به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ بیستمین همایش روز ملی بزرگداشت حکیم ملاصدرا به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا با حضور آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای رییس این بنیاد، رضا داوری اردکانی رییس فرهنگستان علوم و دیگر اساتید فلسفه از جمله کریم مجتهدی، غلامحسین ابراهیمی دینانی، سید مصطفی محقق داماد و غلامرضا اعوانی از ساعتی پیش (شنبه یکم خرداد) در مجتمع فرهنگی آدینه آغاز شد. سیدمصطفی محقق داماد استاد دانشگاه شهید بهشتی در همایش «فلسفه و جهان عاری از فلسفه» سخنرانی خود را با موضوع تشریع بدون تعقل ایراد کرد.
وی گفت: علم شریعت یا دانش فقه با متن زندگی افراد و حیات اجتماعی جامعه دینی رابطه ای ناگسستنی دارد و به هیچ وجه در حاشیه زندگی نمی باشد. تاریخ نشان می دهد که در مقاطعی جامعه اسلامی دارای نشاط و شکوفایی و رشد بوده و وقتی بررسی دقیق تری می کنیم ریشه آن در یک تفکر فقهی عقلانی باز بوده است که قرن ۴ و ۵ شاهد ادعای بنده است. آثار به جا مانده نشان می دهد که عالمان شریعت در پیشرفت علوم مختلف نقش به سزایی داشتند.
محقق داماد افزود: ذبیح الله صفا می نویسد: مهم ترین عنصر از عناصر تمدن در قرن ۴ و ۵ علوم شرعی عقلی است. شخص دیگری گفته وجود آزادی دینی که ریشه در اندیشه شریعت آزاد داشته باعث پیشرفت این علوم شده است. درست نقطه مقابل در تاریخ می بینیم که به خاطر نوعی تفکر فقهی و سختگیری ها و جدایی از عقلانیت جامعه دچار مشکلات بسیار زیادی می شود. شاهد آن تفکر سلفی گری است که یک نوع تفکر فقهی است و هنوز هم جنایات زیادی در چهره اسلام و به نام اسلام انجام می شود. در یک ماه اخیر گروه بوکوحرام ۳۰۰ دختر ۱۶ تا ۱۸ ساله را ربوده است. بوکوحرام یعنی حرام بودن تحصیل به روش جدید. پایه گذار بوکوحرام خواستار تعطیلی همه علوم جدید شده بود اینها با تحصیل علوم جدید مخالفند و خود را پیرو ابن تیمیه می دانند. همه مکاتب مخرب سلفی نشات گرفته از تفکر فقهی ابن تیمیه است. محور فکری او مخالفت با هر گونه تعقل و خردگرایی است.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: در جهان اسلام دو مکتب وجود دارد که یکی نظام فقهی متن گرای بدون تعقل است که فقط به متن دلالت می کند و دیگری نظام عقلگراست که بر فهم تعقلی متون استوار بوده است.از قران استنباط می شود که این مساله تنها آفت جهان اسلام نبوده است و تفکر غیرعقلانی ریشه در یهود و دیگر ادیان داشته است آیات ۳۱ و ۳۲ سوره اعراف کاملا در مقابل روحانیون ضدتعقل موضع می گیرد معنای این آیات این است که چه کسی حلال را بر مردم حرام می کند و خوبی ها را از مردم منع کرده است. معلوم می شود که عده ای در زینت ظاهری و مواد خوراکی مردم دخالت می کردند و به نام خدا آن را حرام می دانستند در قران در موارد زیادی به حلال و حرام کردن بی مورد عده ای از یهودی ها اشاره دارد.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران اضافه کرد: زمانی در همین کشور ما تحصیل علوم جدید در مدارس منع می کردند و مدرسه ملاحسن رشدیه ۸ بار به فتوای علمای شهر خراب کردند. اما درست در مقابل این مساله ملاصدرا اصطلاح استنباط در علوم را استعمال کرده است.ملاصدرا حدیثی را نقل می کند که می گوید یکی از مطالبی که خدا به آدم وحی کرده این است که افرادی که استنباط کنندگان در علوم هستند نزد من از آبادگران زمین افضلند. هر کس علمی را استنباط کند و در کتابی مدون نماید به منزله انسان برگزیده من است.
عضو هیئت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در پایان گفت: استنباط از نبط است و معنای آب کشی از اعماق زمین را دارد که در قران هم آمده است استنباط بالاتر از تفقه است سوره نسا آیه ۸۳ می گوید عده ای تا خبری را می شنوند سریع باور می کنند و آن را پخش می کنند در حالی که باید به اهل استنباط رجوع کرد معنای خبر به عادل یا فاسق بودن فرد دلالت ندارد و به فردی اشاره دارد که مستنبط است و خبری را تحت بررسی قرار می دهد و با ذره بین عقل می سنجد.اگر ما علم شریعت را از عقلانیت جدا کنیم وضع ما از آنچه امروز در خاورمیانه شاهد هستیم بدتر خواهد شد.اگر در قران و روایات استنباط نکنیم و به ظاهر لفظ تمسک کنیم نتیجه آن تشرع بدون تعقل است.