به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «سنت اسلام نوانديش در ايران معاصر» عنوان جدیدترین کتابی است که به‌تازگی با موضوع نواندیشی دینی در ایران منتشر شده است. نویسنده در این کتاب به جریان‌شناسی نواندیشی دینی در ایران و تقسیم‌بندی آن پرداخته و جریان نواندیشی دینی را از ماقبل مشروطه تا نظریات مهندس مهدی بازرگان پیگیری کرده است. دکتر سید مهدی آل سید غفور، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز و نویسنده این کتاب است. وی حزبی مانند «نهضت آزادی ایران» را نقطه جهش نواندیشان دینی معاصر کشورمان می‌داند.
وی درباره پژوهش خود در کتاب «سنت اسلام نوانديش در ايران معاصر» گفت: پژوهش صورت‌گرفته در این کتاب، جریان نواندیشی از ماقبل مشروطه تا دهه ۱۳۵۰ شمسی را در برمی‌گیرد. نظریات روشنفکرانی مانند سروش نیز در این کتاب در دسترس خوانندگان قرار دارد، اما در عنوان فصل‌‌ها نیامده است.
مهدی بازرگان و نواندیشی دینی
آل سید غفور، اظهار کرد: در این کتاب مباحثی درباره دیدگاه‌های مهدی بازرگان منتشر شده و دو چهره بازرگان ایدئولوگ و بازرگان ایدئولوژی‌گریز ترسیم شده است. بازرگان در برهه‌ای از زندگی سیاسی و اعتقادی خود، به «ارتباط علم و دین» پرداخت و در بخش دیگری از زندگی خود «دین و سیاست» را در چشم‌انداز اهداف و مطالعات خود قرار داد. بازرگان ثابت می‌کند که علم مخالف دین نیست. وی این مدعا را در تألیف‌های خود از جمله «راه طی‌شده» بیان می‌کند. تا وقوع انقلاب اسلامی با دو بازرگان مواجه هستیم. وی پیش از انقلاب اسلامی در کنار دیگر همفکران خود به دفاع از اسلام و ایدئولوژی در کنار هم می‌پرداخت، اما پس از انقلاب با چهره‌ای دیگر مبتنی بر «جدایی دین از سیاست» داعیه اسلام بدون ایدئولوژی را سر داد و از آن پیروی کرد.
تعامل لایه‌های هویتی در ایران معاصر
وی ادامه داد: موضوع مهم در این میان آن است که اعتقادات امروز ما ریشه در گذشته دارند. هویت امروز از لایه‌هایی مختلف تشکیل شده است. هویت باستانی و هویت اسلامی از جمله لایه‌های هویتی فرهنگی ایرانیان را تشکیل می‌دهد که البته به این دو از قرن نوزدهم یک هویت غربی افزوده شده است. این سه لایه هویت، باعث میشود تا از دو ایران قدیم و جدید حرف بزنیم. ایران جدید با دوره مشروطه آغاز میشود که تفاوت جدی با ایران قدیم دارد. البته این به آن معنا نیست که از گذشته خود گسسته شده‌ایم، بلکه باید تلاش کنیم با این لایه‌ها تعاملی برقرار کنیم تا هویت اصیل را از دست ندهیم.
نویسنده کتاب «سنت اسلام نوانديش در ايران معاصر» ادامه داد: به همین دلیل است که در بخش‌های آغازین کتاب، به بحث از فعالیت‌های پیشروانی مانند «شیخ هادی نجم‌آبادی» پرداخته‌ام که جزو نواندیشان دینی پیشامشروطه است و در آستانه دوران جدید ایران حضور دارد.
تقارن تاسیس نهضت آزادی با اقدامات برخی نواندیشان دینی
آل سید غفور در ادامه گفت‌و‌گو با ایبنا، به این پرسش که چرا در کتاب شما به اقدامات افرادی مانند قلمداران، برقعی، امیرصادقی و دیگرانی که سهمی در دگراندیشی یا نواندیشی دینی داشتند، اشاره‌ای نشده است؟ پاسخ داد: از نظر من این افراد نواندیشان دینی هستند، اما ظهور این افراد در ایران مقارن با تأسیس حزب «نهضت آزادی ایران» بود که به نوعی به سنت اسلام لیبرالی می‌پرداختند و نقطه جهش نواندیشان دینی بودند. به دلیل این که قصد داشتم در این بخش به اسلام لیبرالی و نهضت آزادی بپردازم از درج اقدامات امثال این افراد منصرف شدم.
وی در پاسخ به سؤال دیگری درباره اختلاف نظر برخی روشنفکران و نواندیشان دینی و عدم طرح بحث آن در کتاب خود گفت: به نظر من اختلاف نظر امثال سروش، مجتهد شبستری و ملکیان، اختلاف بر سر الفاظ است.
چاپ اول «سنت اسلام نوانديش در ايران معاصر» نوشته سيدمحسن آل‌سيدغفور به همت انتشارات رخ‌داد نو در ۳۷۴ صفحه قطع رقعي (شوميز)، شهریور ۱۳۹۴ با شمارگان ۵۰۰ نسخه به بهای ۲۳ هزار تومان منتشر شده است.