‌تر، سریع‌تر و راحت‌تر بیشتر می‌شود.
تابه‌حال كشورهای پیشرفته از زیرساخت ارتباطی سیمی و بی‌سیم خود استفاده‌های زیادی را به همین منظور برده‌اند و اكنون نیز این روند را با تأكید بیشتری بر روی فناوری‌های بی‌سیم دنبال می‌كنند. در این میان برای كشورهای درحال‌توسعه كه تابه‌حال به این حوزه توجه كمتری داشته‌اند، فناوری‌های بی‌سیم به دلیل نیاز به هزینه و زمان كمتر و قابلیت‌های كاربردی وسیع‌تر نسبت به فناوری‌های سیمی، فرصت خوبی برای توسعه ارتباطات و جبران بخش مهمی از عقب‌ماندگی‌ها به وجود آورده‌اند.
ﻣﻨﺎﺑﻊ
ﺭﺍﺑﻴﻨﺰ، ﮎ. ﻭ ﻭﺑﺴﱰ، ﻑ. (۱۳۸۵) ﻋ ﺼ ﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﻨﺎﻭﺭﺍﻧﻪ: ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺗﺎ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﳎﺎﺯﯼ، ﺗﺮﲨﻪ ﻣﻬﺪﯼ ﺩﺍﻭﺩﯼ، ﲥﺮﺍﻥ، ﻧﺸﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ.
ﺭﻳﺎﺭﯼ، ﮎ. (۱۳۸۱) ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﯼ ﮐﺎﺭﺑﺮﯼ ﺍﺭﺍﺿﯽ ﺷﻬﺮﯼ، ﲥﺮﺍﻥ، ﻣﺮﮐﺰ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻳﺰﺩ.
ﻋﺎﻣﻠﻲ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۲ ﺍﻟﻒ) ﺩﻭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺟﻬﺎﻥ، ﺧﺮﺩﺍﺩ ۱۳۸۲، ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺎﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﴰﺎﺭﻩ۱۸.
ﻋﺎﻣﻠﻲ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۲ ﺏ) ﺩﻭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥﻫﺎ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ، ﻣﻬﺮ ﻣﺎﻩ ۱۳۸۲ ، ﻧﺎﻣﻪی ﻋﻠ ﻮ ﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﴰﺎﺭﻩی ۲۱ ، ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﲥﺮﺍﻥ.
ﻋﺎﻣﻠﻲ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۳ ﺍﻟﻒ ) ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊی ﳘﺰﻣﺎﻥ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻭ ﺩﻭ ﻓﻀﺎیی ﺷﺪﻩ ﻓﺮﻫﻨﮓ، ﻣﺮﺩﺍﺩ۱۳۸۳، ﻓ ﺼ ﻠﻨﺎﻣﻪ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ، ﴰﺎﺭﻩ۱.
ﻋﺎﻣﻠﻲ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۳ ﺏ) ﺩﻭ ﺟﻬﺎنی ﺷﺪﻥﻫﺎ ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻫﻮﻳﺖﻫﺎی ﳘﺰﻣﺎﻥ، ﳎﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﻭ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲﻫﺎی ﳔﺴﺘﲔ ﻛﺎﺭﮔﺎﻩ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻧﺪﻳﺸﻲ، ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻋﻠﻲ ﭘﺎﻳﺎ ﻭ ﺣﺴﲔ ﺭﺍﻏﻔﺮ، ﺹ ﺹ۱۷۲ ۱۵۷، ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻋﺎﱄ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰی.
ﻋﺎﻣﻠﻲ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۴ ) ﺩﻭ ﻓﻀﺎیی ﺷﺪﻥ ﺷﻬﺮ : ﺷﻬﺮ ﳎﺎﺯی ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﺑﺮﺍی ﻛﻼﻥ ﺷﻬ ﺮﻫﺎی ﺍﻳﺮﺍﻥ، ﲠﺎﺭ ﻭﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ۱۳۸۴، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺍﳒﻤﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ، ﴰﺎﺭﻩ۲ ﻭ۳، ﺹ ﺹ ۱۱۷ ۱۳۴.
ﻋﺎﻣﻠﯽ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۵ ﺍﻟﻒ) ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﻳﯽ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﻠﻔﻦ ﳘﺮﺍﻩ: ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﯼ ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﺋﯽ ﻭ ﻫﻮﻳﺖ، ﮊﻭﺭﻧﺎﻝ ﺍﻟﮑﱰﻭﻧﻴﮏ ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ ﻣﻴﺪﻳﺎ، ﴰﺎﺭﻩ ﺍﻭﻝ، ﲠﺎﺭ ۱۳۸۵.
ﻋﺎﻣﻠﻲ، ﺱ. ﺭ. (۱۳۸۵ ﺏ )ﺩﻭ ﻓﻀﺎیی ﺷ ﺪﻥ ﻛﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭﺍﻗﻌﻲ – ﻣﺠﺎﺯی: ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﻛﺎﺭﺑﺮﺩی.