به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ اولین جلسه از سلسله نشست های «وحدت و تمدن سازی نوین اسلامی» با حضور حضور حسین کلباسی عضو هیات علمی دانشگاه تهران، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند، قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی قم و لیزولیت ابید استاد دانشگاه وین برگزار شد.
قرآن بهترین منبع شناخت تمدن اسلامی است
در ابتدای این جلسه که مدیریت آن را منوچهر متکی برعهده داشت، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی به عنوان سخنران افتتاحیه این مراسم، سخنرانی کرد.
وی گفت:برای شناخت تمدن اسلامی بهترین منبع، قرآن مجید است و باید اعتراف کرد که قرآن در این مورد چندان مورد رجوع و استفاده برای مباحث تمدن اسلامی قرار نگرفته است. اگرچه گاهی مراجعات شتاب زده و زودگذر در این باره انجام شده ولی هنوز جای مطالعات دقیق و عمیق در رابطه با تمدن اسلامی وجود دارد.
مبلغی با اشاره به کلیدواژه هایی که برای بحث تمدن اسلامی استفاده می شود، افزود: «قریه» بر خلاف آنچه که امروز مصطلح است به معنای محل اجتماع است و درباره موضوعات تمدن اسلامی بارها مورد استفاده قرار گرفته است، به طوری که در قرآن مجید از این واژه ۵۶ بار استفاده شده است.
رئیس دانشگاه مذاهب در ادامه به ویژگی های یک تمدن اسلامی بر اساس آیات قرآنی اشاره کرد و توضیح داد: تمدن اسلامی دارای ویژگی هایی است از قبیل حکومت صالح، قوانین درست اجتماعی، برخورداری از فرهنگ اخلاقی و انسانی، امنیت، اطمینان و بی‌دغدغگی، ارتباطات تجاری با جهان، معنویت و رسانه های پویا.
ظهور هر تمدنی همراه با افول تمدن دیگری است
پس از مبلغی، حسین کلباسی استاد فلسفه و عضو هیات علمی دانشگاه تهران با طرح سوالاتی در رابطه با تمدن اسلامی گفت: اینکه نسبت میان فرهنگ و تمدن اسلامی چیست، پاسخ آسانی ندارد، اما همانقدر کافی است که بگوییم نسبت تمدن و فرهنگ همانند نسبت روح با جسم و تن با روان است. تمدن، کالبد و جسم فرهنگ است، به همین دلیل هم قبل از رسیدن به یک تمدن اسلامی باید فرهنگ آن مملکت را به بلوغ برسانیم.
وی افزود: مطابق آنچه که در دیدگاه متفکران علوم انسانی وجود دارد، ظهور هر تمدنی همراه با افول تمدن دیگری است. به بیان دیگر، هیچ گاه در یک دوره زمانی، دو تمدن حاضر نبودند. حال سوالاتی که در این میان مطرح می شود این است که ظهور و احیای تاسیس تمدن اسلامی با افول کدام تمدن همراه است؟ آیا نشانه هایی برای پایان تمدن هژمونیک غرب وجود دارد یا خیر؟ هیچ‌کدام از ما نمی توانیم این موضوع را انکار کنیم که امروزه آثار غرب ما را احاطه کرده است. به همین دلیل باید توضیح بدهیم که منظورمان از افول تمدن غرب چیست؟
تکنیک، مصرف و قدرت؛ سه ویژگی تمدن غرب
کلباسی ادامه داد: از ۲۰۰ سال پیش تا الان، تمدن مسلط بر ما، تمدن غرب است به همین دلیل هم باید پیش از هر چیزی بدانیم که ویژگی های این تمدن چیست. بنده اگر بخواهم سه ویژگی اصلی تمدن هژمونیک غرب را نام ببرم، باید به تکنیک، مصرف و قدرت اشاره کنم. بعضی از بزرگان ما سخن از احیای تمدن اسلامی می زنند که سخن خوبی است، اما اگر احیا به معنی کارآمدی امر تاریخی است، لوازمی دارد. در این صورت، احیاگران چه توصیه ای برای تحقق این امر دارند؟
حکمت، عقلانیت و انسانیت؛ سه ویژگی تمدن اسلامی
این استاد فلسفه اضافه کرد: تمدن اسلامی سه ویژگی حکمت، عقلانیت و انسانیت را دارد. ما معمولا در لفظ و سخنان مان می گوییم که تمدن غرب وام‌دار ایران و اسلام است ولی وقتی وارد این حوزه ها می شویم، اعتقادی به این کلام نمی بینیم.
ابید، استاد دانشگاه وین دومین سخنران این مراسم بود که مقاله خود را درباره تمدن اسلامی به زبان انگلیسی ارائه داد. پس از او، حجت الاسلام پیروزمند به عنوان آخرین سخنران این مراسم مطالب خود را بر روی قسمت های مختلف نمایش و توضیح داد.
آموزه های اسلام، ظرفیت تمدن سازی در مقیاس جهانی دارد
وی در ابتدا یک سوال اصلی و سه سوال فرعی مطرح کرد و گفت: سوال اصلی موضوع سخنرانی من این است که تمدن سازی نوین اسلامی چرا و چگونه می تواند محور وحدت امت اسلامی باشد؟ سوالات فرعی من هم این است که موانع وحدت تمدنی چیست؟ الزامات وحدت تمدنی چیست؟ و رابطه وحدت و تمدن نوین اسلامی چیست؟
حجت الاسلام پیروزمند افزود: بنده برای این مطلب، سه فرضیه در نظر دارم؛ اول اینکه وحدت، افزون بر اعتقادات مشترک، از طریق انجام فعالیت مشترک اتفاق می افتد. دوم اینکه تمدن سازی نوین اسلامی، وسیع ترین و مهم ترین موضوع همکاری مشترک امت و اسلام است و حفظ هویت اسلامی همه مسلمین به آن وابسته است. سومین فرضیه هم اینکه آموزه های اسلام، ظرفیت تمدن سازی را در مقیاس جهانی دارد و اختلافات مذهبی، مانع همکاری در تمدن سازی اسلامی نیست.
موانع وحدت تمدنی
قائم مقام فرهنگستان علوم اسلامی در قم ادامه داد: اگر بخواهم از موانع وحدت تمدنی نام ببرم، باید به دو مورد بزرگنمایی اختلافات مذهبی و تفکیک اسلام از تمدن سازی اشاره کنم. اگر امت اسلام در مانع اولی فائق شود، مانع دوم قد علم می کند. در چنین شرایطی مسائلی چون جدایی دین از سیاست، جدایی دین از جامعه سازی، جدایی دین از علم، جدایی دین از الگوی پیشرفت، جدایی دین از تمدن سازی و به عبارتی قرائت سکولار از دین اسلام به ویژه توسط رونشفکران غرب‌زده مطرح می شود. سومین مانع برای وحدت تمدن اسلامی، ارائه نسخه انحرافی از تمدن سازی اسلامی است. این نسخه تقلبی ویژگی هایی مانند بی منطقی، تحجر، ظاهرگرایی و سطحی نگری، خشونت، غیرقابل انعطاف بودن، رفتار ستیزه جویانه با مسلمین و دستیابی به قدرت به هر طریق ممکن را دارد.
وی گفت: الگوهای پایه در تمدن سازی نوین اسلامی دارای ارکانی چون دانش ها، ساختارها، محصولات و آثاری مثل رشد فرد، رشد خانواده و رشد جامعه است، اینها شاخص های ما برای تمدن سازی هستند.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان افزود: تمدن سازی اسلامی باید در جهت باورها، ارزش ها و رفتارها باشد. الزامات ایجاد وحدت تمدنی در جهان معاصر عبارت است از درک جامع و نظام مند از وضعیت موجود مواجهه تمدنی، ایجاد جبهه تدافعی در مقابل فرهنگ و تمدن مهاجم و ایجاد جبهه تهاجمی از طریق تحقق تدریجی تمدن نوین اسلامی.