به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ پژوهشکده تاریخ اسلام در راستای سلسله نشست های علمی گروه تاریخ و همکاری های میان رشته ای چندی پیش نشست «داعش، تاریخ و رسانه» را برگزار کرد.در این همایش یاسر قزوینی حائری دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تهران و داریوش رحمانیان پژوهشگر تاریخ و استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران سخنرانی کردند.
درابتدای این همایش، قزوینی درباره فیلم ها و کلیپ هایی که داعش در چندین ساله اخیر ساخته است، گفت: داعش اسمی است که مخالفان این گروه بر آن گذاشته اند وگرنه خودشان اسم دیگری برای خود انتخاب کردند با این حال ما هم از واژه داعش استفاده می کنیم. داعش را می توان از چند منظر یا چند سطح مورد بررسی قرار داد؛ اول از منظر سیاسی یا سیاست بین الملل که روابط قدرت و قدرت های منطقه ای را شامل می شود. به عنوان مثال از منظر روابط روسیه و آمریکا، و اینکه می گویند داعش، ثمره جنگ قدرت این دو کشور است. دوم از منظر نظامی به این معنا که می گویند ما با این گروه ها برخورد نظامی داریم و این یک نوع برخورد است. سومین منظر برخورد، کلامی است. این تقسیم بندی جریان‌شناختی است. جریان بازی بین المللی، جریان هایی که دید نظامی دارند و یک جریان دیگر که کلامی است. مثلا جریان کلامی برخورد نظامی را کافی نمی داند. جریان هایی که برخورد نظامی را کافی می دانند دیگر برخورد فرهنگی را لازم نمی بینند.
وی افزود: جریان های کلامی می گویند باید به یک سری از شبهات تاریخی پاسخ بدهیم به بیان دیگر باید این مساله را از لحاظ فرهنگی مورد توجه قرار دهیم. یک سطح فرهنگی دیگری در کشور ما هست که آن سطح، سطح رسانه ای است. مفاهیم کلامی در رسانه می آید. گروه های تکفیری از رسانه ها به صورت قدرتمند استفاده می کنند این گرو ه ها از دهه هشتاد مشغول کارهای رسانه ای هستند و با هم رقابت می کنند. آنها از رسانه ها برای القاء آنچه می خواهند به دیگران بقبولانند استفاده می کنند.
قزوینی اضافه کرد: سطح کلامی وقتی می خواهد در رسانه مطرح شود، برخی مسائل به حاشیه رانده می شود. این گروه ها بحث هایی مثل تک تیراندازی را مطرح و فیلم های مختلفی از تک تیراندازی تولید می کنند. مسائل خیلی عملی تری روی می دهد. به ویژه با توجه به ظرفیت تصویر و خودآگاهی که تصویر می تواند به مخاطب بدهد. به عنوان مثال شبکه العربیه عربستان در مورد سرودهای جهادی ها برنامه تولید می کند. اینکه چگونه این سرودها، جوانان عربستان را جذب خود می کند. متاسفانه این مسئله در کشور ما مفعول است. جریان هایی که روزگار طلایی خودشان را در گذشته می بینند، معمولا برای مشروعیت یابی باز می گردند به دوره طلایی خودشان که گذشته آنها است.
استادیار دانشگاه تهران گفت: این گروه ها نگاه آخرالزمانی دارند. خودشان را ارتباط دهنده دوران طلایی و آخرالزمان می دانند. در مورد داعش هم به وضوح می بینیم که برای مشروعیت بخشیدن به خودشان از تاریخ استفاده می کنند به عنوان مثال از سعد ابن ابی وقاص که یک تک تیرانداز در جنگ های صدر اسلام بوده است، صحبت می کنند. از گفته پیامبر(ص) که می فرمایند: «ای سعد، پدر و مادر من فدای تو، تو تیر بیانداز» و اینگونه به این فیلم ها و تک تیراندازها هویت می دهند. تک تیراندازی را به جنگ های صدر اسلام می چسبانند و با فیلم هایشان به وسیله تک تیراندازها رعب، وحشت و مرگ مخفی در دل دشمن ایجاد می کنند و می گویند در تاریخ جنگ ها، تک تیراندازها مهم‌ترین نقش را داشته‌اند و در جنگ های صدر اسلام تک تیراندازها در جلوی صف بوده اند.
رحمانیان دیگر سخنران این همایش گفت: یک پرسش خیلی مهم در حوزه علم تاریخ پیش روی همه قرار دارد و آن هم این است که داعش چرا و از کجا به وجود آمده است و چگونه توانسته تا به حال دوام بیاورد و بخش مهمی از مناطق سوریه و عراق را تحت سلطه خودش در بیاورد.
وی در پاسخ به اینکه داعش یک معما است و اینکه می گویند داعش از کجا پدید آمده است توضیح داد: ممکن است یک جامعه شناس بخواهد این پدیده را مورد مطالعه قرار بدهد ولی این وظیفه جامعه شناس نیست. جامعه شناس نمی تواند به تنهایی به مطالعه داعش بپردازد داعش باید مورد مطالعه و فعالیت چند رشته ای و میان رشته ای قرار بگیرد. به عقیده من رویکرد تاریخی در مطالعه پدیده داعش بسیار بسیار ضروری و سودمند است. اگر یک جامعه شناسی و یک متخصص رسانه بخواهد بیاید داعش را مطالعه بکند باید به چگونگی پدیدار شدن داعش پاسخ بدهد. هر مطالعه ای که صورت بگیرد باید روحش تاریخی باشد. هر روانشناسی اگر به تاریخ توجه نکند دچار مشکل خواهد شد. برآمدن و چیرگی داعش نشان دهنده یک ضعف و یک خلاء و یک انفعال است. هر جا یک خلاء و یک کمبود باشد ناچار پر می شود. سرشت قدرت همین است. مثل آبی است که به هر چاله ای می رسد در آن مستقر می شود. داعش آمد و پر کرد. باید ببینیم چه جایی خالی بود که داعش آمد و آن را پر کرد.
رحمانیان ادامه داد: در مقاله ای از یک یهودی آمریکایی درباره اینکه هیتلر از کجا آمده و علل پیدایش نازیسم در آلمان چه بوده ضعف در خودآگاهی مردم تاریخ آلمان مطرح شده است. در آن مقاله عنوان می شود برای آنکه آن مقوله دوباره در آلمان تکرار نشود باید تاریخ آلمان مورد مطالعه قرار بگیرد. رادیکالیسم و تندروی در جهان اسلامی از بحران خودآگاهی تاریخی به شدت تاثیر پذیرفته است، یعنی عدم بصیرت بخش مهمی از جامعه مسلمانان نسبت به تاریخ خودشان به ویژه در تاریخ صدر اسلام و عمل پیامبر و عدم تولید خوراک های مناسب برای مسلمانان و جوانان زمینه ای شده است که داعش بتواند در دنیای اسلام جولان بدهد. امام جعفر صادق (ع) می فرمایند شبهه نمی تواند به کسی که عالم زمان خودش است چیره شود و او را از بین ببرد و اینجاست که اهمیت و حساسیت رشته تاریخ و نقش مورخان مشخص می شود.