به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست گرامیداشت روز خبرنگار با حضور اهالی رسانه، مهدی فیروزان، مدیر موسسه شهر کتاب، سید فرید قاسمی، پژوهشگر پیشکسوت تاریخ مطبوعات، دختر امام موسی صدر و متولیان موسسه تحقیقاتی امام موسی صدر چهارشنبه بیستم مرداد ماه ۱۳۹۵ در محل این موسسه تحقیقاتی برگزار شد.
انطباق اخلاق رسانه با اعلامیه حقوق بشر
سید فرید قاسمی ضمن اشاره به مناقشه‌برانگیز بودن بحث «اخلاق» گفت: وقتی رسانه و رسانه‌نگاری به وجود آمد مناقشات عالم اخلاق نیز وارد حوزه مطبوعات و رسانه شد. عده‌ای حرفه‌ای گری را با سوداگری یکی می‌دانستند؛ یعنی اعتقاد داشتند که نشریه باید دخل و خرج داشته باشد، این عده بر عقیده بودند که باید به صورت یک بنگاه اقتصادی عمل کنند. عده‌ای دیگر از فعالان عرصه رسانه اعتقاد داشتند که در صورت تلقی رسانه به عنوان یکی بنگاه اقتصادی شاید جایگاه دقت و صحت و امانت خبر مخدوش شود. در این بین مسائلی مانند، حقوق پدیدآورنده، امانتداری در عرصه خبر و بحث خبررسانی و قضاوت مطرح شد. برخی اعتقاد داشتند که رسانه‌نگار مراقب جامعه است، سوالی که مطرح می‌شود این است که این مراقبان مراقبت می‌خواهند یا خیر؟
پژوهشگر حوزه تاریخ مطبوعات اظهار کرد: حرمت‌گذاری، حدود و ثغور آزادی از دیگر مباحث مطرح شده در رسانه‌نگاری بود. برخی دیگر در پی انطباق اخلاق رسانه با اعلامیه حقوق بشر بودند، در این میان بحث حریم خصوصی و شخصی در کنار نظریه مبلغ‌زدایی و تفکیک بین کار رسانه و حوزه تبلیغ مطرح شد، همچنین تفکیک حوزه رسانه و سیاست نیز از دیگر مباحث مطروحه در بین رسانه‌نگاران بود.
از منشور کشوری تا قانونگذاری مطبوعات
این پژوهشگر حوزه تاریخ مطبوعات با اشاره به این‌که مساله اخلاق در دروازه‌بانی خبر مطرح شد، افزود: از همین رو رسانه‌نگاران به این نتیجه رسیدند که باید به یک جمع‌بندی در آراء خود دست یابند. برخی از اصول طرح و تصویب شده، کشوری بودند که البته برخی از رسانه‌نگران زیر بار این اصول نرفته و برای خود اصول و منشور جداگانه‌ای نوشتند، در این بین برخی از اهالی رسانه منشور اخلاقی کشوری و حتی تشکلی و صنفی نپذیرفته و اهالی رسانه‌ها برای رسانه خود منشور نوشتند. بعضی از اهالی رسانه نیز هیچ کدام از منشورها را قبول نکرده منشوری فردی برای خود تعیین کردند، به همین دلیل با انواع منشور اخلاقی در دنیا مواجه هستیم. اما کلید واژه‌های مشترک این منشور دربردارنده مفاهیمی مانند استقلال، آزادی، عدالت و انسانیت، رازداری و نیز راستگویی است.
نخستین تعارض اخلاقی رسانه در دوره اول مشروطه
قاسمی در ادامه سخنانش در جمع اهالی رسانه و متولیان موسسه تحقیقاتی امام موسی صدر به منشور اخلاقی مستقل و وابسته در رسانه‌های دنیا پرداخت و افزود: در میان رسانه‌نگاران کسانی نیز بودند که اساسا به نوشتن منشور اعتقادی نداشتند و آن را وظیفه قانونگذار می‌دانستند. از آغاز فعالیت رسانه‌ای در ایران تا دوره‌ای موسوم به مشروطه یک بازه ۷۰ ساله داریم. اولین تعارض اخلاقی در دوره اول مشروطه در بین رسانه‌نگاران دیده می‌شود. این تعارضات تا انقراض دوره قاجار با فراز و فرودهای سیاسی همراه بود. از اسفند سال ۱۲۹۹ تا پاییز ۱۳۰۴ تعارض اخلاقی در بین روزنامه‌نگاران به اوج خود می‌رسد. از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۲۰ نیز دوره‌ای را تجربه می‌کنیم که در آن اخلاق‌مداری بر پایه متون ایران قبل از اسلام نوشته می‌شود. از شهریور ۱۳۲۰ تا مرداد ماه سال ۳۲ نیز چهار روایت درباری، توده‌ای، ملی و مذهبی در بین روزنامه‌نگاران دیده می‌شود که البته می‌توان روایت‌های پنجم و ششمی را نیز به آن اضافه کرد.
استمرار روایت مذهبی در مطبوعات ایران
وی اظهار کرد: نخستین نشریه اسلامی در هند به چاپ رسید و ۴۰ سال بعد از آن در ایران نخستین نشریه اسلامی در اصفهان منتشر شد. اخلاق‌مداری دینی در رسانه را می‌توان در نخستین نشریه اسلامی که در سال ۱۳۲۰ قمری در دوره مظفرالدین شاه منتشر شد بررسی کرد. از ۱۳۰۴ تا تابستان ۱۳۲۰ یک دوره فترت ۱۶ ساله در طرح مباحث دینی وجود داشت، بعد از این تاریخ به یکباره با تعدد نشریات دینی مواجه می‌شویم که از میان پرچمداران این حوزه می‌توان به سراج انصاری و همکاران وی اشاره کرد. باید گفت که بعد از مرداد ماه سال ۳۲ روایت دینی در مطبوعات ایران استمرار پیدا می‌کند.
وضعیت مطبوعات بعد از انقلاب اسلامی
این پژوهشگر حوزه مطبوعات به روند مطبوعات بعد از سال ۱۳۵۷ نیز پرداخت و گفت: از سال ۵۷ تا به امروز دو کوشش در عرصه اخلاق رسانه‌ای به انجام رسیده است. نخستین اقدام توسعه اخلاق رسانه جهانی ترجمه شده است که در محافل دانشگاهی در حال عرضه است. دیگر این که در ۲۵ سال اخیر بحث اخلاق روزنامه‌نگاران مسلمان و وظایف اخلاقی آنها مطرح شد، در این راستا در سال ۱۳۵۷ نخستین هم‌اندیشی اخلاق روزنامه‌نگاران مسلمان در تهران برگزار شد. در این هم‌اندیشی مقالاتی با مباحثی مانند بحث خبررسانی در قرآن، انطابق با کلام ائمه (ع)، فقه اطلاع‌رسانی ارائه شد.
وی در ادامه به برگزاری جشنواره مطبوعات اسلامی در سال ۱۳۸۲ در تهران نیز اشاره کرد و افزود: در سال ۱۳۸۳ پیش‌نویس میثاق روزنامه‌نگاری عرضه شد که متاسفانه ضمانت اجرایی ندارد. در این میثاق نامه به این موضوع اشاره شده است که خبر خدمت اجتماعی است نه کالای بازرگانی.