به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ رسول جعفریان، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران و رئیس کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران گفت: به نظر من، ما با پیشینه تاریخ علم، ادبیات و تفکر اسلامی آشنا نیستیم و تاریخ علم را نمی شناسیم، علاوه بر این ما تاریخ علم اسلامی را هم نمی دانیم.
وی افزود: مضاف براینکه در کاربرد کلمات خیلی با تسامح و بی دقت پیش می رویم حتی بعضاً فرق بین اسلام و مسلمانی را هم نمی دانیم. همه این ها جهل مرکب نسبت به دارایی های ما ایجاد کرده است. ما وقتی از علوم انسانی اسلامی صحبت می کنیم باید بگوئیم که کجا مستقریم و ایستاده ایم.
رئیس سابق کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ادامه داد: یکی از پرسش های من این است که مثلا ما از کیمیا چه می دانیم، علم است؟ عرفان است؟ جزو علوم تجربی یا جزو علوم فلسفی است؟ الان جای آن کجاست؟ بازنشست شده یا هنوز کسانی هستند که به کیمیا تعلق خاطر دارند و این کیمیا در مجموعه چیزی که ما به آن علوم انسانی می گوئیم چه تاثیری گذاشته است؟ ما شبیه همین را راجع به طلسمات داریم. این همه نوشته و ادبیات کجا رفته است، مگر اینها یک زمانی جزو علوم اسلامی نبوده است؟
جعفریان در ادامه با تأکید بر نا آشنایی ما با تاریخ علم اضافه کرد: تاریخ علم دو بخش می شود: یک بخش از آن شامل ریاضیات، نجوم و اینها و بخش دیگر مربوط به مفهوم و تلقی از علم و در واقع چیزی شبیه فلسفه علم است. ما در تاریخ علم و نداشتن مفهوم درست از علم آن قدر خبط و خطا داریم که حد وحصر ندارد. مثلاً انبوهی از معلومات بی فایده داریم که خیلی ها به فکر احیای آنها هستند و فکر می کنند اصل علم همین چیزهاست.
این پژوهشگر تاریخ، طب سنتی را یکی از بدترین چیزهایی دانست که این روزها دوباره احیا شده و در این باره توضیح داد: البته منظور من از طب سنتی، طب گیاهی نیست چون این اشتباهی است که خیلی ها دچار آن می شوند و فکر می کنند طب سنتی همان طب گیاهی است. طب سنتی همان چیزی است که تحت تأثیر طب بقراطی است و فیزیک ارسطویی و روش کلی نگر را قبول دارد در حالیکه طب گیاهی امروز یک طب آزمایشگاهی است پس ربطی به گذشته ندارد.
وی افزود: طب قدیم اساسش روی جهل درباره فیزیکی است (فیزیک بدن) که امروز باطل است، چون تشریح درستی از بدن و بیماری ها نداشتند، آنها حتی نمی دانستند گردش خون، میکروب و ویروس چیست و چطور طبی که اساسش جهل است، می تواند امروز مورد استفاده قرار بگیرد. آنها فقط می توانستند تشخیص بدهند چه چیزی مسهل و چه چیزی تب بُر است چیزی که خیلی از مردم عادی هم می توانستند تشخیص بدهند. بدتر از همه اینها، اینکه امروز این ها را به عنوان طب سنتی یا طب بومی به مردم توصیه می کنند. به مراکز دینی می روند و به اسم خدا، پیغمبر و حدیث اینها را به مردم معرفی می کنند. اینها را گفتم که به اینجا برسم ما از بنیاد و اساس با مفهوم علم مشکل داریم و کاربرد آن و تفکیک های آن را نمی دانیم. تا وقتی هم که فهم درستی از علم نداشته باشیم، نمی توانیم درباره مسائلی چون علوم انسانی اسلامی حرف بزنیم چون حرف زدن درباره آنها بی فایده است.
مولف «اطلس شیعه» ادامه داد: ما نمی دانیم ما به ازای مفهوم علم چیست و هنوز در مورد بحث ذهن و عین با نظریات کهنه و قدیمی حرف می زنیم، فلسفه های معرفتی جدید را نمی شناسیم، آنها را مبنای آموزشمان قرار نمی دهیم و نسل جدیدمان با مبانی معرفتی جدید آشنا نیستند. در حوزه های علمیه ما هنوز بحث وجود ذهنی و عینی است به عبارتی در حال بازگشت به علم حدیث هستیم و از پارادایم و ابطال پذیری و اینها حرفی نمی زنیم، از طرفی انتظار داریم که احادیث همه علوم اول و آخر را به ما بگوید. ما هنوز فکر آقای قرائتی را داریم و فکر می کنیم همه علوم شیمی، فیزیکی از قرآن درمی آید در حالی که این طور نیست چون اگر اینگونه باشد دیگر چه احتیاجی به این همه دانشگاه داریم؟
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران در ادامه به تعریف علم پرداخت و گفت: ما قبل از هرچیز باید ببینیم چیزی به عنوان علم داریم یا نه؟ چون علم یعنی اینکه الان من یک چیزی را پذیرفتم ولی یک ساعت دیگر را نمی دانم. اگر منظور از علم یکسری معلومات صد در صدی است که خب اشتباه فکر می کنیم البته این حرف را یکسری از مسلمانان زمان قدیم هم گفته بودند، آنها معتقد بودند علم چیزی است که آدم را قانع می کند. تصور اشتباه امروز ما از علم این است که حقیقتی وجود دارد که می توانیم آن را تطبیق عین و ذهن دهیم در حالیکه اینها علم نیست.
جعفریان در پایان اضافه کرد: مشکل دیگر این است که مفاهیم ما سنتی ولی درآمیخته شده با برداشت های جدید است. اسلامی سازی و بومی سازی و اینها یعنی کار اخلاقی روی علم انجام دادن و به نظر من کار اخلاقی روی علم جواب نمی دهد.