به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ نشست «آسیب شناسی مشکلات صنفی مترجمان ادبی ایران»، شنبه ۲۸ شهریور با حضور غلامرضا امامی، اسدالله امرایی، موسی بیدج، فرزانه اعظم لطفی و محمدرضا اربابی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
در این نشست غلامرضا امامی؛ مترجم و نویسنده کودک و نوجوان و بزرگسال ضمن اشاره به این که نویسندگان و مترجمان در مشکلات یکدیگر سهیم هستند، گفت: «مشکل بزرگ ما عدم اطلاع مترجمان از یکدیگر است. مترجمان از یکدیگر بی خبر هستند. نمی‌دانند چه کتابی در دست ترجمه است تا حدی که از یک کتاب گاهی ۱۰-۱۵ ترجمه در بازارِ بی هنر و گاهی بی مصرف ما عرضه می شود.
وی افزود: اگر انجمن صنفی مترجمان به وجود بیاید، می‌فهمیم چه کتابهایی در دست ترجمه است تا دوباره کاری صورت نگیرد. شنیده ام که کتاب بینوایان باز ترجمه شده است، چه لزومی دارد که کتابی که خوب ترجمه شده، دوباره ترجمه شود؟»
امامی ضمن بیان این که در این کشور کسی از راه ترجمه نمی تواند زندگی کند، گفت: «الان ما خودمان درباره جریانات ادبی و معاصر تحقیق می کنیم، اما این کار ما نیست. باید ماخذی در این زمینه وجود داشته باشد تا ما از آن استفاده کنیم. انجمن صنفی مترجمان می تواند در این زمینه مشکلات را حل کند.»
این مترجم و نویسنده ضمن ادای احترام به مترجمانی مانند محمد قاضی، رضا سید حسینی، سیمین دانشور، جلال آل احمد و ابراهیم گلستان برای نجف دریابندری آرزوی سلامتی کرد و گفت: «این افراد، پلی از نور و روشنایی بودند. آن ها پلی از مبدا به مقصد بودند. به زبان مادری آشنا و به زبان مقصد مسلط بودند. ما حاصل تجربه های آن ها هستیم.»
امامی همچنین به موسی بیدج و اسدالله امرایی که در این نشست حضور داشتند، ادای احترام و ابراز امیدواری کرد: «امیدوارم دست هایمان را به هم بدهیم و چهره ادبی ایران را به گونهای زیباتر بشوییم.»
ممیزی، اساسی‌ترین مشکل ما است
اسدالله امرایی؛ نویسنده، مترجم و روزنامه‌نگار از ممیزی به عنوان یکی از مشکلات مترجمان نام برد و گفت: اگر قانون کپی رایت را بپذیریم باید با ناشران خارجی قرارداد ببندیم که در این صورت موضوع ترجمه‌های تکراری منتفی میشود. برخی این نکته را مطرح میکنند که ممکن است کپی رایت بر قیمت کتاب تاثیر بگذارد، اما من معتقدم که چنین نیست. مبلغی که برای رایت میگیرند در حد کاغذ باطله هم نیست. معمولا ۱۰ درصد تیراژ را برای باطله و تبلیغات کنار میگذارند که جزو محاسبات قرار نمی گیرد. میزان کپی رایت از این ۱۰ درصد هم کمتر است.
امرایی ضمن اشاره به این که خانه ادبیات داستانی و خانه ترجمه پیش از این وجود داشتند بیان کرد: خانه ادبیات داستانی وقتی تاسیس شد، کتابخانه خوبی هم فراهم کرد، اما به محض تغییر دولت اولین جایی که بسته شد، آنجا بود. مشکل ما این است که همه راه ها به وزارت ارشاد ختم میشود. ارباب قدرت هیچ وقت به نویسنده، مترجم، محقق و استاد دانشگاه اعتماد نداشته و همیشه در مقابل این ها مانع تراشی کرده. در همه دولت ها چنین است.
وی افزود: بحث ممیزی، اساسی ترین مشکل ما است، سلیقه‌ای هم هست. کتاب من ۱۴ بار تجدید چاپ شد، اما در چاپ پانزدهم دچار ممیزی شد. یا گاهی یک کتاب را از یک مترجم می پذیرند، اما ترجمه دیگری از همان کتاب را معطل نگه می دارند.
این مترجم و روزنامه نگار درباره ترجمه های موازی هم گفت: اگر کپی رایت را هم نپذیرفته ایم، راه چاره برای ترجمه‌های موازی در این است که از ناشر بخواهیم حداقل از نویسنده اثر تایید بگیرد که کتاب در حال ترجمه است. البته در شرایطی که تیراژ کتاب پایین است، تعدد ترجمه ممکن است بخشی از پایین بودن ترجمه را جبران کند.
در ترجمه باید تعادل ایجاد شود
فرزانه لطفی؛ مولف، پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در این نشست درباره عدم نواندیشی در آثار ترجمه گفت: یک مترجم در وهله اول باید نواندیش باشد، ضمن این که ترجمه نباید با تحقیق فاصله پیدا کند. نبض مخاطب باید در دست مترجم باشد. گاهی ترجمه های ما در ایران بازاری و فرمایشی است که ساختمان ادبیات را تخریب می کند.
لطفی ضمن اشاره به این که ترجمه در ایران قدمتی خوب دارد، این پرسش را مطرح کرد که کدام یک از کشورهای دنیا با ادبیات مقاومت ما آشنا هستند و چرا در بحث ترجمه در این زمینه کاری صورت نگرفته است؟
موسی بیدج؛ شاعر، مولف و مترجم در ابتدای سخنانش در نشست «آسیب شناسی مشکلات صنفی مترجمان ادبی ایران» بر این نکته تاکید کرد که مساله فرهنگ، مساله یک فرد یا یک ارگان نیست و گفت: در زمینه فرهنگ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مسئول می‌دانیم، اما ما نهادهای فرهنگی بسیاری داریم، حتی نهادهایی که با فرهنگ ارتباط مستقیم ندارند، نیز هستند.
بیدج ادامه داد: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هم باید در حوزه فرهنگ فعالیت کند. شهرداری هم با فرهنگسراهایی که دارد میتواند وارد این حوزه شود. حتی من معتقدم که وزارت نفت هم باید بخش فرهنگی داشته باشد. مملکت بر مثلث اقتصاد و سیاست و فرهنگ استوار شده که فرهنگ قاعده آن است. اگر فرهنگ درست نباشد، همه چیز ما خراب است.»
وی از ترجمه در کنار تحقیق به عنوان دو بازوی فرهنگ نام برد و گفت: «ما نمیتوانیم به تنهایی همه تجربیات را با هم داشته باشیم، باید از تجربیات دیگران هم استفاده کنیم که ترجمه همین کار را انجام می دهد.
این شاعر و مترجم همچنین بیان کرد: زبان فقط انگلیسی، یا دو سه زبان اصلی جهانی نیست. در ترجمه باید تعادل ایجاد شود. این که فقط از انگلیسی ترجمه کنیم، یک مشکل است.
بیدج ضمن بیان این موضوع که زندگی مترجم بر اساس ترجمه نمی گذرد، این پرسش را مطرح کرد که: «ادبیات ما در کجای ادبیات جهان قرار دارد؟ چرا ادبیات ما ترجمه نمی شود؟ اگر مترجمان ما تربیت شوند، آن وقت می‌توانیم از حقوق آن ها دفاع کنیم.
باید یک خبرگزاری ترجمه ایجاد شود
محمدرضا اربابی؛ رئیس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران و مدیر انتشارات منتشران اندیشه به موضوع انجمن صنفی مترجمان پرداخت و گفت: «انجمن های صنفی نظام صنفی در مشاغل دیگر ریشه پیدا کردهاند و توانستهاند حقوق اعضای خود را بگیرند. ما اول باید مترجمی را به عنوان یک شغل تعریف کنیم. اما آیا کسی را داریم که به عنوان مترجم، رزق و روزی خود را پیدا کند؟»
اربابی، ضمن اشاره به این که از سال ۱۳۸۹ استارت انجمن صنفی مترجمان زده شده، ترجمه ادبی را پرچم دار ترجمه کشور دانست و بیان کرد: «در عرصه ترجمه، مدعی متولی گری زیاد داریم، اما در عمل کسی را در میدان نمی بینیم. این که ترجمه را شغل تعریف کنیم، الزاماتی دارد که یکی از آن ها اقتصاد ترجمه است. این موضوع هم پیش نیازهایی دارد که یکی از این پیش نیازها ارتباط موثر بین نهادهای متولی است.»
وی این موضوع را مطرح ساخت که دانشگاه نمی تواند به طور مستقیم، مترجم تربیت کند و گفت: «یکی از مشکلات حوزه صنفی ارتباط بین مترجمان ادبی و ناشران است. ناشران، اتحادیه قدرتمندی مانند اتحادیه ناشران را دارند، اما مترجمان، حامی ندارند در نتیجه قراردهای آن ها قراردادهای تیپ ناشران است.»
رئیس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران ادامه داد: موضوع آموزش های تکمیلی در دستور کار انجمن صنفی مترجمان قرار دارد. جامعه ترجمه، نیازمند آگاهی هایی است که با حقوق خود آشنا شود. بسیاری از مترجمان از ابتدایی ترین حقوق خود آگاه نیستند.
اربابی از نداشتن یک رسانه به عنوان یکی از کاستی های جامعه ترجمه نام برد و دراین باره گفت: جامعه ترجمه، یک رسانه مستقل ندارد در نتیجه مجبور است همه اطلاعات خود را از طریق رسانه های دیگر منتشر کند. باید یک خبرگزاری ترجمه ایجاد شود.
مدیر انتشارات منتشران اندیشه ضمن اشاره به این که هویت جداگانه ای برای مترجم در نظر گرفته نشده، بیان کرد: مترجمان، تعاونی مسکن ندارند. نداشتن بیمه، امکانات اولیه مالی- رفاهی باعث می شود نتوانیم به مترجم بودن خود افتخار کنیم. امکانات اولیه معیشتی و رفاهی از طریق انجمن های صنفی شدنی است، اما شرط آن حضور حداکثری افراد است. برای کسب مطالبات به حق خود می توانیم زیر یک سقف جمع شویم.
وی با اشاره به این که ۸ مهر روز جهانی مترجم است، از برگزاری جشن روز مترجم خبر داد و دراین باره چنین توضیح داد: از ۸ تا ۱۵ مهر را به صورت غیر رسمی هفته مترجم اعلام خواهیم کرد و هر روز آن به یک موضوع اختصاص خواهد یافت. هدف از برگزاری این جشن این است که بگوییم جامعه ترجمه از لحاظ صنفی توانایی بالایی دارد.
اربابی در پایان سخنانش گفت: اقتصاد صنفی یعنی معیشت، رفاه و حداقل های یک شغل. بهای آن سنگین است، اما بهشت را به بها دهند نه بهانه. اگر امروز در این زمینه کاری انجام بدهیم، نتایج آن برای نسل آینده باقی می ماند.