فرهنگ امروز/رضا آشفته: موزه هنرهای معاصر و گنجینه ارزشمندش، دوباره خبرساز شد. این بار انجمن هنرمندان نقاش به ارسال آثار گنجینه ملی به تور نمایشگاهی در آلمان و ایتالیا واکنش نشان داده است. هیأت‌مدیره این انجمن در نامه‌ای سرگشاده به معاونت هنری وزارت ارشاد نگرانی‌ها، شبهات و سؤالات مرتبط با ارسال آثار گنجینه به یک تور نمایشگاهی در خارج از کشور را مطرح کرد. در این نامه خطاب به «علی مرادخانی» آمده: «ازآنجایی‌که مسئولیت نمایش گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران در خارج از کشور رسما به شما واگذار شده، شما را در مقام جواب‌گوی سؤالات‌مان به رسمیت می‌شناسیم؛ زیرا آقای مجید ملانوروزی مدیر این موزه پاسخ‌گوی سؤالات ما نیستند و «مدعی»اند که قبلا دراین‌باره شفاف‌سازی کرده‌اند. ایشان به‌طور رسمی گفته‌اند «دلیلی ندارد تمام مسائل را با همه افراد در میان بگذاریم؛ اما اگر اشتباه کردیم، می‌توانند در آن زمان نظر بدهند» (خبرگزاری ایلنا، ۱۶ شهریور ۱۳۹۵). ایشان افزوده‌اند: جامعه هنری ایران نگران سرنوشت میراث ملی کشور است؛ نگران گنجینه‌ای که قرار است طبق قراردادی بین‌المللی به خارج از کشور برود؛ همین گنجینه‌ای که هرمان پارت‌سینگر، رئیس بنیاد میراث فرهنگی پروس، در مصاحبه با سایت دویچه‌وله فارسی در ۱۷ شهریور ۱۳۹۵ آن را «باارزش‌ترین مجموعه هنر قرن بیستم خارج از مرزهای اروپا و آمریکای شمالی» می‌نامد. همه این نگرانی‌ها به خاطر این است که مدیران ارشد وزارت ارشاد درباره ماهیت این قرارداد شفاف‌سازی نکرده‌اند یا سکوت کرده‌اند و از دادن پاسخ صریح به طور آشکار طفره رفته‌اند. حتی گزارش سایت دویچه‌وله فارسی در ۱۷ شهریور ۱۳۹۵ تحت عنوان «پایتخت آلمان، میزبان نخستین نمایشگاه از گنجینه تهران» به ابهامات موجود افزوده است. انجمن هنرمندان نقاش در ادامه یادآور شده است: آقای مرادخانی، آیا همه جنبه‌های قانونی این قرارداد برای شما کاملا شفاف است؟ آیا شما هم مثل ما نگران بازگشت کامل این آثار هستید؟ اگر به‌یقین می‌دانید که اصل این آثار قرار است طبق قرارداد منعقدشده بین موزه هنرهای معاصر و «طرف آلمانی» به طور صحیح و سالم و سر وقت به ایران بازگردند، لطفا در یک نشست رسمی در حضور مطبوعات، انجمن‌های هنری، هنرمندان و فعالان جامعه هنری، با دادن پاسخ‌های شفاف و روشن، خانواده بزرگی را از نگرانی‌های فزاینده برهانید.
انجمن از مرادخانی درباره بخشی از مسائل شبهه‌برانگیز و پرسش‌های بدیهی که به شرح زیر است، توضیح خواسته است:
۱- طبق اصل ٧٧ قانون اساسی «عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد». آیا انتقال این گنجینه به خارج از کشور نیازمند مصوبه مجلس است؟ اگر نیست چرا؛ و اگر هست چه زمانی مجلس با چنین انتقالی موافقت کرده است؟
۲- چه بندهایی در این قرارداد بین‌المللی وجود دارند که بازگشت به‌موقع، صحیح، سالم و اصل همه آثار«باارزش‌ترین مجموعه هنر قرن بیستم خارج از مرزهای اروپا و آمریکای شمالی» را تضمین می‌کنند و پشتوانه این ضمانت چیست؟
۳- تا کی قرار است این آثار در خارج از کشور بمانند و از کجا می‌دانید احتمال ضبط یا تعویض آنها با آثار بدلی پیش نمی‌آید؟
۴- می‌خواهیم بدانیم آیا موزه با «طرف آلمانی» قراردادی سرّی بسته است؟
۵- مشاوران شما در این مذاکرات چه کسانی بوده‌اند و دقیقا چه آثاری انتخاب شده‌اند؟
۶- اووه کیتل‌من، مدیر گالری ملی برلین، در مصاحبه با دویچه‌وله گفته است که انتخاب آثار این نمایشگاه با همکاری طرف ایرانی و گالری ملی آلمان صورت گرفته؛ ولی «در نهایت هرآنچه را که می‌خواستیم، دریافت کردیم». اگر این حرف درست باشد، نقش «طرف ایرانی» در این مذاکرات چه بوده است که «طرف آلمانی» توانسته هرآنچه را که می‌خواسته، دریافت کند؟ انجمن نقاشان در پایان اظهار امیدواری کرده که وزارت ارشاد هرچه سریع‌تر پاسخ‌گوی این امر مهم ملی-میهنی باشد.
شرف‌جهان: نشدنی است
رزیتا شرف‌جهان، مدیر گالری طراحان آزاد این مسئله را که در شرایط فعلی بشود چنین نمایشگاهی را در خارج از ایران برگزار کرد، امر نشدنی دانست؛ چون از
یک‌سو معلوم‌نبودن وضعیت «برجام» مانع از انجام روابط صریح بین‌المللی خواهد شد و از سوی دیگر بیمه‌کردن این تابلوها هم هزینه‌بر است و انجامش چندان راحت نخواهد بود.
او که با «شرق» گفت‌وگو می‌کرد، در ادامه یادآور شد: «شفافیت‌نداشتن مدیران فرهنگی مانع از تحقق چنین امر مهمی خواهد بود و باید برای چنین نمایشگاهی حتما کارشناسان متخصص به خدمت گرفته شوند». این نقاش و گالری‌دار در ادامه به «معصومه مظفری»، مدیر انجمن هنرمندان نقاش اشاره کرد که برای چنین منظوری به همراه لیلی گلستان، گالری‌دار برای چنین کارشناسی‌ای دعوت شده‌اند که هر دو به دلیل اهمیت چنین نمایشگاهی از پذیرفتنش اجتناب کرده‌اند و انجامش را به اعلام صریح عمومی آن و انجام کارشناسی دقیق گروهی از کارشناسان منوط دانسته‌اند.
شرف‌جهان در ادامه یادآور شد: «برپایی چنین نمایشگاهی بسیار خطرناک است؛ چون از آن سو هیچ تضمینی برای بازگشت تابلوها به ایران وجود ندارد».
او همچنین افزود: «تاکنون بارها چنین نمایشگاه‌هایی در ایران و در خارج از ایران برگزار شده است؛ اما تابه‌حال در چنین مقیاسی نبوده و اگر هم بوده، بیشتر به صورت انفرادی بوده است. اگر برای برگزاری چنین نمایشگاهی حسن نیت وجود داشت، نقاشان کمتر نگرانی داشتند. باید نشان داده شود که ما با یک قرارداد دقیق و روشن مواجه هستیم. اگر چنین می‌بود، دیگر مردم و انجمن نقاشان اعتراضی نمی‌کردند».
روایت «مظفری» از رد یک دعوت
معصومه مظفری، رئیس انجمن نقاشان ایران، هم معتقد است برای اینکه چنین نمایشگاهی برگزار شود، باید از ابتدا ضمانتی برای انجام باشد که به دلیل معلوم‌نبودن شرایط برجام هنوز به راحتی نمی‌توان وارد چنین معاملات پیچیده و بزرگی شد: «این تضمین باید شفاهی اعلام عمومی شود و ما باید بدانیم که این نمایشگاه در چه کشورهایی و به چه مدت برگزار می‌شود و از سوی دیگر باید آن ٦٠ تابلو که قرار است از ایران بیرون برود؛ چه آن ٣٠ تابلو خارجی و چه ٣٠ تابلو ایرانی مشخص باشد. تاکنون ملانوروزی، مدیر موزه هنرهای معاصر، انجام وعده‌هایی مثل چاپ کتاب درباره گنجینه موجود در موزه و انجام عکس‌برداری و گذاشتن عکس‌های این آثار در یک سایت را داده‌اند که هر دو هنوز عملی نشده است».
مظفری یادآور شد که از او برای کارشناسی آثار برای فرستادن به نمایشگاه خارج از ایران دعوت کرده‌اند؛ ولی تقاضا کرده این مسئله را در هیأت‌مدیره انجمن نقاشان مطرح کند که اگر موافقت شد، برای چنین کاری وارد شود؛ بااین‌حال مسئولان موزه از او خواسته‌اند که این دعوت را «شخصی» بداند. او هم نخواسته است وارد چنین همکاری‌ای شود. به گفته این نقاش، ملانوروزی بعدا اعلام کرده که معصومه مظفری، مدیر انجمن نقاشان، این دعوت را رد کرده؛ درحالی‌که این دعوت شخصی بوده و در مقام ریاست انجمن نقاشان ایران نبوده است. او و لیلی گلستان این کارشناسی را قبول نکرده‌اند؛ چون مسئله مهم‌تر از آن است که یک یا دو نفر بخواهند پای تعهد و مسئولیت سنگین آن بایستند.
مظفری در ادامه یادآور شد: «از گذشته تاکنون بارها چنین نمایشگاه‌هایی برگزار شده و هنوز هم برگزار خواهد شد؛ اما حساسیت ملی و میهنی نسبت به چنین گنجینه‌ای مانع از آن می‌شود که در شرایط غیرشفاف فعلی بشود به‌راحتی وارد این بده‌بستان فرهنگی شد و این وظیفه معاونت هنری است که در محضر نقاشان، گالری‌داران و خبرنگاران با صراحت درباره چندوچون چنین نمایشگاهی شفافیت‌سازی کنند. اگر همه چیز با ضمانت باشد، آن وقت می‌شود با آن موافقت کرد؛ چون درحال‌حاضر بیمه این تابلوها بسیار گران تمام خواهد شد و کشورهای خارجی در چنین شرایطی نمی‌خواهند پذیرنده آن باشند. البته دراین‌باره نیز باید همه‌چیز معلوم باشد و بازگشت و نگهداری تابلوها به دلیل میراث ملی و میهنی‌بودنش باید برای همگان حساسیت ویژه‌ای داشته باشد».
روزنامه شرق