به گزارش فرهنگ امروز به نقل از دایره المعارف بزرگ اسلامی؛ طی روزهای اول و دوم اردیبهشت ماه همایش بزرگی به نام «خاندان بهار: چهار نسل در خدمت فرهنگ ایران» در شهر کاشان برگزار شد و همزمان با شصت و پنجمین سالگرد درگذشت بهار، جماعتی بزرگ از نخبگان علمی و ادبی کشور را در شهر اجدادی ملکالشعرا گرد آورد. برگزاری این همایش به نسبت بیسر و صدا انجام پذیرفت، هرچند روزنامهی اطلاعات ویژهنامهای دربارهی آن منتشر کرد و همزمان با افتتاح همایش فرازهایی از سخنان سخنرانان را در آن به چاپ رساند.
این همایش حاصل همکاری چندین سازمان پژوهشی و فرهنگی بود که در میانشان میتوان از دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، دانشگاه کاشان، نهاد ریاست جمهوری، فرمانداری و شهرداری کاشان نام برد. دبیران افتخاری این همایش عبارت بودند از دکتر فتحالله مجتبایی، دکتر علی یونسی و آقای سیدکاظم موسوی بجنوردی، و دبیر علمی همایش دکتر علی میرانصاری بود که در ضمن بار مدیریت برگزاری همایش را نیز بر دوش داشت و گرد هم آوردن سازمانهای یاد شده مدیون تلاشهای وی بود. دکتر مرتضی طاهری و خانم عطیه میرزایی که به ترتیب مدیریت امور اجرایی در کاشان و تهران را بر عهده داشتند اعضای دیگرِ تیم برنامهریزی همایش محسوب میشدند.
از ویژگیهای جالب توجه این همایش حضور اعضای خانوادهی ملکالشعرای بهار در برنامه بود. سرکار خانم چهرزاد بهار (دختر ملکالشعرا) و فرزندانشان آقای افشین معاصر و خانم شیرین معاصر در این همایش حضور داشتند و خانم بهار و آقای معاصر عضو هیأت علمی همایش نیز بودند.
هیأت علمی به نسبت بزرگی پشتیبان این برنامه بود که اعضایش عبارت بودند از: خانم دکتر ژالهآموزگار، دکتر اصغر دادبه، دکتر سید جواد طباطبایی، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر نصرالله پورجوادی، دکتر علیاشرف صادقی، دکتر سید صادق سجادی، دکتر ناصرالدین پروین، استاد کاوه بیات، دکتر عباس زراعت، دکتر ساسان فاطمی، دکتر سید حسن شهرستانی، دکتر شروین وکیلی، دکتر مهدی نوریان، دکتر حسین قربانپور، دکتر سلمان ساکت، دکتر رضا شجری، و مهندس سیفالله امینیان.
در جریان همین برنامه دکتر میرانصاری در یکی از خانههای تاریخی کاشان دبیرخانهی دایمی همایش ملکالشعرای بهار را تاسیس کردند. هیأت امنای این دبیرخانه همان اعضای هیأت علمی یاد شده هستند و قرار بر آن شد که هر پنج سال یک بار همایشی مشابه برگزار شود و آخرین یافتهها و پژوهشها دربارهی زمینه و زمانهی بهار مورد بحث و هماندیشی قرار گیرد.
ویژگی دیگر این برنامه آن بود که دکتر زراعت (رئیس دانشگاه کاشان) با گشادهدستی زمینهرا برای حضور دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشتههای ادبیات و علوم انسانی در همایش فراهم آورده بودند و گروههای زیادی از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا از شهرهای تهران، مشهد، تبریز، کاشان، اصفهان، شهرکرد، و نجفآباد به همراه استادانشان در جریان همایش مهمان دانشگاه کاشان بودند. ریاست نشستهای تخصصی هم بر عهدهی استادانی بود که مدیریت گروهها را در دانشکدههای ادبیات شهرهای گوناگون بر عهده داشتند.
استادان و دستاندرکاران همایش بامداد روز چهارشنبه اول اردیبهشت ماه در برابر دروازهی دایرهالمعارف بزرگ اسلامی گرد هم آمدند و به سوی کاشان حرکت کردند و در ساعات بعد از ظهر به کاشان رسیدند و در خانهی زیبا و مجلل عامریها اسکان یافتند. پس از صرف ناهار و استراحتی کوتاه مراسم گشایش گردهمایی در ساعت چهار عصرگاه آغاز شد. این مراسم با سخنرانی دکتر علی یونسی، دکتر عباس زراعت، و دکتر علی میرانصاری آغاز شد.
سخنرانیهای تخصصی روز نخست بر بررسی خاندان ملکالشعرای بهار تمرکز یافته بود. این گفتارها با سخن دکتر فتحالله مجتبایی که تنها شاگرد بازمانده از ملکالشعرا هستند، آغاز شد که دربارهی بهار و خانوادهاش سخن گفتند. به دنبال ایشان دکتر نصرالله پورجوادی دربارهی خانوادههای فرهنگی ایران و مهندس سیفالله امینیان دربارهی خانوادههای فرهنگی کاشان و خاندان صبوری سخن گفتند.
آنگاه پس از تنفسی کوتاه نوبت به چهار سخنران دیگر رسید. دکتر سید محمد راستگوفر دربارهی میرزا احمد صبور کاشانی (نیای مادری ملکالشعرا) سخن گفتند، دکتر حسین قربانپور ملکالشعرا محمد کاظم صبوری (پدر بهار) سخنرانی کردند و خانم دکتر ژاله آموزگار گفتاری غرّا در سرگذشت و سرنوشت دکتر مهرداد بهار (فرزند ملکالشعرا) ایراد فرمودند. سخنران پایانی این مجموعه آقای دکتر ساسان فاطمی بودند که بحثی نو را دربارهی چگونگی همکاری بهار با موسیقیدانان و خوانندگان همروزگارش مطرح کردند و دربارهی اصول زیباییشناسی حاکم بر تصنیفهای بهار نکاتی را گوشزد کردند.
پایان برنامه با اجرای کنسرت به نسبت مفصلی در باغ فین کاشان همراه بود که طی آن گروه «گاه و بیگاه» که از هنرمندان کاشانی تشکیل شده بود، سرودهها و تصنیفهای مشهور بهار را در این فضای تاریخی اجرا نمودند. این برنامه از این رو ویژه بود که از سویی نخستین اجرای کنسرت در باغ فین کاشان به شمار میآمد و از سوی دیگر نخستین کنسرتی بود که سراسر به اجرای تصنیفهای بهار اختصاص یافته بود. بیش از پانصد تن از مهمانان و حاضران در همایش در این برنامه حضور یافتند.
پس از آن اوقات به گپ و گفت و صرف شام گذشت و در نیمههای شب محفلی غیررسمی در خانهی عامریها تشکیل شد که در آن حاضران دربارهی هویت ملی ایران و آسیبها و تهدیدهای رویاروی آن به بحث و تبادلنظر پرداختند.
دومین روز همایش (پنجشنبه 2 اردیبهشت) با کمی تاخیر در ساعت ده صبح آغاز شد. در نخستین نشست که به بهار و سرودههایش اختصاص یافته بود، دکتر اصغر دادبه به صورتبندی مفهوم ایران در اشعار بهار پرداختند و دربارهی کوشش بهار برای بزرگداشت زبان پارسی و هویت ملی ایرانیان سخنانی گفتند که با تشویق چندبارهی حاضران همراه بود. پس از وی دکتر سید حسن شهرستانی به جلوههای هنری شعر بهار پرداختند و با تاکید بر نمایشگونگی عناصر داستانی در منظومهی «کارنامهی زندان» بحث خود را پیش بردند. دکتر علی میرانصاری به بهار در مقام پایهگذار نظریهپردازی دربارهی تجدد در شعر پارسی نظر کردند و پیدایش نخستین دیدگاه منسجم و علمی دربارهی شعر مدرن در زبان پارسی را با پیش کشیدن اسنادی به بهار مربوط دانستند.
پس از استراحتی کوتاه و نمایش فیلم «بهار بیخزان» ساختهی آقای حمیدرضا حسینی، نشست دوم آغاز شد که به بهار و آثارش اختصاص داشت. در این بخش نخست دکتر علیاشرف صادقی دربارهی کتاب سبکشناسی بهار بحث کردند. آنگاه دکتر مهدی نوریان به نسخهی تصحیح شدهی شاهنامه که نزد بهار یافت شده اشاره کردند و درستی و دقت نظر بهار در اصلاح ابیات را نشان دادند. این نسخه پیشتر در سال 1380 توسط دکتر میرانصاری به مناسبت پنجاهمین سالگرد درگذشت بهار انتشار یافته بود. بعد دکتر سید صادق سجادی به تاثیر بهار در تاریخنگاری پرداختند و به طور خاص بر تصحیح بهار از تاریخ سیستان و مجملالتواریخ تاکید کردند. در نهایت دکتر الوند بهاری که کار دشوارِ بازیافت اشعارِ گمشدهی بهار را دنبال میکنند، گزارشی از دستاوردهایشان ارائه کردند و برخی از اشعار نویافتهی بهار را برای حاضران خواندند.
به دنبال ساعاتی که به صرف ناهار و آسودنی کوتاه گذشت، سومین نشست با موضوع بهار و سیاست آغاز شد. در این بخش نخست استاد کاوه بیات دربارهی موضعگیریهای سیاسی بهار پس از شهریور 1320 سخن گفتند و گسستها و پیوستهای بهار با جریانهای چپ آن روزگار را مورد تدقیق قرار دادند. بحث ایشان پرسشهای چندی برانگیخت که به آنها پاسخ گفتند. بعد دکتر شروین وکیلی از منظری سیستمی به جایگاه اجتماعی بهار پرداختند و با معرفی شاخصهایی جامعهشناختی برای مرزبندی شعر کهن از شعر نو، به این پیشنهاد رسیدند که گفتمانِ شاعرانهی بهار آغازگاه شعر نوی پارسی و شبکهی ادیبانی که بهار و دهخدا و ادیبالممالک و نسیم شمال را شامل میشود، بنیانگذاران شعر نوی پارسی بودهاند. سخنران بعدی این نشست آقای عبدالرضا موسوی بود که دربارهی ارتباط میان بهار و فروغی و جایگاه ایشان در جناحبندی سیاسی آن روزگار بیاناتی ایراد کردند.
بعد از آن حاضران استراحتی کردند و چهارمین نشست برگزار شد که به سویهی روزنامهنگارانهی بهار مربوط میشد. آغازگر این بحث دکتر ناصرالدین پروین بود که دربارهی مقالههای سیاسی-اجتماعی بهار در بیش از هزار شماره از روزنامههایی که منتشر کرده، سخن گفتند. پس از ایشان دکتر اسماعیل شمس صورتبندی هویت ایرانی از دید بهار را بر اساس مقالههای وی در روزنامهها شرح دادند. آنگاه نوبت به میزگرد اختتامیه رسید که در آن بزرگان مجلس (دکتر آموزگار، خانم چهرزاد بهار، دکتر مجتبایی، دکتر دادبه، دکتر میرانصاری، دکتر صادقی، دکتر سجادی و دکتر شجری) جمعبندی خویش از همایش را ضمن سپاسگزاری از دستاندرکاران اعلام کردند.
شامگاه دومین روز همایش مراسم رونمایی از کتابخانهی تخصصی ادب مشروطه در خانهی عامریها به انجام رسید و این کتابخانه به نام ملکالشعرای بهار نامگذاری شد. همچنین کاملترین نسخههای موجود از دیوان ملکالشعرای بهار، ملکالشعرای صبوری و میرزا احمد صبوری کاشانی به مناسبت این همایش به زیور طبع آراسته شده بود که در همین مراسم از آنها نیز رونمایی شد. همچنین نمایشگاهی از تصاویر و آثار بهار در نگارخانهی سهراب سپهری ترتیب داده شد و در نهایت مراسم با اجرای موسیقی به فرجام رسید.