به گزارش فرهنگ امروز به نقل از روابط عمومی دبیرخانه هیأت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره به همت معاونت فرهنگی-اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی و معاونت علمی این دبیرخانه اجلاسیه نهایی «پارادایم اندیشیدن و ملاحظات اصولی برای تصمیم گیری و طراحی برپایه متون اسلامی» دوشنبه 20 آذرماه در دانشکده معماری و شهرسازی، سالن اجتماعات گروه دکترا دانشگاه شهید بهشتی برگزار گردید.
در این نشست که با حضور جمعی از اساتید و دانشجویان مقطع دکترا و کارشناسی ارشد و با سخنرانی دکتر بهمن ادیب زاده به عنوان نظریه پرداز همراه بود، آقایان دکتر اسماعیل شیعه و دکتر مسعود ناری قمی به عنوان ناقدان و آقایان دکتر محمود رازجویان، دکتر عبدالحمید نقره کار و دکتر محمد تقی پیربابایی به عنوان شورای داوران طرحنامه در این اجلاسیه حضور داشتند.
بنا به این گزارش دکتر بهمن ادیب زاده در توضیحاتی پیرامون این نظریه گفت: مسئله اصلی در فضای معماری و شهرسازی کشور دو مبحث بسیار مهم است. نخست آفت نگاه بخشی یا بخشی نگری و دوم نداشتن اصول بلا منازع مرتبط با معماری و شهرسازی درحوزه تئوری و عملی است که این دو عامل سبب شده تا بحران هویت گریبان گیر شهرسازی شهرهای کشورمان بشود.
ادیب زاده ادامه داد: ارزیابی معماری و شهرسازی با یاری معیارها و شاخصهایی امکان پذیر است که از اصول بنیادین فرهنگ، دین و اخلاق جوامعی که معماری در آن شکل میگیرد بدست آمده باشند. در کشور ما چه در ادیان ماقبل از اسلام و چه در دین مقدس اسلام اصول بلامنازعی (اصلهایی که بر آن اجماع وجود دارد) یافت می شود که اساس معیارهای ارزیابی معماری و شهرسازی می تواند قرار گیرد.
این استاد دانشگاه افزود: از نگاه این پژوهش معماری بر هر میزان به اصول بلا منازع اسلام نزدیکتر باشد به همان میزان برازنده صفت اسلام خواهد شد. وی ادامه داد: خاستگاه این اصول در مرتبه اول قرآن و در مراتب بعدی سنت ها و آموزه هایی است که به صورت معتبر در احادیث و روایات ذکر شده است که در این پژوهش اصول بلامنازع شامل:
مقولات مرتبط با اندیشیدن
و مقولات مرتبط با سازندگی است.
ادیب زاده گفت: در پیوند مقولات با اندیشیدن و سازندگی، مدل پارادایم پایه و اصول بلامنازع که دستگاهی برای اندیشه و عمل است حاصل می گردد، این دستگاه ماتریسی است که در ستون آن پنج مقوله پایه برخواسته از تاکید قرآن: مقولات (آن دسته از مفاهیم که به صورت معقول درک میشوند و یا در ادراک معقول شخص نقش پیدا میکنند)، محسوسات(آن دسته از مفاهیم که با حواس قابل درک و فهم بوده و در حیطه احساس آدمی قرار دارند.)، مقدورات (که به قابلیتها، پتانسیل ها و محدودیات های ذاتی و یا به آنچه که مقدر گردیده است می پردازد.)، تکلیفات (که به ضرورتهای موجود و عمل به آن در موقعیت های محسوس و معقول اشاره دارد.) و مشمولات (که به نتایج و پیامدهای حاصل از انجام عمل اشاره دارد) قرار گرفته است و در سطر آن حساسیت های ناظر بر زندگی زمینی انسان ها در رابطه با موضوعات مهم وسعت(گشادی و فراخی است.)، تفکیک (به معناری از هم گشودن است) ، حریم(به معنای بازدارنده است)، تناسب (به معنای با یکدیگر نسبت داشتن است)جهت (به معنی سمت و سو است) و زینت (به معنای خوبی و نیکویی، حسن و جمال و ظرافت و لطافت و قشنگی) است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: مقولات پایه و اصول می توانند شکل دهنده حساسیت هایی معنادار یا حسگرهای شناختی در ذهن معمار و شهرساز گردند و توجه به آنها می تواند به عنوان دستوری موثر در ایجاد معماری و شهرسازی مطلوب اسلامی مد نظر قرار گیرد.
وی گفت: توضیح اینکه معمار مسلمان برای خلق پدیدهای «محسوس» باید به ارزشها و ملاحضات «معقول» پشتوانه اثر توجه کند و «مکلف» است که از تمام «مقدورات» در مسیر معقولات اسلامی حرکت کند تا مشمول مجازات و عاقبت بد نگردد. بدین ترتیب خلق اثر در روند حرکت از «معقول» به «محسوس» باید از صافی «مقدورات، تکلیفات و مشمولات» بگذرد تا حضور محسوس و موجه پیدا کند. به عبارت دیگر در ذهن مسلمان همواره کنترل کننده هایی از جنس حسگرهای شناختی در تجلی محسوس نقش دارند. حسگرهای شناختی بسارند. آنچه از ظالعه احادیث استباط می گردد حسیاسیت های مرتبط با حریم، تفکیک، وسعت، تناسب، جهت و زینت، از حسگرهای مهم در فضای ادراکی معمار مسلمان است.
دانشیار دانشگاه شهید بهشتی درباره روش دستیابی به این نظریه گفت: مقولات پایه از کتابهای مرجع و بلامنازع اسلام یعنی قرآن کریم و نهج البلاغه و روایات اسلامی بهره برده است. علاوه بر موارد فوق، نهج البلاغه از سوگندهای قرآن کریم بهره برده است. همچنین از روش تحقیق کیفی برخاسته از Grounded Theory استفاده شده است.
وی ادامه داد: علاوه بر موارد فوق تعمق در آیات و نه ترجمه تحت الفضی با استفاده تفاسیر المیزان و تسنیم جوادی آملی و ورود به خاستگاه فضای ادراک عقلی از آیات است.
این استاد دانشگاه در باره شواهد کاربردی نظریه خود گفت: از مهم ترین شواهد نظریه عمران و نوسازی قدمگاه صالحیه (پیاده راه کردن میدان قدس و میدان تجریش و محور حد فاصل با مرکزیت امامزاده صالح شمیران) در منطقه یک تهران است.
ادیب زاده گفت: در شرایط تعامل و تقابل جهان غرب با اسلام اتکا به نظریههای بومی-اسلامی موجب آرامش خاطر مدیریت کلان کشور و صحت نقشه راه ملی خواهد شد.
پس از ارائه دکتر ادیب زاده، ناقدان به نقد و بررسی ابعاد مختلف این نظریه پرداختند. در پایان جلسه نیز بر اساس امتیاز داوران، این طرحنامه با درجه «نوآوری» در حوزه کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره حائز امتیاز شد.
براین اساس طرحنامه «پارادایم اندیشیدن و ملاحظات اصولی برای تصمیم گیری و طراحی برپایه متون اسلامی» به عنوان 27 امین طرحنامه موفق در دبیرخانه هیأت حمایت از کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره شواری عالی انقلاب فرهنگی ثبت گردید. بر اساس آئین‌نامه‌های حمایت از نظریه‌پردازان موفق، مدعاهای علمی که با تشکیل اجلاسیه رسمی، پس از نقد و ارزیابی و دفاع، از سوی شورای داوری، تعیین رتبه شده و امتیاز کافی کسب میکنند، برحسب مورد، از حمایت‌های حقوقی، علمی و ترویجی و اجتماعی برخوردار میشوند.