به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا ؛ نشست «نقش شبکه‌های اجتماعی در ترویج کتابخوانی» یک‌شنبه (19 اردیبهشت) با حضور محسن زین‌العابدینی، رئیس کتابخانه دانشگاه شهید بهشتی، یزدان منصوریان، عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، امیررضا اصنافی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و حسام مطهری، نویسنده و فعال فرهنگی در تالار گفت‌وگوی سرای اهل قلم بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
ما همواره مصرف‌کننده بوده‌ایم
مطهری در این نشست با طرح این سوال که چرا سراغ پدیده‌های نوظهور می‌رویم، اظهار کرد: وقتی نیازهای جدید در جامعه شکل می‌گیرد نوع مواجهه ما از ابزارها محل شک می‌شود. در این میان این پرسش مطرح می‌شود که آیا به سبب استفاده از فرصت‌های این فضا به سوی شبکه‌های اجتماعی رفته‌ایم یا اینکه صرفا خواسته‌ایم عملی تقلیدی انجام دهیم.
نویسنده و فعال فرهنگی افزود: از سوی دیگر ما همواره مصرف‌کننده بوده‌ایم و با پدیده‌ای مواجهیم که خودمان برایش احساس نیاز نکرده‌ایم و تنها خلاقیت ما برای ساختن این فضا به طور مثال در شبکه تلگرام ساختن استیکرهای بومی است.
وی با بیان اینکه نوع انتخاب ما برای کتابخوانی در شبکه‌های اجتماعی به دلیل فضای احساسی به وجود آمده است، گفت: ما در این فضا احساس نیاز نکردیم و انتخاب آگاهانه‌ای نداشته‌ایم.
مطهری در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه هیچ ابزاری مانند کتاب برای آموزش مناسب نیست، گفت: باید این موضوع را درنظر گرفت که چه میزان در شبکه‌های اجتماعی امکان دقت و انتخاب آگاهانه وجود دارد. در این فضا با حجم انبوه اطلاعات و امکان لیزخوردن مخاطب روی آن چگونه می‌توان آگاهی کسب کرد؟ متاسفانه ما امروزه تبدیل به انسان‌های انگشت‌مغز شده‌ایم و مخاطبی نمی‌تواند ادعا کند اطلاعات شبکه‌های اجتماعی را خوانده و همه را آنالیز می‌کند.
وی افزود: در فضای کتابخوانی با کتاب‌هایی مواجه هستیم که طی 4 ماه منتشر می‌شوند اما این سوال مطرح است که چقدر این کتاب‌ها مفید هستند. گاهی تحت تاثیر تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی کتابی پرخواننده می‌شود اما بعد از مدتی می‌توان فهمید که کتاب محتوای چندان مناسبی نداشته و تحت تاثیر موجی که ایجاد شده مورد توجه قرار گرفته است.
مطهری در بخش پایانی سخنانش گفت: شبکه‌های اجتماعی باعث توهم دانایی می‌شوند و در حالی که ما فکر می‌کنیم با خواندن جملات کوتاهی از کتاب همه آن را خوانده‌ایم عملا آگاهی کسب نمی‌کنیم. درست است که ما از رسانه‌های نوین گریزی نداریم اما باید در حد ممکن استفاده از این ابزار را کنترل کنیم.
سرانه مطالعه فقط در کتاب‌خواندن نیست
اصنافی نیز با بیان اینکه مطالعه تنها به معنای کسب اطلاعات از طریق روزنامه و کتاب نیست، گفت: امروزه سیستم جدیدی از گردش اطلاعات به وجود آمده و افراد می‌توانند از رسانه‌های مختلف آگاهی کسب کنند. تغییر در رسانه تغییر در مهارت‌ها را به وجود آورده و کاربران نیز باید مهارت استفاده از رسانه‌های نوظهور را داشته باشند.
وی ادامه داد: امروز فردی که در جامعه اطلاعاتی زندگی می‌کند نمی‌تواند بدون استفاده از این شبکه‌ها اطلاعات کسب کند و در اختیار دیگران قرار دهد پس فقیر اطلاعاتی می‌شود و نمی‌تواند با اطرافیانش تعامل برقرار کند.
این مدرس کتابداری با تاکید بر اینکه باید تحول و تغییر را پذیرفت، یادآور شد: شبکه‌های اجتماعی مانند ابزار دو لبه‌ای هستند که باید نحوه استفاده از آن را بلد باشیم. سرانه مطالعه فقط در کتاب‌خواندن نیست بلکه هرآنچه ما را وادار به تفکر و آگاهی کند می‌تواند یک مطالعه مفید باشد.
به گفته اصنافی، اگرچه در شبکه‌های اجتماعی آلودگی اطلاعاتی وجود دارد اما مخاطب می‌تواند در این فضا فعال شود و رویکرد انتقادی داشته باشد. در شبکه‌های مجازی امکان ترغیب افراد به مطالعه وجود دارد و باید از این ظرفیت‌ها استفاده شود.
کاهش شمارگان کتاب‌ها لزوماً بد نیست
منصوریان نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه زمان تأمل بر سر برخی از مفاهیم کتابخوانی فرا رسیده، گفت: اگرچه امروزه سرانه مطالعه عامل مهمی برای ارزشیابی وضعیت کتابخوانی در ایران و جهان تلقی می‌شود اما سرانه مطالعه بسیاری از مسایل را به ما نشان نمی‌دهد.
وی ادامه داد: در گذشته ما بحث تندخوانی را در مقابل آهسته‌خوانی مطرح می‌کردیم و زمانی بود که بیشتر کتاب‌ها راهکارهای تندخوانی را به مخاطبان می‌آموختند. اخیرا آهسته‌خوانی به ما می‌گوید چگونه بخوانیم که منجر به مطالعه مولد و موثر شود. مطالعه موثر به یادگیری و مطالعه مولد به خلق اثر دیگر منتهی می‌شود.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه کاهش شمارگان کتاب‌ها لزوماً بد نیست، یادآور شد: درحالی عناوین بسیار زیادی در سال منتشر می‌شود که قابل مقایسه با دهه پنجاه نیست و تعداد شمارگان برخی کتاب‌ها به معنای کتاب نخواندن مردم و دور شدن از کتابخوانی نیست.
منصوریان در ادامه سخنانش به کتاب «مدرن و امروزی شدن فرهنگ» اشاره کرد و گفت: در این کتاب نعمت‌الله فاضلی به مدرن شدن عناصر مختلف زندگی روزمره از جمله فرهنگ و کتابخوانی اشاره کرده است و حال این سوال مطرح می‌شود که آیا شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در خدمت کتابخوانی باشند؟
وی در پاسخ به این پرسش گفت: این به نوع استفاده ما از شبکه‌های اجتماعی برمی‌گردد چون این شبکه‌ها در ذات خود نه مشوق هستند و نه مانع خواندن بلکه استفاده ما به این شبکه‌ها قابلیت یا تهدید می‌دهد. به طور مثال اکنون در شبکه تلگرام بسیاری از کتاب‌ها معرفی می‌شود و یا بسیاری از نویسنده‌ها در این شبکه کانال درست کرده و کتاب‌های خودشان را معرفی می‌کنند.
وی ادامه داد: در شبکه‌های اجتماعی ما با انبوهی از اطلاعات مواجهیم که این انبوهی مخاطب را سردرگم می‌کند و از سویی دیگر فرستنده ممکن است این حس را داشته باشد که پیامش گم می‌شود.
کتابخوانی در دنیای جدید تغییر شکل داده است
زین‌العابدینی در ادامه این نشست با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی اگرچه از سویی سبب تنهایی آدم‌ها در فضای واقعی شدند اما در فضای مجازی پیوستگی بین افراد را به وجود آورده‌اند، گفت: هر دنیایی فضای خاص خودش را می‌سازد و فرزندان خود را دارد. همان‌گونه که هر نسل درباره نسل دیگر قضاوتی دارد و می‌گوید ما نسل گذشته را نمی‌فهمیم دنیای جدید هم مخاطبان ویژه خودش را دارد.
وی افزود: کتابخوانی هم در دنیای جدید تغییر شکل داده است آگاهی ما ممکن است امروز در کتاب‌های عمیق اتفاق نیفتد و از طریق یک بازی کامپیوتری کسب شود اما مسلماً دنیای جدید به کتاب‌های خاص خودش خو می‌گیرد و آثار ویژه خود را تولید می‌کند.
به گفته این استاد دانشگاه، شاید این مطالعه و آگاهی عمیق نباشد اما دنیای جدید تجربه‌های جدیدی را از کتاب خواندن ممکن ساخته است.