به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایسنا؛ در ابتدای این جلسه که ۱۱ دی‌ماه در مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل برگزار شد محسن جعفری‌مذهب، پژوهشگر و عضو هیئت‌علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، گفت: با توجه به این‌که جامعه ارمنیان، بزرگ‌ترین کلنی اقلیت در ایران هستند، جای چنین کتابی بسیار خالی بود. منابع بسیار محدودی به‌خصوص به زبان فارسی در مورد تاریخ حضور ارمنیان در ایران در دسترس وجود دارد.
او افزود: این کتاب، نوعی کتاب تاریخی و فرهنگی است که اگر به درد امروز ما نخورد، همان بهتر که در کتابخانه‌ها بماند. این کتاب فرصتی برای شناخت جامعه ارمنی است تا امروز از ظرفیت این افراد به بهترین شکل ممکن استفاده کنند.
این کارشناس تاریخ افزود: در حقیقت کار این کتاب از سال ۱۳۷۸ به همت دکتر هاشمی آغاز شده و در سال ۸۰ نیز برای چاپ ارائه شده، اما سال ۹۴ به چاپ رسیده و نکته حائز اهمیت این است که ایرادات و نواقص را با توجه به این نکته و ویژگی‌های زمانی باید در نظر گرفت.
همچنین نزهت احمدی، عضو گروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س)، به‌عنوان اولین نکته درباره این کتاب گفت: به نظرم اصطلاح ارامنه درست نیست و این نکته متوجه ناشر نیز می‌شود. ارمنیان واژه مناسبی است که به لحاظ دستوری می‌تواند جایگزین مناسبی برای آن باشد.
وی گفت: نکته بسیار مثبت این کتاب بخش اسناد آن است که خوب و پربار است و منبع بسیار مناسبی برای پژوهشگران هست که جای کار نیز خیلی دارد.
احمدی تصریح کرد: علی رغم اسناد بسیاری که در کتاب استفاده‌شده اما رویکرد اصلی کتاب توصیفی است و به نظرم روند مستند برای چنین کتابی مناسب‌تر باشد.
این استاد دانشگاه افزود: بهتر بود نقش ارمنیان در پیشبردهای اقتصادی، فرهنگی و... که اتفاقاً بسیار پررنگ بوده نیز در کتاب آورده شود.
او با اشاره به این‌که نقد کتاب از نیازهای امروزی فضاهای دانشگاهی است، گفت: امروز کمتر کسی از دوستان حاضر است نقد اثر خود را بپذیرد، امیدوارم باز هم به‌خصوص در فضاهای دانشگاهی شاهد چنین فعالیت‌هایی باشیم.
در ادامه علی‌اکبر جعفری، استاد تاریخ دانشگاه اصفهان، با تأکید بر تأثیر و بار معنایی کلمات کفت: بزرگ‌ترین نکته‌ای که در این کتاب توجهم را جلب کرد و از آن انتقاد دارم، تکرار و تأکید بر عبارت ملت ارمنیان است. این عبارت و امثال آن، باعث تلقین معنای ارمنیان غیرایرانی می‌شود و اشتباه است.
او تصریح کرد: ارمنیان هم‌وطنان ما هستند، اگر زمانی هم کوچ اجباری برای این اقلیت اتفاق افتاده، تنها یک جابه‌جایی بوده، از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر. در شرایط و دوره زمانی که هر روز در حال ثبت بخشی از تاریخ و فرهنگ خود به نام کشورهای دیگر هستیم، نباید با کم‌توجهی به بار معنایی کلمات خود به این وضعیت دامن بزنیم.
جعفری گفت: جای خالی تصاویر به‌خصوص برای بناها بسیار ملموس است. علاوه بر آن جا دارد نقشه‌ای از پراکندگی جمعیت ارامنه حداقل در شهر اصفهان در آن ملاحظه شود.
همچنین شکوه‌السادات اعرابی هاشمی، مؤلف کتاب «ارامنه جلفای نو در عصر صفوی»، درباره ویژگی‌های کتابش گفت: در این کتاب تمام نقل‌قول‌ها را به‌طور کامل در متن آورده‌ام، اگرچه این امر ممکن است خارج از قاعده درست‌نویسی باشد، اما ازآنجاکه تمامی این نقل‌قول‌ها به زبان‌اصلی و دور از دسترس بودند، با این کار سعی بر ارائه منبع کامل به مخاطبان و پژوهشگران را داشته‌ام.
این استاد دانشگاه با بیان این‌که کار پژوهشی به‌خصوص در بدنه دانشگاه باید حرف نو و نوآوری با خود به همراه داشته باشد، گفت: این کتاب تنها یک مجموعه از اسناد از آن‌چه تاکنون می‌دانسته‌ایم نیست. در این کتاب با بررسی ویژگی‌های دوره زمانی شاه عباس به بررسی چرایی و چگونگی کوچ ارمنیان در آن زمان پرداخته‌ایم.
او افزود: علی‌رغم آن‌چه تصور می‌شود در حقیقت کوچ ارمنیان به دلایل و تدابیر جنگی، جلوگیری از قتل‌عام و خونریزی و نه به دلایل اقتصادی صورت می‌گیرد.
اعرابی هاشمی گفت: خلق هر اثر با نقد توأم است. از نقدهایی که صورت گرفت بسیار استقبال می‌کنم و برای رفع موارد در چاپ جدید حتماً بهره خواهم برد. جا دارد یاد کنم از استاد شادروان چکناواریان که با وجود کمترین امکانات در آن دوره بیشترین کمک‌ها را در جمع‌آوری مطالب به من داشتند.