به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ نشست چالش‌های تصویرسازی مذهبی با حضور حجت‌الاسلام غلامرضا حیدری ابهری و علی‌محمد رفیعی ظهر امروز (دوشنبه 17 اردیبهشت) در سرای اهل قلم کودک سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
حجت‌الاسلام غلامرضا حیدری ابهری در این نشست به آسیب‌شناسی تصویرگری دینی اشاره کرد و گفت: تصورات ما از بحث دین بسیار کلیشه‌ای است و این موضوع درباره نویسندگان و ناشران نیز صدق می‌کند. وقتی می‌خواهیم در حوزه دین اثری تولید کنیم همه در 14 معصوم و پیامبران خلاصه می‌شود در حالی که دین فقط همین دو سه مورد نیست باید نگاه تازه‌تری به موضوعات مختلف مرتبط با مباحث دینی داشته باشیم.
این نویسنده ادامه داد: نوع نگاه به مسائل بسیار مهم است. امروزه بیشتر نگاه‌ها به مسایل دینی به‌صورت تاریخی است و اغلب فضایی قدیمی در تصویرسازی دینی دیده می‌شود. تصویرگران می‌ترسند که نگاه نو و جدیدی به تصویرگری مذهبی داشته باشند البته بخشی از آن هم برمی‌گردد به سفارش‌دهنده کار چرا که ناشران هم هر تصویری را در حوزه دین نمی‌پذیرند.
حیدری ابهری با بیان اینکه تصور ما از دین به‌صورت یک کالای تاریخی است، افزود: وقتی می‌خواهیم تصویرگری دینی انجام دهیم به گونه‌ای تصویرها را می‌کشیم که بوی کهنگی می‌دهد در حالی که در حوزه دین کتاب‌هایی که در زمینه مسیحیت منتشر می‌شود چه از نظر متن و چه از نظر تصویر بسیار خوب کار می‌شود.
وی ادامه داد: مسئله بعدی عدم زیبایی لازم در تصاویر دینی است. مخاطب ما علاوه بر دانش نیاز به زیبایی هم دارد و باید مورد توجه تصویرگران قرار گیرد. وقتی امروزه می‌خواهیم تصویری از امامان و پیامبران بکشیم باید تصاویری انتخاب کنیم که برای کودک امروز جذاب باشد. اگر اصل زیبایی را از دین بگیریم نصف دین را از دست داده‌ایم.
حیدری ابهری عدم شناخت تصاویر دینی را آسیب سوم این حوزه عنوان کرد و گفت: گاهی تصویرگران اطلاعات کامل دینی ندارند لذا تصویری که می‌خواهند بکشند با تصویری که در پایان تولید می‌شود تناسبی ندارد این عدم تطابق تصویر با واقعیت به‌خاطر عدم وجود اطلاعات کافی دینی تصویرگران است. بنابراین باید مفاهیم دینی را در دسترس نویسندگان و تصویرگران قرار دهیم. همچنین باید جذابیت لازم برای آنها وجود داشته باشد و به شناخت دینی رسیده باشند.
وی ادامه داد: در مورد تصویرگری چهره معصومان و امامان باید گفت: طبق اسناد فقهی تصویرگری چهره معصومان ایرادی ندارد اما باید توجه داشته باشیم که فقه فقط به ما بایدها و نبایدها را می‌گوید. ما باید براساس تجربیات خود عمل کنیم و سراغ راه‌حل‌هایی برای کشیدن چهره معصومان و امامان به‌صورت غیرمستقیم باشیم تا بتوانیم معنویت لازم را از طریق نمادها در تصاویر به مخاطبانمان منتقل کنیم.
تصویرگری دینی با متن معنا پیدا می‌کند
علی‌محمد رفیعی، نیز در این نشست به نکاتی در مورد تصویرگری دینی اشاره کرد و گفت: اصولاً تصویرگری برای هر کتاب مسئله مهم و تعیین‌کننده‌ای در امتیازبندی محسوب می‌شود و اگر تصویر کتابی مشکل داشته باشد طبعاً کتاب نمی‌تواند امتیاز لازم را کسب کند چه بسا بسیاری از کتاب‌ها به‌خاطر تصویر نادرست، صفحه‌آرایی بد و ایرادات ویرایشی علی‌رغم خوب بودن متن نتوانسته‌اند در جشنواره‌های مختلف موفقیت لازم را کسب کنند.
این نویسنده و منتقد ادبی در ادامه بیان کرد: تصویرگری زیرمجموعه هنر است و هنر نیز از دو عنصر زیبایی و خلاقیت تشکیل شده است. اگر زیبایی را از هنر بگیریم با اختراع هیچ فرقی ندارد، اگر خلاقیت را نیز از هنر بگیریم با تکرار و تکثیر تفاوتی ندارد. بحث دین بسیار گسترده و وسیع است و 80 پدیده و موضوع را شامل می‌شود از بحث‌های فلسفی و جهان‌شناختی تا اطلاعات تاریخی و اطلاعات مربوط به آینده جهان، تاریخ دین، تاریخ تمدن، عرفان، اخلاق، مسائل فراحسی و جهان ماوراء گستره‌ای از عینی‌ترین لایه‌های حسی تا ظاهری‌ترین لایه‌هایی که مخاطبان با آن سروکار دارند. همه اینها دست تصویرگر را باز می‌گذارد تا در سه حوزه واقع‌گرا، نیمه‌تخیلی و تخیلی تصویرگری کنند. البته مسائل معنوی‌تر تصویرگری‌شان هم دشوارتر است.
رفیعی انتقال اطلاعات دینی، اندیشه دینی، پیام دینی، احساس دینی، تخیل دینی، تغییر دینی و تغییری که در راستای تغییر دینی باشد را به‌عنوان هفت موردی که تصویرگر می‌تواند از خلق تصویر دینی به مخاطب منتقل کند، برشمرد.
وی در ادامه بیان کرد: ما خیلی روی مبحث زیبایی در تصویرگری تاکید داریم چرا که بسیاری از آثاری که در حوزه دین تولید می‌شوند زیبا نیستند و بیشتر گریزاننده هستند. تصویرگر باید متعهد به چهار محور باشد. محور اول این است که تصویر همیشه در خدمت متن است. تصویرگری دینی در ارتباط با متن معنا پیدا می‌کند. تصویرگر و نویسنده آثار دینی باید به این حوزه علاقه‌مند باشند تا بتوانند با انگیزه به دنبال منابع و ماخذ موثق برای افزایش اطلاعات‌شان در مورد موضوع موردنظر باشند.
این پژوهشگر حوز دین دومین محور را مخاطب عنوان کرد و گفت: مخاطب جدی‌ترین مبحث در تصویرگری است چرا که هدف تصویرگر انتقال مفاهیم موردنظر به مخاطبان است لذا اگر مخاطب را درست نشناسد نمی‌داند که چه چیزی را چگونه باید به مخاطب منتقل کند. تصویرگر باید روانشناسی رشد، روانشناسی رشد دینی و سبک و تکنیک مناسب برای انتقال مفاهیم به مخاطبان را بداند.
تصویرگری چهره معصومان هیچ ایرادی ندارد
به گفته رفیعی، تصویرگر در عین حالی که باید مقید به متن باشد می‌تواند اضافه بر متن نیز چیزهای دیگری را هم به مخاطب منتقل کند. مسئله دیگر اطلاعات عمومی است که هر تصویرگر باید داشته باشد تا بتواند به‌درستی مسائل را منتقل کند.
این نویسنده و منتقد ادبی، درباره تصویرگری چهره معصومان و ائمه نیز بیان کرد: طبق اسناد فقهی و دینی و فتاوای صادره تصویرگری چهره معصومان ایرادی ندارد به شرطی که موهن نباشد. اما باید توجه داشته باشیم که قبل از این کار پژوهش‌های لازم انجام شود تا قرین به واقعیت باشد.