به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ چهارمین نشست از سلسله نشست‌های «نقد و بررسی کتاب» با حضور جمعی از نویسندگان و صاحبنظران حوزه ادبیات در انتشارات پیدایش برگزار شد و طی آن مجموعه داستان «نهنگ تاریک» نوشتهی سعید بردستانی، که در فهرست آثار داستانی برگزیدهی سال ۹۴ جایگاه سوم را کسب کرده است، به نقد و بررسی گذاشته شد.
در این نشست، که با حضور سعید بردستانی، نویسنده کتاب و نیز حسن محمودی و احمد ابوالفتحی به‌عنوان منقدان جلسه برگزار شد، نویسندگان و منتقدان دیگری، چون اسدالله امرایی، محمد تقوی، آذردخت بهرامی و... حضور داشتند.
در ابتدای نشست، ارغوان غلامی، مجری جلسه، درباره هدف برگزاری جلسات نقد و بررسی آثار منتشر شده از سوی «نشر پیدایش» اظهار کرد: هدف ما از برگزاری این جلسات صرفاً به معرفی بیشتر اثر و یا بررسی نقاط مثبت آن محدود نمی‌شود، بلکه ما در پی آن هستیم تا با نگاهی انتقادی با آثار منتشر شده از سوی انتشارات مواجه شویم. رویکرد این جلسات مشارکت و بحث گروهی است و از حاضرین جلسه نیز دعوت می‌کنیم که نظرات خود را با نویسنده و منتقدین در میان بگذارند.
در ادامه، احمد ابوالفتحی با ارائه تفسیری، که پشتوانهی نظری آن به آراء و نظریات آلن بدیو مربوط میشد، سعی بر آن داشت تا ضمن نقب زدن در داستانهای بردستانی، مولف‌های به نام «وضعیتم را در ادبیات داستانی باز تعریف کند. او افزود: استراتژی‌های روایی متفاوتی در «نهنگ تاریک» وجود دارد و دو استراتژی عمده در آن به چشم می خورد. یکی استراتژی وادادگی به این معنا که شخصیت اصلی در برابر رخ دادن امر نابجایی پذیرش دارد و استراتژی دیگر که در برخی داستان ها با شخصیتی مواجه می شویم این است که شخصیت در وضعیت معمول و متعارف، نامتعارف عمل می‌کند و نمی‌تواند موضوع را بپذیرد و مقاومت می‌کند.
این منتقد همچنین بیان کرد: اینکه سعید بردستانی تا چه اندازه در به کار بردن این استراتژی‌ها آگاهی داشته است را ما قضاوت نمی‌کنیم. آنچه برای ما اهمیت دارد این است که به کار بردن این استراتژی ها در داستانهای وی مخاطب را درگیر می‌کند.
در ادامه این نشست، حسن محمودی منتقد دیگر جلسه ضمن اشاره به اهمیت ادبیات متفاوت در فضای ادبی معاصر ایران، اظهار کرد: در تاریخ داستاننویسی فارسی در دهه چهل شمسی، نویسندگان معدودی بودند که دغدغه متفاوت نویسی داشتند. در وضعیت کنونی، سعید بردستانی هم از همین زمره نویسندگان است و در درجه اول ساختارها برایش اهمیت داشته است.
محمودی همچنین بیان کرد: داستانهای مجموعه داستان «نهنگ تاریک»، داستان های یکدستی است و مخاطب یا از این کتاب خوشش می‌آید یا نمی‌تواند با آن ارتباط برقرار کند، چون در قالب ساختاری مشخصی، ایده‌های مشخصی مطرح شده است. این اتفاق در دهه هفتاد در داستاننویسی ما بیشتر رخ داد و بسیاری از نویسندگان دست به ساختار شکنی زدند، اما در دهه هشتاد گویی که نویسندگان میخواهند تجربه‌هایی را که امتحانشان را پس داده‌اند و برای مخاطب بیشتر آشنا هستند به کار ببرند و این راه را پیش می‌گیرند، اما تجربه سعید بردستانی از این جهت ناب و تازه است که ما یک دهه را با چنین رویکردی گذراندیم و حالا باز کتابی با ایده جدید در اختیارمان قرار گرفته است.
محمودی معتقد است: بردستانی از روی دست خود هم نمی نویسد و داستان ها با هم متفاوت هستند. ما با خواندن هر داستان احساس تازه ای پیدا می‌کنیم و بردستانی کسی است که می تواند از خودش هم فاصله بگیرد.
وی همچنین گفت: ما در مسیر داستاننویسی تلفات زیادی داشتیم. کتاب هایی که به اوج رسیدند، اما بعد از مدتی تلف شده‌اند. بردستانی کار متفاوتی می‌کند، از آن جهت که با داستانهای ایرانی آشناست و حالا به آنجا رسیده که کتابی همچون «نهنگ تاریک» را بنویسد. من وقتی داستانهای این کتاب را می‌خوانم نیازی نیست ارتباط کلمات با یکدیگر را پیدا کنم و برای ساخت جهان توصیف شده تلاشی نمی‌کنم. هرچند در مواردی، جهان توصیف شده در «نهنگ تاریک» لنگ میزند، من در داستانهای او به‌نوعی به بازیگوشی ساختاری بر می خورم، اما نمی‌دانم این بازیگوشی به ماندگاری در تاریخ ادبیات منتهی می‌شود و یا به تلف شدن اثر یا مصادره به مطلوب توسط دیگران می‌انجامد.
در بخش دیگری از این نشست، سعید بردستانی تاکید می‌کند: برای من نوشتن به شکل دیگران جذابیتی ندارد. همیشه به دنبال این هستم که ایده جدیدی پیدا کنم و این منجر می‌شود که به نوع متفاوتی از داستان برسم. هر چند داستان نوشتن به سبک معمول ریسک کمتری دارد، اما من نمی‌خواهم تکرار کنم و تکراری بنویسم. رئالیسم برای من کسل کننده است هر چند خواندن در این سبک را دوست دارم.
در پایان این نشست، محمد تقوی و دیگر حاضران به ارائه نظرات خود پیرامون داستانهای این مجموعه پرداختند.
این کتاب شامل ۱۰ داستان به نام‌های «پایان وضعیت»، «بی‌خواب‌ها»، «ایستاده می‌میریم»، «دویدن»، «برکت»، «ماهی مقدس موسی»، «آن بالایی»، «فرشته دستشویی»، «تنبیه هیرو» و «داستان آپارتمانی» است. این مجموعه داستان در ۱۰۳ صفحه و با قیمت ۸۰۰۰ تومان، از سوی انتشارات پیدایش در حوزه ادبیات بزرگسال منتشر شده است.