به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ رونمایی از کتاب «اماکن تاریخی ری» تالیف دکتر جواد صفی‌نژاد شنبه (۱۴ اسفندماه) با سخنرانی مولف و مهندس غلامرضا سحاب در تالار کمال دانشگاه تهران برگزار شد.
صفی‌نژاد درباره دشواری تالیف در رابطه با تاریخ و جغرافیای شهرری گفت: تاکنون کسی جرأت نکرده است تاریخی درباره شهرری بنویسد، زیرا ری با آن عظمتی که دارد صدها کتاب نیاز است تا گوشه‌ای از تاریخ و جغرافیای آن را بازگو کند. آثار بسیاری درباره این شهر به نگارش درآمده است و جمع‌کردن تک‌تک این تالیفات زمان بسیاری می‌خواهد و من دیدم اگر بخواهیم یک تاریخ مفصل درباره شهرری بنویسم چونان گور بزرگی است که من توان رفتن به آن را ندارم.
وی افزود: منظور من از این سخن این نیست که درباره تاریخ یا جغرافیای ری کتابی تالیف نشده، بلکه آثار پراکنده‌ای درباره اهمیت این شهر تاریخی به نگارش درآمده است و هرکسی به جنبه‌های مختلفی از آن توجه کرده است. من نیز در کتاب «امکان تاریخی ری» به گوشه‌ای از آثار تاریخی شهر پرداخته‌ام. کتاب تازه از چاپخانه بیرون آمده و هنوز نقد نشده و یقینا در آن نواقصی وجود دارد و اگر هرکس با دیده تحسین به آن بنگرد دچار اشتباه شده است زیرا هر کتاب دارای نقص و کمبود خودش است.
این جغرافیدان ادامه داد: وقتی به دانشگاه آمدم رشته تاریخ و جغرافیا را در مقطع کارشناسی انتخاب کردم تا تاریخ ری را بنویسم اما بعد از مدتی دیدم توانایی چنین کار بزرگی را ندارم. پس تصمیم گرفتم درباره اماکن تاریخی ری دست به پژوهش و تحقیق بزنم. این در حالی بود که تقریبا در نیم‌قرن گذشته امکانات امروز وجود نداشت و تالیف درباره اماکن تاریخی شهرری نیز دشواری‌های خاصی داشت.
صفی‌نژاد اظهار کرد: من عزم کرده بودم که درباره شهرری پژوهش درخوری انجام بدهم و آن را به عنوان رساله کارشناسی تحویل دهم؛ رساله‌ای که دستنویس آن در ۴۰۰ صفحه A۴ جاگرفت و وقتی خواستم این رساله دستنویس را تحویل استاد تاریخ بدهم، گفت: حیف است که این نسخه دستنویس در دانشگاه بماند، یک خلاصه از آن تهیه کنید و به دانشگاه بدهید و نسخه دستنویس را نزد خودتان نگه‌دارید.
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: امروز در تعریف شهر آمده؛ جایی که بیش از ۵هزار نفر جمعیت داشته باشد، نام شهر به آن اطلاق می‌شود. درحالی‌که در گذشته شهر معنای دیگری داشت و به‌جایی می‌گفتند که مسجد داشته باشد، در آن مسجد منبری باشد و مردم در روز جمعه پای منبر جمع شوند و نماز به‌جای آورند و از این رو می‌شد دریافت که اهالی شهر مسلمان بودند و به آن «بلد» می‌گفتند. «تاریخ بلدان» را نیز بر همین اساس می‌نوشتند.
مولف کتاب «اصول علم جغرافیا» ادامه داد: در بعضی از کتاب‌های تاریخی ما آمده است که منبر داشتن شاخص مسلمانی بود و در پاره‌ای از کتاب‌ها نوشته‌اند که در نیشابور ۱۲ منبر وجود داشت. شاخص دیگر بُلد وجود مردان جنگجو بود، در برخی متون آمده از فلان بُلد هزار مرد خیزد یعنی این شهر در زمان خیزش یا جنگ می‌تواند هزار مرد جنگجو به سپاه بدهد.
صفی‌نژاد درباره تفاوت شهرری با سایر شهرها عنوان کرد: درباره این شهر باید بگوییم علاوه بر مسجد از اماکن مذهبی نیز برخوردار بوده، شهری که پس از حمله مغول دچار ویرانی بسیاری شد و مردم پس از هجوم سپاه مغول شهر را اطراف امامزاده آن ساختند، بعدها در زمان نادرشاه دور این شهر حصاری درست شد و در دوره قاجاریه این حصار وسیع شد و در عصر ناصرالدین شاه امامزاده دارای گنبد و بارو شد.
وی افزود: در شهرری آن زمان تا قبل از سال ۱۳۳۲، چهار محله وجود داشت و به این شهر شاه‌عبدالعظیم می‌گفتند و نه شهرری. ساکنان ۴ محله افراد مذهبی بودند این ۴ محله شامل هاشم‌آباد، نفرآباد، میدان و سرتخت بود که هرکدام دارای امکانات مستقلی بودند از جمله اینکه هر محله بازارچه خود را داشت که نیازهای مردم آن را برآورده می‌کرد. هر محله دارای حمام مخصوص خود بود و هر محله یک قبرستان جداگانه داشت. در سال ۱۳۳۲ این چهارمحله در شهرری دگرگون شد و با اصلاحات ارضی نظام شهر و کاست محله‌ها را به هم ریخت.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران بیان کرد: کتاب «اماکن تاریخی ری» که در سال ۱۳۳۵ گردآوری شده حاوی آثار و اماکنی از شهرری است که ممکن است برخی از آنها دیگر وجود نداشته باشند. از جمله یخچال‌های شهرری، برخی قنات‌های آن و تصویری که بر کوه سُرسُره از فتحعلی‌شاه حک شده بود. درباره آتشکده زرتشتیان نیز اطلاعاتی چندان در دست نیست. همچنین درباره عبدالغفار نجم‌الدوله از جغرافی‌دانان دوره قاجار نیز اطلاعات چندانی نتوانستم بیابم و حتی امکان رفتن به مقبره وی که در ابن‌بابویه است، نیز برایم فراهم نشد و حتی زمانی که از احمد مسجدجامعی نیز خواستم در این مهم به من کمک کند، گفت که حتی وی را نیز به مقبره نجم‌الدوله راه ندادند.
مطالعات صفی‌نژاد در قنات‌ها بی‌نظیر است
غلامرضا سحاب در رابطه با پژوهش‌های استاد صفی‌نژاد گفت: یکی از خصوصیات و ویژگی‌های وی صبوری و حوصله در پژوهش است. سال‌هاست که با وی در کار پژوهش همکاری می‌کنم و بارها پیش آمده که وی کتابی را به دلیل شک در اسم یا عنوان یک فرد سال‌ها بازنگه داشته تا آن را به درستی منتقل کند.
وی افزود: صفی‌نژاد از محققانی است که بیشتر وقتش را صرف تالیف، پژوهش و مطالعه می‌کند. وی کتابخانه عظیمی دارد که به دلیل کمبود جا برخی کتاب‌هایش را در دو ردیف قرار داده و گاهی سراغ کتابی را از من می‌گیرد که خود در کتابخانه دارد اما به دلیل کمبود جا در دسترس وی نیست.
این جغرافیاپژوه ادامه داد: صفی‌نژاد تالیفات و تحقیقات بسیاری در حوزه مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی و جغرافیای تاریخی انجام داده و مطالعاتش درباره قنات‌ها بی‌نظیر است به‌طوری‌که یونسکو از این مطالعات حمایت و استقبال کرده است.
سحاب بیان کرد: صفی‌نژاد تلاش کرده تا در تالیفات ارزنده‌اش نکات آموزنده‌ای از جغرافیا، تاریخ و جامعه‌شناسی به نسل امروز منتقل کند. وی علاقه بسیاری به ایران و زادگاهش شهرری دارد، تلاش‌های مستمر و ارزنده وی جای تقدیر دارد و خوب است که مولفان و دانشجویان جوان راه وی را در حوزه تحقیق و تالیف ادامه دهند.