به گزارش فرهنگ امروز به نقل از هنرآنلاین؛ با ورود بخش خصوصی به عرصه ساخت و ساز سالن‌های نمایش حالا دیگر همه راه‌ها برای اهالی تئاتر به تئاترشهر ختم نمی‌شود. از سال ۸۸ افرادی با ارائه طرح‌هایی تصمیم گرفتند از قالب دولتی تولید آثار هنری بیرون بیایند. از همان زمان رسما پروژه تئاتر خصوصی با مشارکت بخش‌های فعال اقتصادی غیردولتی دهان به دهان چرخید تا این که کلنگ ورود بخش خصوصی به عرصه ساخت و ساز سالن‌های نمایش با راه‌اندازی سالن حافظ در سال ۸۹ زده شد و با تاسیس تماشاخانه هایی چون "پارین"، "تالار ایوان شمس"، "خانه نمایش آو"، "تماشاخانه رومنس"،"تماشاخانه سه نقطه"، "سالن استاد مشایخی"، "تماشاخانه باران" و…ادامه یافت و ظرفیت تازه‌ای به تئاتر تهران اضافه شد.
از سویی با نگاهی به فعالیت‌های سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی می‌بینیم که این روزها از مجموعه سالن‌های تئاتر شهر به خاطر عملیات بازسازی عملاً دو و بعضاً سه سالن قابل استفاده است. تالار وحدت نیز به روال سال‌های گذشته به گونه‌ای نبوده که کاملاً در اختیار هنرمندان تئاتر باشد و در واقع نمی‌توان این تالار را جزو سالن‌هایی به حساب آورد که همیشه میزبان گروه‌های تئاتری است.
همچنین تالار مولوی مدت‌هاست به خاطر بازسازی از چرخه فعالیت دور مانده است. می‌ماند تالار حافظ، تماشاخانه سنگلج، خانه نمایش، تالار محراب، تماشاخانه ایرانشهر، سالن انتظامی خانه هنرمندان، فرهنگسرای نیاوران، فرهنگسرای ارسباران و تالار هنر که ویژه تئاترهای کودکان و نوجوانان است؛ در واقع در حال حاضر در بهترین شرایط و با فرض اینکه در تالار محراب و فرهنگسرای نیاوران هر دو سالن‌هایشان در اختیار گرو‌های نمایشی باشد، نهایتاً از میان نزدیک به ۴۰ نمایشی که این روزها روی صحنه است، حداکثر ۱۲ تا ۱۴ نمایش در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی روی صحنه می‌رود و مابقی این نمایش‌ها که چیزی در حدود ۲۲ تا ۲۵ نمایش می‌شود در سالن‌های خصوصی اجرا می‌شوند. به عبارتی دیگر این روزها بیش از ۶۰ درصد نمایش‌های روی صحنه در سالن‌های خصوصی و فقط چیزی حدود ۴۰ درصد آثار در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی اجرا می‌شود.
در همین راستا، کافی است فقط نگاهی آماری به تعداد سالن‌های خصوصی که در یکی دو سال اخیر افتتاح شده و می‌شود و همچنین نمایش‌هایی که هر هفته در این سالن‌ها اجرا می‌شود بی‌اندازیم تا متوجه شویم که اینکه بعضی معتقدند عملاً این روزها بار هنرهای نمایشی در پایتخت را سالن‌های خصوصی به دوش می‌کشند، حرفی به گزاف نیست. سالن‌هایی که امروز دیگر تنها میزبان کارهای دانشجویی نیستند و کم‌کم پای هنرمندان حرفه‌ای تئاتر نیز به آنها در حال باز شدن است. اکنون با گذشت چند سال، تماشاخانه های خصوصی نه تنها در تهران بلکه در تعدادی از استان های کشور نیز در حال راه اندازی است. بی شک این مسئله ابعاد مختلفی به دنبال خواهد داشت و نیازمند بررسی و آسیب شناسی خواهد بود. طبیعتا درطی این مسیر می توان با ارائه راهکارهای مناسب فعالیت های مناسبی را شکل داد. یکی از این راهکارها، تشکیل یک صنف مستقل به عنوان یک نهاد رسمی می تواند برای پیگیری حقوق تماشاخانه های خصوصی و فعالان و گردانندگان آن هستند. در این راستا با تعدادی از مدیران تماشاخانه های خصوصی در رابطه با نوع فعالیت ها و دیدگاه های آنان به جایگاه تئاتر، تماشاخانه های خصوصی و تشکیل صنف داشتیم.
ایجاد صنف برای تماشاخانه های خصوصی اولویت است
شاهین چگینی مدیر تماشاخانه استاد مشایخی و مرکز آفرینش هنری "مان" با اشاره به فعالیت‌های این تماشاخانه گفت: این مرکز از مردادماه سال ۱۳۸۹ و تماشاخانه استاد مشایخی از اسفند سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز کرد. در طی این مدت پذیرای بیش ۹۰ نمایش و ۱۵ هزار و ۴۰۰ تماشاگر بوده‌ایم.
او ادامه داد: در حاشیه این فعالیت‌های اجرایی کارگاه‌های آموزشی به صورت غیرمتمرکز برگزار شده است. تعدادی از این کارگاه‌ها داخلی و بر اساس نیازسنجی از سوی کارشناسان امر بوده‌اند. همچنین دو کارگاه بین‌المللی نیز برگزار شده، که یکی از آنها در حاشیه جشنواه بین‌المللی تئاتر فجر بوده است که ما مجری برگزاری آن بوده‌ایم و دیگری کارگاهی بوده است که توسط گروه هتل "کارج" مهرماه سال گذشته در تهران برگزار شد. ماحصل این کارگاه حضور در فستیوال بین‌المللی کشور هلند در سال ۲۰۱۶ خواهد بود. دو هنرجوی حاضر در این کارگاه‌ها خانم‌ها خدیجه قنبری پور و طاهره آرمون به عنوان برگزیدگان این گردهم آیی در این فستیوال حاضر خواهند بود. البته کارگاه مقدماتی از سوم اکتبر در آمستردام برگزار می‌شود که این دو نفر در آن حاضر خواهند شد.
مدیر تماشاخانه استاد مشایخی با ارائه توضیحاتی در رابطه با مسائل و آسیب‌های تئاتر خصوصی و ضرورت تشکیل یک صنف مشخص بیان کرد: ما هنوز در تئاتر خصوصی به ضرورت نرسیده‌ایم، اما اهمیت آن بسیار قابل توجه و ملموس است. همین مسئله سبب شکل‌گیری این تعداد تماشاخانه به صورت خودجوش و فعالیت آنها شده است. فعالیتی که بدون حمایت از سوی هیچ ارگان و نهاد وابسته و تخصصی در این زمینه شکل گرفته است. بر این اساس ما با آسیب‌هایی روبه‌رو خواهیم بود، چراکه تاکنون تنها جنبه نظارتی داشته نه حمایتی.
او افزود: به طور مثال مدت‌هاست شاهد اتفاق تئاتری نیستیم؛ زیرا تامین هزینه‌ها از سوی گروه های نمایشی و تماشاخانه‌های خصوصی مانع این امر شده است. تنها راه از طریق گیشه است، بنابراین تامین مالی تبدیل به هدف می‌شود و آسیب‌هایی مانند استفاده از چهره‌ها و روش‌های عجیب تبلیغاتی را به دنبال خواهد داشت. هم گروه‌ها و هم تماشاخانه‌ها باید هزینه‌های خود را بدست آورند، در غیر اینصورت نمی‌توانند فعالیتی انجام دهند. در این میان اجرای کارها تنها برای بدست آوردن رضایت مخاطب ایجاد می‌شود و از ارزش‌های هنری فاصله می‌گیرد.
مدیر مرکز آفرینش هنری مان با تاکید بر ایجاد یک صنف مشخص برای تماشاخانه های خصوصی اظهار کرد: ایجاد صنف تئاتر یکی از الویت‌های اولیه است. سندیکا و اتحادیه‌ها نمادهای دموکراسی‌اند. مسلما ایجاد اتحادیه برای تماشاخانه‌های خصوصی اقدام مثبتی است، چراکه می‌توانیم از این طریق مسائل و خواسته هایمان را دنبال کنیم و نظامی یکپارچه برای تمام مراکز به وجود آوریم. اکنون به همت آقای مهدی شفیعی مدیر کل هنرهای نمایشی، اقدامات خوبی در این زمینه ایجاد و جلسات مفیدی نیز شکل گرفته است. در این جلسات نمایندگان وزارت کار هم حضور داشتند. در حال حاضر هیئت موسس تشکیل شده است، این افراد مدیران تماشاخانه‌های باران، فانوس و مان هستند. طی ماه‌های آینده هیئت مدیره انتخاب می شوند.
سندیکای تئاتر خصوصی، برای پیگیرهای قانونی و حمایت مادی، معنوی می بایستی تشکیل شود
محمدحسن نجفی، مدیر تماشاخانه و مدرسه تئاتر "سه نقطه" با معرفی کوتاهی از فعالیت‌های این مجموعه گفت: "سه نقطه" به عنوان مدرسه تئاتر تاسیس شد و هدف آن آموزش، تولید و اجرا بود. به عنوان فارغ‌التحصیل این را می‌دیدم که در سیستم‌های آموزش عالی و آموزشگاهی، هیچگاه سیستم مدون، کلاسه شده و دارای محتوای درسی مشخص و برنامه‌ریزی شده وجود نداشت و ما تنها در کلاس های آزاد با ذائقه اساتید آشنا می‌شدیم. تکنیک، علم و توضیح مشخص برای آن نداشتیم، این دغدغه سبب شکل‌گیری مدرسه تئاتر "سه نقطه" شد.
او بیان کرد: تنها مدرسه تئاتری که به آموزش، تولید و اجرا منتهی می‌شد. اکنون نیز این کار سیستماتیک ادامه داد. این مکان از اردیبهشت سال ۹۰ آغاز بکار کرد و اسفند ۹۱ از میان فارغ التحصیلانش آثاری در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بخش بین‌الملل به صحنه برد. سال ۹۲ در ساختمانی که در آن مستقر هستیم، دو سالن اجرایی را تاسیس کردیم. از آنجائیکه برای اولین بار تماشاخانه "آو" با همکاری بابک مهری توانست مجوزی را برای سیستم آموزشی و اجراهایی خودشان داشته باشد، راهکارهایی به وجود و من با پیگیری آن و حمایت محمدرضا الوند نخستین تماشاخانه خصوصی را ایجاد کردم. منظورم از اولین، نخستین سیستم تماشاخانه‌ای دارای گیشه، فرم درخواست اجرا و قرادادهای مشخص است. در آن زمان همکاری‌هایی صورت گرفت. هدف ما پایانی به نام اجرا داشت. بهترین کار من "اسب آبی" در سال ۸۵ به عنوان بهترین کار جشنواره دانشگاهی، به اجرا نینجامید، چون دانشگاهم در تنکابن بود و روابط لازم برای اجرا در تهران نداشتم.
مدیر مدرسه تئاتر "سه نقطه" در پاسخ به این سئوال که آیا ما نیاز به تماشاخانه خصوصی داریم؟ توضیح داد: در دوره ای برای گرفتن مجوز تاسیس دو سال و نیم زمان گذاشتم، درحالیکه اکنون ظرف سه ماه می‌توان آن را دریافت کرد، این مسئله، برای من به عنوان شخصی که این مسیر را به سختی پیمود، بسیار خوشحال‌کننده است. از سوی دیگر، باید این را در نظر گرفت که، هر نوع رشدی آسیب‌هایی به دنبال دارد، اگر نتوانید آن را مهار کنید. رشد قارچ‌گونه تماشاخانه های خصوصی معایب و مزایایی دارد. تئاتر خصوصی باید به وجود بیاد و این مرحله گذار را پشت سر بگذارد.
نجفی با اشاره به معایب و مزایای ایجاد تماشاخانه‌های خصوصی اظهار کرد: از این طریق، تئاتر نفس می کشد، دانشجویان و هنرمندان تجربی می‌توانند فعالیت کنند. تئاتر در سطوح مختلف دیده می‌شود. معایب آن هم این است که نظارت بر کیفیت سخت است. ما در سال ۹۴ با افت روبه‌رو شدم، چراکه اعتماد تماشاگران کم شد و آن هم به دلیل انواع اجراهای کم کیفیت بود. هر کاری بدون ارزیابی سلیقه‌ای می‌شود و این آسیب است. بخش خصوصی باید خود را تامین کند، اجرا داشته باشد. وقتی درآمد نداشته باشد برای تامین هزینه‌ها کارهای کم کیفیت را می پذیرد. تماشاخانه‌ها باید مورد حمایت باشد بخصوص توسط شهرداری ها.
مدیر تماشاخانه "سه نقطه" در رابطه با تشکیل صنف تماشاخانه‌های خصوصی عنوان کرد: به شدت پیگیر این موضوع هستم. اینکه سندیکای تئاتر خصوصی پیگیر حقوق خود شود. در مسیرهای انقلابی همیشه فراز و فرود داریم. اینکه چقدر بر اساس معیارهای اولیه فعالیت کنیم قابل تامل است. هدف خیر و خاص است و در پیگیری در آن شکی نیست. سندیکا صرفا دنبال حمایت از خود و تماشاخانه‌های خصوصی است، زیرا باید تمام هزینه‌ها را خود تامین کند. پس برای پیگیرهای قانونی و حمایت مادی، معنوی می‌بایستی تشکیل شود.
نجفی در پایان سخنان خود نقش رسانه‌ها را در فعالیت کیفی تماشاخانه‌های خصوصی بسیار موثر دانست و تاکید کرد: نقش رسانه‌ها در شکل‌گیری درست تئاتر خصوصی بسیار مهم است. آنها می‌خواهند روی پای خود بایستد و خدمتگزار باشعور مردم باشند، بنابراین ضروری است رسانه‌ها آنها را بصورت کیفی رصد کنند و منتقدین قلم بدست، آنها را نقد و آسیب‌هایشان را شناسایی کنند. این تیغ تیز رسانه است.
تماشاخانه های خصوصی نیازمند ساماندهی هستند
مرتضی یونس‌زاده مدیر تماشاخانه "فانوس" گفت: سالن "فانوس" بلک باکسی با ظرفیت ۵۰ نفر است. این سالن مجهز به اتاق فرمان، اتاق گریم، تجهیزات نوری و تهویه مناسب است که زیر نظر موسسه فرهنگی هنری فانوس هنر پارس اداره می‌شود.نمایش هایی با کیفیت مناسب که به موضوعات اجتماعی، بخصوص مسائل زنان می‌پردازند در اولویت اجرای این تماشاخانه قرار دارند.
او عنوان کرد: تئاتر خصوصی در کشور ما مفید است. مرکز هنرهای نمایشی با توجه به سیاست‌هایش در نظر دارد، تئاتر خصوصی شکل بگیرد و نمونه آن حمایت از تماشاخانه‌های در حال شکل گیری است و تلاش می‌کند آنها مستقل شوند و با تشکیل صنفی روی پای خود بایستاند. در شرایط فعلی که تئاتر دولتی با مشکلات بودجه‌ای بسیاری روبه رو است و نمی‌تواند به خوبی آن را اداره کند این مسئله می‌تواند بازوی کمکی باشد. تئاتر خصوصی به این فضا کمک می‌کند و بستر مناسبی برای فعالیت تازه واردان به این عرصه باز می‌کند تا دیگر پشت درهای بسته سالن‌های دولتی نمانند.
یونس‌زاده تشکیل صنف را عاملی برای سازماندهی تماشاخانه‌های خصوصی دانست و اظهار کرد: تماشاخانه‌هایی داریم که مدام به تعداد آنها اضافه می‌شود، بنابراین نمی‌توان با این مسئله سطحی برخورد کرد. آنها باید از حقوق صنفی مشخصی برخوردار باشند. قطعا تشکیل چنین صنفی برای پیگیری حقوق آنها ضروری و مفیدخواهد بود. افزایش چنین سالن‌هایی اجتناب‌ناپذیر است و طبیعی است که آنها نیازمند سازماندهی هستند.
همچنین ندا شاهرخی یکی دیگر از مدیران و موسسان سالن فانوس نیز تئاتر خصوصی را اتفاقی مثبت ارزیابی و بیان کرد: وجود تماشاخانه‌ها می‌تواند عاملی برای آشنایی عموم مردم با هنر تئاتر باشد. بسیاری از تماشاخانه‌ها در محلات مختلف‌اند و مردم محلی مناطق برای دیدن آثاری که به صحنه می‌روند به این تماشاخانه‌ها مراجعه می‌کنند. این اتفاق برای تماشاخانه "فانوس" رخ داده است اتفاقی که در کشورهای دیگری مانند فرانسه که من در آنجا تحصیل کردم نیز به وجود آمده است.
او افزود: مسئله مهم کیفیت آثار در این تماشاخانه‌هاست. بسیاری از آثاری که در این مکان ها به صحنه می‌روند انتخاب نمی‌شوند و کیفیت آنها پایین است، همه نوع کاری به صحنه می‌رود. این مسئله می‌تواند سبب پراکندگی تماشاگران بشود. در تماشاخانه "فانوس" الویت اجرا با نمایش‌های اجتماعی و موضوعات زنان است. ما هم با معظلاتی روبه‌رو هستیم، اما سعی می‌کنیم چنین مسیری را دنبال کنیم.
شاهرخی یادآور شد: از سوی دیگر ما قبل از اینکه تماشاگر داشته باشیم، تئاتر خصوصی را ایجاد کردیم. این ماجرا در سایر کشورها، شکل متفاوتی دارد، آنها تماشاگر دارند و از دولت سوبسید می‌گیرند و چرخه اقتصادی با آنها می‌گردد. ما قبل از داشتن تماشاگر به چنین سمتی رفیتم. بر این اساس با مشکلات و سردرگمی‌های زیادی روبه‌رو شده ایم.
شاهرخی تشکیل سندیکا را عاملی برای استانداردسازی عنوان و خاطرنشان کرد: ایجاد صنف می‌تواند سبب اعاده حقوقمان شود. در بازه‌ای از زمان، تماشاخانه هایی با شرایط غیراستاندارد آغاز به فعالیت کردند. این سندیکا می‌تواند قوانین و استانداردهایی را ایجاد کند و سالن‌هایی که از آن برخوردارند وارد این چالش شوند. این اتفاق خوبی است اگر انسجام پیدا کند.
ایجاد اساس نامه تماشاخانه های خصوصی، سندی راهبردی است
تماشاخانه باران از جمله سالن‌هایی است که در مدت فعالیت کوتاهش توانسته کارنامه هنری خوبی از خود ارائه دهد. این تماشاخانه دارای یک سالن با ظرفیت ۱۲۱ صندلی است. تماشاخانه‌ای که به عنوان نخستین کمپانی تئاتر چندین اثر را به صحنه برده و گام‌های مهمی را در مسیر فعالیت حرفه‌ای برداشته است. خیام وقارکاشانی مدیر اجرایی این سالن، با بیان ضرورت تاسیس سندیکایی مستقل برای تماشاخانه های خصوصی گفت: طبیعتا اگر هر شغل و حرفه ای دارای جایگاه تعریف شده باشد، می تواند خواسته‌هایش را در چهارچوب قدرتمندی تعریف کند تا فعالان آن عرصه بتوانند یک صدا خواسته‌هایشان را بیان کنند. ما قصد داریم با تشکیل این سندیکا چهارچوب و مقرراتی را برای تشکیل تماشاخانه های خصوصی تعریف کنیم تا تحت هر شرایط غیراستانداردی تماشاخانه ای به این چرخه اضافه نشود.
این بازیگر تئاتر در پاسخ به این سئوال که چگونه می توان نسبت به درست بودن فعالیت های این سندیکا اطمینان حاصل کرد توضیح داد: اساس نامه ای برای این مسئله ایجاد شده است، اساس نامه‌ای جامع، که نظر چندین حقوقدان و کارشناس برای آن درنظر گرفته شده، تا در مسیر درستی پیش برود. نکته مهم آن است که اساس‌نامه، از سوی مرکز هنرهای نمایشی تایید بشود. به نظرم این سندی راهبردی است و می‌توان با اتکا به آن مسیر را به درستی طی کرد.
وقارکاشانی تاکید کرد: این اساس‌نامه از سوی چند نفر تنظیم شده است و قطعا از نظر سایر فعالان و کارشناسان بهره خواهیم برد تا سند جامعی به ثبت برسد و همه بر اساس آن کار کنند.