به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست نقد و بررسی کتاب «مفهوم آیرونی» اثر سورن کیرکگور، با سخنرانی محسن ملکی، مصطفی معظمی و صالح نجفی به عنوان مترجم این اثر سه‌شنبه ۲۳ شهریورماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. دبیری این نشست را علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی موسسه شهرکتاب برعهده داشت.
«ترس و لرز» و دیگر هیچ!
صالح نجفی، مترجم «مفهوم آیرونی» در این نشست گفت: در سال ۱۳۸۹ تا ۹۰ و بعد از یک دهه درگیری برای یادگیری ترجمه و ویرایش، اقدام به ترجمه این اثر کردم. قرار شد مجموعه آثار کیرکگور را از زبان انگلیسی ترجمه کنیم. در زبان فارسی از کیرکگور صحبت می‌شود اما متنی از وی به جز «ترس و لرز» از وی ترجمه نشده بود. وی در زبان فارسی یک متفکر عارف‌پیشه معرفی شده است.
این مترجم با بیان برخی از خصایص اخلاقی کیرکگور اظهار کرد: انتشارات «مینوی خرد» این کتاب را به من معرفی کرد. در کتاب «ترس و لرز» واژه «آیرونی» به طنز ترجمه شده است. پروژه با «مینوی خرد» آغاز شد، اما در ادامه کار از چاپ این کتاب امتناع کرد. سپس به نشر «مرکز» رسیدیم تا این اثر چاپ شود. کیرکگور آغازگر یک انقلاب فکری در زمان خود یعنی قرن نوزدهم بوده است.
نجفی ادامه داد: کیرکگور در اگزیستانسیالیسم خود یک خط الحادی دارد که ما آن را با ژان پل سارتر می‌شناسیم و نشان می‌دهد که تحت تاثیر وی بوده است. کیرکگور را به عنوان مبدع برخی از نظریه‌ها در زیباشناسی، اخلاق و دینی می‌شناسیم. کیرکگور ایمان را به امر پارادوکس متصل می‌کرد. این که ایمان یک امر پارادوکس است یا نه؟ یک سوال بنیادی است.
بالیدن فلسفه در خاک آتن
وی در ادامه این نشست با اشاره به اسم خاص در نظرگاه کیرکگور گفت: وقتی مفهومی را نمی‌توانیم به فارسی ترجمه کنیم آن واژه به ساحت اسم خاص رسیده است. آلن بدیو، فیلسوف فرانسوی، فلسفه را فعالیت فکر مشروط می‌داند. مشروط به پا گرفتن رویه‌های نو است. فلسفه در خاک آتن بالیده است اما فعالیت فلسفی خطابی کلی دارد، فلسفه همیشه خاطره آتنی را با خود حمل می‌کند و قابل ترجمه نیست. در کتاب «ترس و لرز» تعلیق غایت‌نگر امر اخلاقی در اختیار خواننده قرار گرفته است.
محاورات افلاطون و محاکمه سقراط
علی معظمی، ویراستار «مفهوم آیرونی» نیز در ادامه این نشست گفت: به واسطه شغلم ترجمه این کتاب را با متن اصلی مقابله کردم. نکته مهم این ترجمه در این است که یک سازگاری واژگانی در فارسی دارد. خواننده دچار ستیز بین انتخاب‌های مترجم نمی‌شود. فایده یک متن روان در این است که آن را متوجه می‌شویم و از مترجم فاصله می‌گیریم و می‌توانیم آن را نقد کنیم.
وی افزود: درباره اهمیت مفهوم آیرونی باید بگویم در ربع نخست کتاب این مفهوم گشوده می‌شود و در محاورات افلاطون پیگیری می‌شود. به اوج فلسفه در یونان باستان اشاره می‌شود. فلسفه یونان از مدت‌ها پیش ساخته شده است. موقعی که افلاطون محاورات در رساله «جمهور» را می‌نویسد اتفاقا یونان در افول دموکراسی است.
معظمی با اشاره به اولین محاورات افلاطونی اظهار کرد: در این محاورات، سقراطی را می‌بینید که در مقابل دموکراسی ایستاده که او را محاکمه می‌کند و او را می‌کُشد. سقراط یک شخصیتی است که اعتقاد دارد که حقیقتی در کار نیست. جمله‌ای در کتاب «مفهوم آیرونی» وجود دارد که به مقاله سقراط با سوفیست‌ها اشاره می‌کند که آنها «گفتن» بلد هستند اما «گفت‌وگو» بلد نیستند.
این ویراستار ادامه داد: شان «آیرونی» بارها و بارها در صدد نشان دادن نادانی بشر است. وقتی سقراط کشته می‌شود، تلاش آیرونی وی بی‌ثمر می‌ماند و افلاطون را به سیاست بدبین می‌کند. یونانی‌ها تمایز خود را با بربرها در این می‌دیدند که برخلاف بربرها که خشنونت‌طلب‌اند اهل گفت‌وگو هستند.
«مفهوم آیرونی» و نقد ادبی
محسن ملکی، در ادامه این نشست به بحث نقد ادبی درباره این اثر پرداخت و گفت: «مفهوم آیرونی» به ما اجازه می‌دهد تحلیل از فرم را در ادبیات قوی‌تر کنیم. اسلاوی ژیژک دو بحث عمده دارد. وی معتقد است که برای دور شدن از مفاهیم پس مدرن نیاز به یک کلیت داریم. باید از شکلی از تفاوت حرف بزنیم که باعث می‌شود اثر هنری یکی تلقی نشود. هر کلی در درون خود یک عدم تقارن دارد. وی مساله‌ای با عنوان «شکست کلیت‌سازی» مطرح می‌کند.
وی افزود: در «آینه‌های در دار» اثر گلشیری با مضاعف‌سازی قاب‌ها مواجه هستیم. در این اثر قاب از پیش مضاعف شده است. نام نقش محوری «ابراهیم» است و دو زن در این داستان وجود دارد که نام یکی از آنها «صنم» است که همان شکستن بت است که با هم به داستان حضرت ابراهیم (ع) اشاره می‌کند.
از عشق تا اخلاق در آثار کیرکگور
علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی موسسه شهرکتاب در سخنانی به «مفهوم آیرونی» پرداخت و گفت: بسیاری از آثار کیرکگور در ایران ترجمه نشده است. درون مایه آثار این فیلسوف دانمارکی نگرش وی به عشق، اخلاق و فلسفه زندگی است. نگاه شاعرانه وی به عشق و زیبایی‌شناسی زندگی از دیگر نگرش‌های وی است. آمیختگی تخیل و منطق و نیز تحلیل روانشناختی از گناه اول را می‌توان از دیگر نمودهای تفکر وی دانست که در آثارش قابل مطالعه است.
وی اظهار کرد: نمی‌دانیم خود «مفهوم آیرونی» را در فارسی به چه معنایی ترجمه کنیم. آیرونی پیوند بسیار عمیقی با سقراط دارد. کتاب دو بخش و دارای دشواری فهم است. این اثر از دانمارکی به انگلیسی ترجمه شده و آقای نجفی آن را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده است.