به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ فاطمه عظیم زاده در آستانه سیزدهمین سال فعالیت این مرکز گزارش های استنادی نشریات و نوسانات کمی و کیفی آنها در پنج سال گذشته را تشریح کرد.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی افزود: بر اساس آخرین فهرست منتشر شده از سوی «کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری» و «کمیسیون نشریات علمی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی» یک هزار و ۵۶۲ عنوان نشریه در کشور دارای رتبه علمی هستند.

وی اظهار داشت: از این تعداد، یک هزار و ۴۱۷ عنوان دارای رتبه علمی پژوهشی و ۱۴۵ عنوان صاحب رتبه علمی ترویجی هستند که در حال حاضر مقالات کلیه نشریات علمی پژوهشی و برخی نشریات پرمخاطب و با کیفیت علمی – ترویجی در تارگاه SID نمایه شده اند.

عظیم زاده با اعلام افزایش ۴ درصدی تعداد نشریات سال ۹۵ نسبت به سال گذشته، گفت: با بررسی روند انتشار نشریات علمی در ۵ سال گذشته ، در ابتدای دهه ۹۰ شاهد رشد بی سابقه تعداد نشریات علمی پژوهشی داخلی نسبت به سال های قبل بودیم که این رشد به صورت متوسط ۴۰ درصد بوده که در رشته علوم انسانی رشد ۷۰ درصدی قابل مشاهده است.

وی خاطرنشان کرد: رشد تعداد عناوین نشریات در این دوره بیشتر مربوط به تفکیک موضوعی یک نشریه به چند نشریه است و  فقط بخش کمی از آن مربوط به انتشار عناوین جدید بوده است.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی افزود:  مطالعه دو شاخص اصلی (شاخص تاثیر IF  و شاخص آنی II) موجود در بخش گزارش های استنادی (JCR) تارگاه SID در این زمان، نوساناتی معنی دار در تعداد نشریات دارای شاخص تاثیر و شاخص آنی را اثبات می کند.

وی گفت: به صورتی که شاخص های فوق برای برخی نشریات افت ناگهانی را به همراه داشته و شمار نشریاتی که با تاخیر منتشر می شدند با افزایش مواجه شده است. در سالهای اخیر مجددا شاهد رشد کیفی نشریات هستیم.

عظیم زاده ادامه داد: بیشترین رشد نشریات مربوط به سال ۱۳۹۰ است که بر اساس سیاست های اخذ شده، نشریات از نظر کمی رشد داشته اند و کمتر به کیفیت محتوا و مدیریت نشریات در این برهه توجه شده است و از آنجا که این امر در روزآمدی نشریات نیز تاثیر منفی داشته لذا در شاخص های علم سنجی نیز این رکود به چشم می خورد.

وی با اشاره به میزان تولیدات علمی ایران در جهان گفت: سهم تولیدات علمی ایران در سطح بین المللی بر اساس اطلاعات منتشر شده در پایگاه  اسکوپوس، در سال ۱۳۹۰ به میزان ۱.۴ درصد بود اما در پایان سال ۱۳۹۴ این رقم به ۱.۷ درصد رسیده است. در حالی که میزان رشد کمی نشریات علمی در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال ۱۳۹۴ با اختلاف قابل ملاحظه ای روبرو است.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی یادآور شد: این آمار بیانگر این مسئله است که میزان رشد تولیدات علمی ایران در جهان تنها با رشد کمی نشریات داخلی و افزایش تعداد آنها حاصل نمی شود. بنابراین لازم است قبل از تصمیم گیری برای افزایش شمار نشریات به اتخاذ سیاست های مناسب جهت رشد کیفی نشریات موجود پرداخته شود.

وی با اشاره به فهرست کمیسیون نشریات علمی وزارت بهداشت افزود: در گروه تخصصی علوم پزشکی  ۳۸۸ عنوان نشریه صاحب رتبه علمی پژوهشی هستند. نشریات این گروه با رشد ۱۱ درصدی نسبت به سال قبل بیشترین افزایش را به نسبت نشریات سایر گروه های تخصصی داشته اند. ۲۳۱ عنوان از نشریات این گروه به زبان انگلیسی و ۱۵۷ عنوان به زبان فارسی منتشر می شوند.  

این عضو هیات علمی جهاددانشگاهی افزود: در فهرست  کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم، گروه تخصصی علوم انسانی با ۵۶۸ عنوان نشریه علمی پژوهشی و ۷۷ عنوان نشریه علمی ترویجی بیشترین سهم را در مقایسه با سایر گروه های تخصصی دارا است.

وی گفت: در این گروه تخصصی که با رشد ۳ درصدی در مقایسه با سال گذشته روبرو شده ، سهم نشریات ادبیات و زبان ها با ۸۱ عنوان نشریه علمی پژوهشی بیش از سایر عناوین دیگر است. گروه نشریات علوم اجتماعی با ۷۸ عنوان و مدیریت با ۶۴ عنوان در جایگاه های بعدی قرار گرفته اند.

عظیم زاده اظهار داشت: سایر نشریات گروه تخصصی علوم انسانی در زمینه های علوم سیاسی، علوم تربیتی، اقتصاد، فلسفه و کلام، تاریخ، تربیت بدنی، علوم قرآن و حدیث، جغرافیا، روانشناسی، فقه و حقوق، ادیان و مذاهب و عرفان، کتابداری آرشیو و نسخه پژوهی ، حسابداری، مالی و اخلاق منتشر می شوند.

وی با اشاره به رشد ۳ درصدی نشریات گروه تخصصی کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی خاطرنشان کرد: از ۱۸۶ عنوان نشریه این گروه تخصصی که در زمینه  آب و خاک، گیاه‌پزشکی، علوم دام، اکولوژی، زراعت، جنگلداری، مکانیزاسیون کشاورزی، صنایع چوب و کاغذ ، صنایع غذایی، علوم ترویج، اقتصاد کشاورزی، بیو تکنولوژی و ژنتیک گیاهی، باغبانی، شیلات، آبخیزداری بیابان، محیط زیست ، مرتع و دامپزشکی منتشر می شوند ۱۷۵ عنوان علمی پژوهشی است.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی ادامه داد: در گروه تخصصی فنی و مهندسی که دارای ۱۵۵ عنوان نشریه علمی پژوهشی و ۳۷ عنوان نشریه علمی ترویجی است، سهم نشریات گروه عمران با ۳۳ عنوان نشریه علمی پژوهشی بیش از نشریات سایر مجموعه ها است.

وی گفت: نشریات این گروه تخصصی که نسبت به سال قبل با رشد یک درصدی مواجه بوده اند، در زمینه های برق و کامپیوتر، مهندسی معدن، مهندسی زلزله، پدافند غیرعامل، مهندسی آب و مهندسی پزشکی ، مواد و متالوژی، مهندسی شیمی، نفت و پلیمر، صنایع، فناوری اطلاعات، مکانیک و مهندسی دریا دارای رتبه علمی هستند.   

عظیم زاده با اشاره به ۳۰ عنوان نشریه گروه تخصصی هنر و معماری یادآور شد: در این گروه تخصصی ۱۷ عنوان نشریه در زمینه معماری و ۱۳ عنوان نشریه در زمینه هنر صاحب رتبه علمی هستند.   

عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی افزود: نشریات گروه تخصصی علوم پایه با ۱۲۱ عنوان نشریه نسبت به سال گذشته دارای رشد ۳ درصدی بوده اند و سهم نشریات علمی پژوهشی ۱۰۵ عنوان است. در این گروه تخصصی همانند سال گذشته نشریات مجموعه زیست شناسی با ۳۳ عنوان نشریه علمی پژوهشی پیشتاز هستند.  

وی به نشریات علمی ترویجی اشاره کرده و افزود: علاوه بر نشریات علمی پژوهشی، ۱۴۵ نشریه دارای رتبه علمی ترویجی هستند که گروه تخصصی علوم انسانی با ۷۷ عنوان پیشتاز است و گروه تخصصی فنی و مهندسی با ۳۷ و علوم پایه با ۱۶ عنوان نشریه علمی ترویجی بیشترین سهم را در مقایسه با سایر گروه های تخصصی  به خود اختصاص داده اند.

عظیم زاده به وجود بانک های اطلاعاتی داخلی و نقش آنها در زمینه سازی بسترهای مناسب جهت تحقیق و پژوهش در جامعه اشاره کرد و افزود: در سال های اخیر و با وجود بانک های اطلاعاتی مختلف در کشور و ایجاد فضای رقابتی، شاهد رشد تولیدات علمی و توسعه فرهنگ تحقیق و پژوهش در کشور هستیم.

وی افزود: نکته قابل تامل میزان کم استناددهی پژوهشگران ایرانی به تولیدات علمی محققان هم وطن است که علت آن را درسه بستر می توان جستجو کرد. یک، جایگاه کیفی تولیدات علمی منشر شده در نشریات داخلی دوم، عدم وجود شبکه های علمی فعال در حوزه های تخصصی و سوم برخی زمینه های فرهنگی.

سرپرست مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی اظهار داشت: این امر ضرورت برنامه ریزی مناسب توسط سیاستگذاران و حمایت از نشریات داخلی و بانک های علمی داخلی را دوچندان می سازد.

وی گفت: در این میان پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) به عنوان تنها بانک جامع اطلاعات علمی با دسترسی آزاد (Open Access) در کشور فضای مناسبی را جهت سهولت دسترسی به منابع علمی و ترویج اطلاعات جامع و روزآمد فراهم کرده است.

عظیم زاده خاطرنشان کرد:  این پایگاه در آستانه سیزدهمین سال فعالیت خود تلاش می کند تا با ارتقای سیستم های موجود سطح کیفیت خدمات خود را بهبود بخشیده و به عنوان یک مرجع جامع و روزآمد نیاز محققان را در کشور و منطقه به بهترین نحو فراهم کند.