به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا؛ اکنون کمتر جامعه ای اعم از توسعه یافته، رو به توسعه و عقب مانده را می توان یافت که از خشونت به عنوان یک آسیب اجتماعی در امان باشد، اما این جوامع هر کدام به تناسب ظرفیت ابزارها و توانایی های خود به مهار، کنترل و رفع آن اقدام می کنند.
کارشناسان و آسیب شناسان اجتماعی، همواره از «خشونت» به عنوان یکی از سرفصل های تهدید کننده جوامع بشری یاد کرده و معتقدند، گسترش این پدیده، اجتماعات بشری را در آینده با خطر مواجه خواهد ساخت.
از سوی دیگر کارشناسان علوم ارتباطات با تاکید بر نقش رسانه و وسایل ارتباط جمعی در جوامع مختلف، ضرورت بهره مندی از این ابزار را برای غلبه بر این چالش اجتماعی لازم دانسته و به آن اذعان کرده اند.
اما ورود رسانه و ابزار جمعی به انتشار و انعکاس اخبار خشونت به عنوان موضوعی انساز ساز، محل بحث های متفاوتی بوده است.
برخی با تاکید بر نقش فراگیر رسانه و وسایل ارتباط جمعی، بر این نکته تصریح دارند که باید برای رفع خشونت در جامعه، این ابزار به میدان آمده و واقعیات شوم آن را بی پرده و آشکار و در جهت روشنگری افکار عمومی بیان کنند.
اما در مقابل نیز عده ای ضمن اعلام مخالفت با رویکرد نخست، ورود رسانه و وسایل ارتباطات جمعی را به موضوع خشونت، موجب دامن زدن به این موضوع چالش برانگیز در جامعه دانسته و بیان صریح آن را به نفع منافع مردم نمی دانند.
اما رویکرد سومی نیز قابل اعتناست و بر این نکته اذعان دارد که رسانه و وسایل ارتباط جمعی باید با حفظ مصالح و منافع اجتماعی و نیز پرهیز از هرگونه برجسته سازی، ضمن تبیین خشونت و پیامدهای گسترش آن در جامعه، راهکارهای معین و دقیق را پیش روی مخاطبان قرار دهد.
خبرنگار ایرنا برای بررسی تاثیر رسانه ها در افزایش یا کاهش خشونت در جامعه، نظر دو صاحبنظر در مسایل اجتماعی را جویا شده، که در پی می آید:
** رسانه ابزار قدرتمند و دارای نفوذ بالا
یک نویسنده و پژوهشگر اجتماعی با اشاره به تاثیر مثبت و منفی رسانه ها، آنها را ابزار قدرتمندی دانسته و می گوید: رسانه های دیداری و تصویری از قدرت نفوذ بالایی برخوردار هستند و ابرقدرت ها نیز از این ابزار در جهت منافع خود استفاده می کنند.
سید افشین طباطبایی با اشاره به تاثیرگذاری سینمای آمریکا 'هالیوود'، آن را ابزاری قدرتمند برای پیشبرد اهداف بسیاری از کشورها می داند.
وی با بیان اینکه بسیاری از رسانه ها، از هنرپیشه ها، فوتبالیست ها و چهره های سینمایی برای تبلیغ استفاده می کنند، ادامه می دهد: آنها با بهره گیری از این ابزار، برخی از تفکرات و سلایق خود را به خورد مردم می دهند.
به گفته این استاد دانشگاه، رسانه ها برخی مدل های مو و لباس و تکیه کلام ها را در میان افراد جامعه رواج می دهند بنابراین در ترویج و یا نفی خشونت تاثیرگذار هستند.
طباطبایی می افزاید: برخی روانشناسان و پژوهشگران معتقدند، عرضه خشونت در رسانه می تواند، خشونت درونی انسان را کاهش دهد، مثلا دیدن فیلم های خشن می تواند، نیاز درونی انسان به خشونت را تخلیه روانی کند بنابراین بسیاری از فیلمسازان دنیا هم با استفاده از این اصل، خشونت را در فیلم های خود تا حد بالا نشان می دهند.
وی توضیح می دهد: همچنین به برخی توصیه می شود، به رشته های رزمی روی آورند زیرا این کار میزان خشونت در آنها را به اندازه زیادی کاهش می دهد در حالیکه برخی این اصل را قبول ندارند هر چند نمی توان آن را صد در صد هم تایید کرد.
طباطبایی با بیان اینکه شنوندگان و بینندگان رسانه ها با یکدیگر تفاوت دارند، می افزاید: به باور پژوهشگران، باید برای عرضه و تماشای فیلم های خشونت آمیز، رده بندی های سنی صورت گیرد تا اثر سوء آنها کاهش یابد زیرا تاثیرگذاری رسانه ها برای مخاطبان مختلف متفاوت است.
**رسانه ها هم مولد و هم بازدارنده هستند
این نویسنده مسائل اجتماعی با بیان اینکه ارائه و نمایش تصاویر خشونت آمیز داعش می تواند تبلیغ علیه این گروه تروریستی باشد، می گوید: توصیه می شود تصاویر و اخبار این چنینی در ساعاتی که کودکان خواب هستند، منتشر شود هر چند ذکر این نکته مهم است که نمی توان مدعی شد، هیچ انسانی عصبانی و خشن نمی شود.
طباطبایی با تاکید بر مدیریت خشم و عصبانیت می گوید: حضرت علی (ع) هم عصبانی می شدند اما ایشان به واسطه ذهن قوی و پویای خود، آن را مدیریت می کردند.
**آموزش مدیریت خشونت از طریق رسانه
پژوهشگر مسائل اجتماعی با تاکید بر آموزش مدیریت خشم و خشونت در رسانه ها می گوید: رسانه ها باید همانطور که بسیاری از چیزها نظیر نحوه لباس پوشیدن و خریداری اجناس را آموزش می دهند، به مردم یاد بدهند چگونه آنها دست از خشونت برداشته و آن را مهار کنند.
به گفته طباطبایی، در بسیاری از نقاط دنیا ارباب رسانه اصحاب رسانه را هدایت می کنند درست مانند آنچه در جنگ عراق و آمریکا اتفاق افتاد.
وی ادامه می دهد: رسانه های آمریکایی در جنگ یاد شده مردم را تهییج کرده و با دروغ وانمود کردند که این کشور برای ایجاد صلح و امنیت وارد عراق شده اما برخی رسانه ها، افشاگری کرده و از دروغ های رسانه های آمریکایی و کشتار عراقی ها بدست سربازان آمریکایی پرده برداشتند.
طباطبایی تصریح می کند: باید دقت کرد و دید، رسانه ها به تعهدات انسانی پایبند هستند و باور و عقیده ای پشت آنها وجود دارد یا نه، آنها فقط ابزار و دست نشانده اربابان سرمایه هستند؟
**زنان قربانیان اصلی خشونت
نویسنده مسائل اجتماعی می گوید: هر انسانی ممکن است مورد خشونت و آسیب واقع شود اما زنان و کودکان به دلیل آسیب پذیرتر بودن در همه جای دنیا بیشتر در معرض خشونت هستند.
وی با اشاره به اینکه مردها در سیاست، اقتصاد و ... حرف اول را می زنند، می افزاید: ممکن است زنان هم در این عرصه ها فعال باشند اما تعداد آنها بسیار اندک است و مردان معمولا از قدرت خود برای تخریب آنها استفاده کرده و علیه آنها دست به خشونت می زنند.
**وظیفه رسانه ها انعکاس واقعیت های جامعه
یک جامعه شناس نیز کارکرد اصلی رسانه ها را، انعکاس واقعیت های جامعه دانسته و می گوید: رسانه ها وظیفه دارند، آنچه رخ می دهد را به بحث گذاشته و تحلیل کنند در همین حال باید برای پاسخ به این سوال که میزان تاثیرگذاری آنها در کاهش یا افزایش خشونت در جامعه چه اندازه است، ابتدا به آماری دقیق دسترسی داشت.
طهمورث شیری با بیان اینکه طبق آمارهاری رسمی و غیر رسمی، خشونت در جامعه وضعیت خوبی ندارد، می افزاید: افراد به دلایل مختلف به ویژه مشکلات اقتصادی به خشونت متوسل می شوند، که این مساله را در اموری نظیر نوع رانندگی افراد می توان مشاهده کرد بنابراین شاهد اعمال انواع خشونت عمومی اعم از کلامی و جرم و جنایت نظیر قتل در جامعه هستیم.
وی ادامه می دهد: انعکاس اخبار و آمار بالای خشونت در جامعه توسط رسانه ها بسیار مهم و تعیین کننده است، زیرا می تواند علاوه بر بازدارندگی، مروج خشونت نیز باشد، نمونه آن نیز انتشار نشریه حوادث در چند سال پیش بود که بعدها با این توجیه که خشونت را در جامعه رواج می دهد، تعطیل شد.
** رسانه تیغ دو لبه
این جامعه شناس رسانه ها را تیغ دو لبه دانسته و می افزاید: رسانه ها می توانند علاوه بر ترویج خشونت، عامل بازدارنده برای آن باشند هرچند کارکرد رسانه ها یکسان نیست زیرا آنها بر چند دسته (مکتوب، تصویری و شنیداری) هستند و کارکردهای یکسان هم ندارند.
وی تاثیر شبکه های اجتماعی در انعکاس اخبار را بیش از رسانه های مکتوب مانند روزنامه عنوان و اضافه می کند: رسانه ها با نقش بازدارندگی خود عبرت آموز هستند بدین معنا که وقتی قتل و یا خشونت ناشی از جنون آنی را منعکس می کنند، می توانند در کنار آن به واکاوی مساله پرداخته و با تحلیل های کارشناسانه، مخاطبان را نسبت به آن هوشیار کنند.
این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اختلاف در ضریب نفوذ رسانه ها می گوید: شبکه های اجتماعی در ایران از این حیث حرف اول را می زنند و انعکاس خشونت در آنها ممکن است، سبب تهییج جامعه شود و از آنجا که مخاطبان این شبکه ها سن و سال خاصی ندارند، آثاری سوء در پی خواهد داشت.
شیری با تاکید بر پایبندی رسانه ها بر اخلاق رسانه ای تصریح می کند: رسانه ها هر میزان به این اصول پایبندتر باشند، به همان اندازه در زمینه خشونت بازدارنده هستند، یعنی آنها به منزله آینه ای هستند که مردم اعمال خود را در آن می بینند و در این صورت است که مردم رفتار و کلام خود را به طور دائم اصلاح خواهند کرد.
** موافق قوانین سخت گیرانه نیستم
این استاد دانشگاه با بیان اینکه فیلم های غیراخلاقی در دنیا به یک صنعت تبدیل شده که طرفدارهای خاص خود را دارد، ادامه می دهد: نمایش این فیلم ها در ایران بطور کلی ممنوع است این در حالیست که فیلم های خشن در کشور زیاد به نمایش گذاشته می شود و انتقادهایی را هم در پی دارد.
وی اضافه می کند: اعمال قوانین سخت و شدید درباره فعالیت رسانه ها از گذشته تاکنون موفقیت آمیز نبوده یعنی وقتی دولت بخواهد خود متولی همه چیز بوده، نقش فرهنگ غیر رسمی را نادیده بگیرد و اقدام به فیلتر و سانسور کند، نتیجه عکس می دهد.
شیری با بیان اینکه تجربه نشان داده ، مردم با وجود قوانین سخت و دست و پاگیر، باز هم از طرق مختلف کار خود را می کنند، می گوید: وقتی در این عرصه فضا باز باشد، مردم خود دست به انتخاب خواهند زد.
** جوانان و زنان بیشترین قربانیان خشونت
شیری می گوید:بیشترین قربانیان خشونت در جامعه از نظر سنی جوانان هستند، وقتی خشونت به درون خانواده ها کشیده می شود، این یک خطر است هر چند قتل در این اجتماع کوچک را افزایش یافته است.
وی با اشاره به افزایش آمار طلاق در جامعه می افزاید: این مساله نشان می دهد، خانواده از انسجام لازم برخوردار نیست و فرزندان به لحاظ جسمی، عاطفی و روابط اجتماعی دچار مشکل هستند دلیل آن هم رشد و پرورش در محیطی نا متعادل است.
این جامعه شناس با اشاره به فرهنگ مرد سالارانه ایران می گوید: این مساله سبب شده از نظر جنسیت ، بیشتر قربانیان خشونت را زنان تشکیل دهند زیرا محدودیت های این قشر بیش از مردان است.