به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ بازار نشر در کشور ترکیه در سال‌های اخیر مورد توجه ویژه ناشران ایرانی بوده و با توجه به سیر فزاینده ترجمه کتاب‌هایی از ادبیات ترکیه در ایران برای ناشران و نویسندگان و مترجمان ایرانی بسیار جذاب و قابل تامل شده است. با توجه به حضور ناشران ترکیه ایی در نمایشگاه کتاب تهران و حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه استانبول و همچنین در راستای کمک به شناخت بازارهای نشر کشورهای همسایه و توسعه نشر ایران در این کشورها به نشر می‌رسد بازار نشر در ترکیه محیطی بسیار جذاب و در عین حال بکر به شمار می‌رود. مجید جعفری اقدم مدیرعامل خانه ترجمه و آژانس ادبی پل با ارسال یادداشتی درباره این بازار توضیحاتی ارائه داده است. این یادداشت در ادامه از نگاه شما می‌گذرد.
همراه با برزیل و لهستان، ترکیه به عنوان پسر طلایی بازارهای در حال توسعه چاپ و نشر در جهان به حساب می‌آید. اما علت و دلایل پویایی نشر در ترکیه کدامند؟
ترکیه با جمعیتی بیش از ۸۰ میلیون نفر، بیش از ۱۷۰۰ ناشر، حدود ۶۰۰۰ کتاب فروشی و نزدیک به ۱۵۰ موزع کتاب دارد. در سال ۲۰۱۵ بیش از ۵۰۰ میلیون نسخه کتاب در این کشور منتشر شده است که در مقایسه با سال گذشته ۴ درصد رشد دارد.
در ادامه به چند عامل این رشد فزاینده اقتصادی در بازار نشر ترکیه نگاهی می‌اندازیم:
کتابفروشی ها
با وجود هزاران کتابفروشی، تمایل چندانی برای افتتاح کتابفروشی های جدید در بازار نشر ترکیه دیده نمی‌شود. بسیاری از کتابفروشی های قدیمی به جهت بالا رفتن اجاره مغازه ها بسته شده اند و برخی کتابفروشی های بزرگ به کتابفروشی‌های کوچک تبدیل شده است. کتابفروشان آنلاین، با ارائه تخفیف های بالا، درآمد کتابفروشی ها را تا حدود زیادی کاهش داده‌اند و آنها قادر به رقابت با کتابفروشی های آنلاین نیستند. بنابراین کتابفروشی ها حالا به فروش کتاب های پرفروش روی آورده اند تا نیاز به فضا و قفسه بندی بیشتری نداشته باشند. علاوه بر این، کتاب فروشی ها دیگر روی فروش کتاب با موضوعات و ژانرهای مشخص مثل رمان یا کودک و نوجوان تقسیم نمی شوند بلکه هر کتابفروشی انواع مختلف کتاب ها را در معرض فروش قرار می دهند. اکثر کتاب ها با جلد کاغذی چاپ می شوند، الا بعضی کتاب های پرفروش که جلد سخت دارند. با این همه در اجلاس نشر جهانی در فرانکفورت در سال ۲۰۱۵، ترکیه بعنوان یکی از ۷ کشور کلیدی در بازارهای نشر جهان شناخته شد.
در ترکیه، کتابفروشی آنلاین «کتاب یوردی» با داشتن ۶ الی ۱۰ درصد از بازار خرده فروشی کتاب، یکی از مطرح‌ترین کتابفروشی‌های آنلاین در این کشور است. این کتابفروشی با ارائه خدمات حرفه‌ایی و سریع و دادن تخفیف‌های روزانه، به سرعت در حال رشد است. موزعین کتاب در ترکیه هر کدام کتاب های ناشران مشخصی را توزیع می‌کنند و موزعین بزرگ خود زنجیره فروشگاه‌های کتاب تاسیس کرده‌اند.
نویسندگان محلی و واتپد (کتابخانه مجازی با امکان خواندن و درج کتاب های رایگان)
نویسندگان ترک بطور شگفت آوری به واتپد علاقمند شده اند و ناشران ترکیه ایی به راحتی می‌توانند نویسندگان جدید را از واتپد شناسایی کنند. توفیق نویسندگان ترک، بویژه آنهایی که در موضوعات عمومی (مثل رمان و به ویژه رمان کودک و نوجوان) می نویسند و آثار خود را در واتپد قرار می دهند، خیلی زیاد هستند. آثار آنها معمولا بعد از چند هفته انتظاردر لیست نویسندگان پرفروش ( bestseller list) توسط ناشرا ن خریداری و چاپ شده و در قفسه کتابفروشی ها قرار می گیرد.
عناوین و ژانرهای پرفروش
به طور کلی، آثارداستانی بهتر از غیرداستانی، و آثار نویسندگان بین المللی بهتر از آثار نویسندگان محلی به فروش می‌رسند. آثار نویسندگانی همچون جان گرین، سوزان کالینز، جف کینی، جوجو مویس، استفان مایر، جیمز داشنر، خالد حسینی، پائولا هاوکینز و هاروکی موراکامی از فروش بالایی برخوردارند. البته در طول ۱۰ سال گذشته برخی از آثار نویسندگان ترک نیز خوانندگان زیادی پیدا کرده اند. از جمله آنها می توان: عقیله عذرا کوهن، اوغور کوشار، زولوف لیوانلی و نویسنده جوان، بشرا کوچوک، را نام برد.
مخاطبین و کتابخوانان
یکی از دلایل موفقیت واتپد در در ترکیه این واقعیت است که بسیاری از خوانندگان در ترکیه کودکان و نوجوانان است. ترکیه دارای جمعیت جوان است و در نتیجه بازار نشر در مسیر برآورده کردن نیاز وخواست های آنها قرار گرفته است. از این رو کتاب‌های نوشته شده در خصوص بازیکنان فوتبال و خوانندگان و هنرپیشه‌ها از اقبال بیشتری برخوردارند. جمعیت چند هزار نفری از این مخاطبان در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند و به صورت آنلاین عقاید خود را به اشتراک می‌گذارند. آنها فقط خریدار کتاب نیستند بلکه نقش مهمی در بازار کتاب دارند. ناشران ترکیه متوجه این موضوع شده و بیشتر آثارشان را فراخور ذائقه و علاقه آنها تولید می کنند.
صنعت نشر فاقد «حافظه سازمانی، شیوه های نوین»
از آنجا که چاپ و نشر ترکیه دوران های مختلفی را طی کرده، فاقد یک حافظه سازمانی است که بتواند موانع را براحتی از سر راه بردارد. یکی از آن موانع کم بودن تعداد ناشران حرفه ایی است. برنامه های کمی در رشد و حرفه ایی کردن تیم مدیریت و تولید انتشارات صورت می‌گیرد. در صورتی که به راحتی این امر می تواند اتفاق بیافتد. متاسفانه در تمام مراحل و فرآیند تولید و چاپ کتاب، از مرحله پیش تولید تا پس از تولید و بازاریابی این مشکلات به وضوح دیده می شوند. این باعث می شود بازار نشر بسیار شکننده باشد و آینده بسیاری از ناشران بزرگ در هاله‌ایی از ابهام فرو رود. شاید این یکی از بزرگترین چالش‌های بازار نشر باشد.
خرید کپی رایت اثر به عنوان چالشی بزرگ
فائق آمدن به این مشکل کار سختی است، چرا که بازار نشر بیش از آنکه رفاقتی باشد، رقابتی تخریب گرانه است. ناشران بیشتر از آنکه به فکر کلیت صنعت نشر باشند به فکر منافع خود هستند. این رقابت منفی حتی در خرید کپی‌رایت از ناشران خارجی نیز دیده می شود. بعضی ناشران برای ممانعت از دسترسی ناشران دیگر به آثار پرفروش و موفق خارجی، کپی رایت آنها را خریده و بدون اینکه برنامه ایی برای چاپ آنها داشته باشند، جلوی نشر آن کتاب ها را در کشور بلوکه می کنند. این موضوع خود نوعی هرج و مرج در بازار نشر ایجاد می کند و باعث می شود ناشران برای پیشی گرفتن از رقبا مبالغ بیشتری بابت کپی رایت آثار خارجی پرداخت نمایند. از طرف دیگر، ناشران خارجی با درک نادرست از اینکه ناشران ترکیه ایی به آثار آنها علاقه ی زیادی نشان می دهند، قیمت ها را بالا می برند.
این مسئله موجب شده است که در دهه گذشته منافع و دریافتی نویسندگان داخلی از ناشران به شدت کاهش یابد. این وضعیت بکش تا زنده بمانی در بازار نشر کلیت این صنعت را به مخاطره انداخته است. برای مثال، بیشتر ناشران هنوز یک تیم قوی و مناسب بازریابی، که لازمه هر نوع فروش است، را ندارند. همچنین آنها از انجام فعالیت های فرهنگی و اجتماعی، از قبیل راه انداختن کمپین های مختلف فرهنگی و ادبی، که در بازارهای نشر اروپایی رایج است، غافل مانده اند.
سیاست و فروشندگان غیر مجاز کتاب
ناشران ترکیه همیشه در مقابل رویکردهای سیاسی در کشور آسیب پذیرند و فروش کتاب به شدت تحت تاثیر فضای سیاسی کشور است. بروز بحران های سیاسی براحتی موجب رکود در بازار نشر می شود. در دهه های گذشته، که کشور از ثبات به نسبت خوبی برخوردار بوده، این ثبات در بازار نشر نیز تسری پیدا کرده و ناشران تمایلی به ریسک در این بازار ندارند.
تهدید دیگر فروشندگان غیر مجاز است، که یک مشکل بسیار جدی برای بازار نشر است. اگر چه برای جلوگیری از کارآنها از طرف اتحادیه ناشران ترکیه اقدامات خوبی انجام گرفته، ولی شما به راحتی می توانید فروش غیر قانونی کتاب های پرفروش را در دستفروشان کنار خیابان ملاحظه کنید که کتاب ها را با چندین برابر قیمت می‌فروشند. دولت برای مبارزه با این پدیده سیستم باندرول را اجرا کرده است، بدین معنی که هر کتاب فقط با برچسب و لیبلی که از طرف دولت به کتاب داده می شود حق فروش دارد. البته فروشندگان غیر قانونی این برچسب های دولتی را جعل کرده و به کتاب های غیر قانونی خود الصاق می نمایند. راه حل این است که کمپینی برای نخریدن کتاب از دستفروشان و فروشندگان غیر مجاز راه بیافتد.
مشکل دیگر عدم پرداخت درست حق التالیف نویسندگان توسط ناشران به شمار می‌رود. مطابق بیشتر قراردادهای نشر، ناشران حق التالیف نویسندگان را به صورت ادونس(پیش پرداخت) و رویالتی(در صد پرداخت به نسبت فروش کتاب) پرداخت می نمایند. فدراسیون ناشران ترکیه در صورت درخواست نویسنده تعداد تیراژ کتاب چاپ شده را در اختیار نویسنده قرار می دهد. اما ناشران می توانند کتاب نویسنده را با باندرول کتاب دیگر چاپ و توزیع نمایند و موزعین نیز از این کار آنها استقبال می کنند، چرا که با تخیف زیادی این نوع کتاب ها را از ناشران خریداری می نمایند. درست است که بازار نشر ترکیه، بازار خوبی برای ناشران و کتاب های خارجی می باشد، ولی آنها باید با چشم باز وارد این بازار بشوند.