به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ پنجاه و هفتمین نشست خانه نقد کتاب به نقد و بررسی کتاب «تاریخ ترجمه در ایران» با حضور دکتر عبدالحسین آذرنگ (مولف)، کامران فانی (کتابشناس و نسخه‌پژوه)، مهرداد ملک‌زاده (عضو پژوهشگاه میراث فرهنگی)، دکتر علی بهرامیان (مدیر بخش اسناد مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی)، دکتر مجدالدین کیوانی(مترجم) و محمد غفوری (پژوهشگر تاریخ) برگزار شد. دبیری این نشست را غفوری برعهده داشت.
ترجمه نقش اساسی در پیوند میان فرهنگ‌ها دارد
فانی گفت: آذرنگ این اثر را درآمدی بر تاریخ ترجمه می‌داند و این در واقع نخستین اثری به‌شمار می‌آید که در این حوزه تالیف شده است زیرا در مقاله‌ها نیز کمتر به آن پرداخته شده است. نخست باید دید چرا آذرنگ سراغ تالیف چنین کتابی رفته است؟
وی افزود: آذرنگ سال‌ها پیش در حوزه تاریخ نشر در ایران پژوهش کرده و مقاله‌های وی در این حوزه بسیار مفصل است. او در این کار پژوهش نشر، سراغ کتاب رفته است با توجه به این که کتاب یا تالیف است یا ترجمه، پژوهشگری که در حوزه تاریخ نشر پژوهش می‌کند، طبعا نیمی از کارش به ترجمه اختصاص دارد. این تاریخ ترجمه به نوعی مکمل تاریخ نشر در ایران است و از این که وی به تاریخ ترجمه روی آورده، به این دلیل است که آذرنگ به ترجمه به عنوان یک حوزه مستقل نگاه کرده و در واقع این اثر حاصل پژوهش‌های وی در حوزه تاریخ نشر ایران است؛ به ویژه تاریخ نشر در ۲۰۰ سال اخیر بدون بررسی تاریخ ترجمه تقریبا ناممکن به نظر می‌رسد و پاسخگوی نیازها هم نخواهد بود.
این کتابشناس با اشاره به نقش ترجمه بیان کرد: ترجمه بدون تردید نقش اساسی در پیوند و پیوستگی میان فرهنگ‌ها و تمدن‌ها دارد و باعث می‌شود که انتقال دانش و دانستنی‌ها به جوامع مختلف امکان‌پذیر شود. در واقع انسان‌ها بدون ترجمه از جوامع دیگر بی‌خبر و جدا می‌ماندند. ترجمه به این معنی که مدنظر بنده است ترجمه‌ای است که بدون آن هیچ‌گونه امکان پیوند و انتقال دانش و تجربه‌ها وجود نخواهد داشت.
فانی ادامه داد: بنابراین واضح است که بگوییم از پیدایش بشر که احتمالا آن‌قدر مستقل شده بودند که بتواند از لحاظ زبانی با هم ارتباط برقرار کنند و یک زبان به زبان دیگر برگردانده و باعث نزدیکی یک جامعه با جامعه دیگر شود. طبعا زمانی که تمدن پیشرفت کرد و جوامع متمدن پیدا شدند، میان جوامع نیاز پیوند و پیوستگی و نیاز به آموختن از یکدیگر باعث شد که امر ترجمه از دیرباز متداول شود. از طرفی کم‌کم ترجمه از شکل شفاهی، پس از آن پیدایش خط و وجود کتابت به سمت ترجمه آثار و کتاب‌ها سوق پیدا کرد و باعث شد تا تجربه‌های انسان از آسیب زمان در امان بماند و عمرش فراتر از عمر انسان‌ها باشد.
این اثر جلد نخست تاریخ ترجمه در ایران است
وی عنوان کرد: جوامعی که متکی به فرهنگ شفاهی هستند به سختی می‌توانند تجربه نسل‌های قبلی را به نسل‌های بعدی منتقل کنند. در واقع کتابت بود که باعث شد فرهنگ باثبات شود و باقی بماند و در مقابل زمان مقاومت کند. درباره ترجمه هم به این شکل بود احتمالا پس از ترجمه‌های شفاهی که به شکلی وجود داشته و هنوز هم وجود دارد، پس از پیدایش خط، ترجمه آثار و کتاب‌ها مطرح شد و به این ترتیب تاریخ ترجمه در جهان آغاز شد. تاریخ ترجمه در ایران به یک معنی از دیرزمان یعنی از زمان مادها تا زمان قاجار را دربرمی‌گیرد که این اثر جلد نخست تاریخ ترجمه در ایران است.
این نسخه‌پژوه ادامه داد: کتاب در ظاهر ساختار ساده‌ای دارد که به دو بخش پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم‌بندی می‌شود. بعد از اسلام نیز دو بخش با عناوین ترجمه در سده‌های اولیه صدر اسلام تا اوایل قاجار را دربرگرفته است. اوایل قاجار به یک معنی برابر با ورود صنعت چاپ به ایران است که شاید مهمترین دوره در تاریخ ترجمه در ایران باشد.
فانی افزود: دوره قاجار دوره‌ای است که به ما نزدیک است و ورود تجربه به این دوره باعث شد ما تجربه جدیدی را لمس و با دنیای جدیدی ارتباط برقرار کنیم. اینجا پرسشی مطرح می‌شود که چه نیازی به ترجمه است؟ طبعا این ترجمه پاسخگوی یک نیاز است و باید گفت جامعه‌ای که دست به ترجمه می‌زند فکر می‌کند جامعه دیگر فکر و اندیشه‌های نو وجود دارد که لازم می‌بیند با آنها آشنا شود.
وی عنوان کرد: آیا ترجمه پاسخگوی نیازهای یک جامعه خواهد بود یا خیر؟ احساس نیاز به علوم جدید باعث می‌شود که جوامع در زمان‌های مختلف دست به ترجمه آثار جوامع دیگر بزنند و این نیاز به ترجمه دارد.