به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ فناوری‌های جدید همه جنبه‌های زندگی بشری را تحت تاثیر قرار داده‌اند. این امر به خصوص از میانه قرن بیستم که تغییرات فناورانه به طور فزاینده‌ای به سطح عمومی جوامع راه یافته‌اند مشهودتر گشته است. ما امروزه با تهدیدات هسته‌ای، آلودگی‌های زیست محیطی، نگرانی‌های حریم خصوصی، دستکاری‌های ژنتیکی، تغییر در ارزش‌های بومی و سبک زندگی و هزاران چالش دیگر روبرو هستیم که همگی از تبعات بسط فناوری در جای جای زندگی انسان‌هاست. اما این پایان کار نیست و با در نظر گرفتن گسترش روزافزون فناوری‌ها، افزایش چالش‌های اخلاقی و اجتماعی در آینده کاملاً قابل پیش بینی است. به همین دلیل لزوم بحث‌های بنیادین فلسفی درباره نسبت اخلاق، جامعه و فناوری بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد.
بر این اساس به همت کارگروه اخلاق و فناوری اندیشکده مهاجر، و با حمایت معاونت فرهنگی دانشگاه صنعتی شریف سمینار اخلاق و فناوری، عصر روز گذشته اول خردادماه در آمفی تئاتر انجمن فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد که اکنون گزارشی کوتاه از این نشست از نظر شما می گذرد.
رحمان شریف زاده در مورد آرای لاتور، به خصوص نظریه کنشگر- شبکه او و نسبتی که با اخلاق فناوری برقرار می‌کند سخنرانی کرد. وی در ارائه مقاله خود گفت: برنو لاتور، تکنولوژی را واسطه می‌داند یعنی کنشگری که صرفاً انتقال دهنده یا انجام‌دهندة چیزی نیست بلکه خود، برمی‌سازد، تغییر می‌دهد و دیگر کنشگران را به موجودات دیگری تبدیل و ترجمه می‌کند.
وی افزود: ما در این مقاله بر اساس سه معنای وساطت نزد لاتور، از سه معنای اخلاقی بودن تکنولوژی سخن گفتتیم. به عبارتی دیگر از این بحث کردیم که تکنولوژی به سه معنا می‌تواند با اخلاق مرتبط شود.
مهدی خلیلی دانشجوی دکتری فلسفه علم و فناوری دانشگاه شریف به نقش فناوری در بحران مراقبت پزشکی پرداخت و تلاش کرد راهی برای غلبه بر آن پیش روی مخاطب قرار دهد. وی گفت: در این مقاله در پی آنم که به بررسی بحران مراقبت در پزشکی مدرن بپردازم، بحرانی که طبق آن نیازهای وجودی بیماران تامین نمی‌شود. من در ابتدا یک پیشنهاد ارائه شده برای حل این بحران را بررسی می‌کنم. این پیشنهاد پزشک فضیلت‌مند است. سپس استدلال خواهم کرد که نقش تکنولوژی‌ها در ایجاد بحران مراقبت پررنگ است و پیشنهاد اخیر این نقش را نادیده انگاشته است، لذا باید به دنبال راه حلی بود که این نقش را نیز در نظر بگیرد.
وی افزود: در انتهای مقاله رویکردی اخلاقی پیشنهاد می‌شود که طبق آن عوامل مختلف در ایجاد بحران مراقبت در نظر گرفته شوند. این عوامل شامل پزشک، تکنولوژی‌ها و غیره اند. این رویکرد تلاشی است برای درمان بحران مراقبت.
ابوطالب صفدری از دانشجویان دکتری فلسفه علم و فناوری دانشگاه شریف به ارزیابی اخلاقی وب سایت‌های ایرانی از منظر نگرانی‌های حریم خصوصی پرداخت و چهارچوب‌های اخلاقی برای برخی از آن پیشنهاد داد.
وی در سخنان کوتاهی در معرفی مقاله خود گفت: در سال های اخیر و با رشد چشمگیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (فاوا) شاهد ورود این فناوری‌ها در جزئی‌ترین بخش‌های حیات اجتماعی و شخصی افراد هستیم. همین امر نیز باعث ایجاد نگرانی‌هایی جدی دربابِ مسائل مربوط به حریم خصوصی شده است. در این مقاله پس از بررسی انواع مختلف نظریاتِ اخلاقیِ حریم خصوصی، همدلی خود را با یکی از نظریات متأخر و تأثیرگذار در این حوزه یعنی نظریۀ یکپارچگیِ بافتاری ابراز می‌کنیم.
وی اظهارداشت: در این مقاله سپس در گام بعدی به بررسی وضعیت وب‌سایت‌های ایرانی از منظر مسائل حریم خصوصی پرداختیم. در این مرحله با استفاده از افزونۀ گاستری نشان می‌دهیم که بسیاری از این وب‌سایت‌ها به تعقیبِ اطلاعاتی و برخطِ کاربران خود می‌پردازند، و این در حالی‌ست که هیچ کدام از آنها هیچ نوع سیاست یا اطلاع‌رسانیِ شفافی دربارۀ مسائل حریم خصوصی ندارند، حال آنکه تمام همتایان این وب‌سایت‌ها در کشورهای دیگر مواضع خود را در قبال این مسئله به طور کاملی روشن کرده‌اند. در گام بعدی با استفاده از چهارچوب نظریِ مشخص شده در گامِ اول، و تمرکز بر دومین وب‌سایتِ پرارجاع ایرانی یعنی فروشگاه مجازیِ دیجی‌کالا، یک چهارچوبِ اخلاقی برای آن پیشنهاد می‌دهیم.
حسین تاجمیر ریاحی دانشجوی دکتری فلسفه علم و فناوری دانشگاه شریف درباره چالش‌های اخلاقی که پیش روی توسعه علوم و فناوری‌های اعصاب قرار داد صبحت کرد.
وی در ارائه مقاله خود تصریح کرد: «اخلاق نورو (neuro ethics) حوزه‌ای نوظهور از اخلاق علم و فناوری است که به پیامدهای اخلاقی و اجتماعی پیشرفت و کاربست علوم و فناوری‌های اعصاب می‌پردازد.
وی افزود: در این مقاله پس از معرفی این حوزه و بررسی تعاریف ارائه شده از آن به مسائل مطرح در آن که به دو دسته اخلاق عصب شناختی و عصب شناسی اخلاق تقسیم می‌گردند خواهیم پرداخت. شاخه اخلاق عصب شناختی خود شامل پرسش‌های درباره تاثیرات روش‌های نوین تصویربرداری مغزی و بهسازی سیستم عصبی انسان می‌گردد.
وی تصریح کرد: نگرانی‌های همچون حریم خصوصی مغز، عدالت اجتماعی، آزادی فردی و حفظ هویت انسانی در این قسمت مورد بررسی قرار می‌گیرند. در بخش عصب شناسی اخلاق نیز تاثیر پیشرفت‌های علوم اعصاب برای مفاهیم اخلاقی همچون اراده آزاد، مسئولیت اخلاقی و همچنین استلزامات آن برای داوری اخلاقی مورد توجه قرار خواهد گرفت.»
یاسر خوشنویس دانشجوی دکتری فلسفه علم و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دیگر سخنران این سمینار بود که درباره مقاله خود که یکی از معدود مطالعات جامعه شناختی تکنولوژی در ایران است با عنوان «به سوی جامعه شناسی اخذ و انتقال تکنولوژی: موردکاوی عباس میرزا قاجار و اصلاح قشون» به ارائه سخن پرداخت.
وی گفت: در این مقاله به یکی از نقاط آغازین مواجهه ایرانیان با علوم و تکنولوژی مدرن، یعنی تلاش عباس میرزا برای اصلاح قشون در دهه ۱۱۸۰ شمسی (دهه ۱۸۰۰ میلادی) باز میگردم و سعی می‌کنم مفهوم «سیستمهای اجتماعی- تکنیکی» تامس هیوز و «تحلیل مناقشهای» ترِور پینچ و ویبه بایکر را که برای تحلیل فرایند نوآوری تکنولوژیک شکل گرفتهاند، به منظور تحلیل فرایند انتقال تکنولوژی به کار ببندم.
وی افزود: نقطه تمرکز مقاله مناقشات فرهنگی و ارزشیابانهای است که تلاش عباس میرزا برای نوسازی قشون پدید آوردند. چهارچوبی را برای تحلیل فرایند اتخاذ سیستمهای اجتماعی-تکنیکی جدید، ارزیابی این سیستمها از جانب بهکارگیرندگان و چگونگی شکلگیری و خاتمه یافتن مناقشات در این خصوص ارائه خواهم کرد.
خوشنویس اظهارداشت: با توجه به مستندات تاریخی، استدلال خواهم کرد که به کارگیرندگان تکنولوژی کاربرانی منفعل نیستند، بلکه فعالانه درگیر تحلیل عناصر سیستم جدید و تفسیر توصیه های مطرح شده میشوند، برخی عناصر و توصیه ها را اتخاذ می کنند و آنها را با عناصر محلی میآمیزند و بدین ترتیب، عاملیت خود را اِعمال می کنند. اگرچه این مطالعه خصلتی تاریخی دارد، اما به این نکته کلیدی اشاره خواهم کرد که چگونه امروزه هم با همان انواع از مناقشات مواجهیم و چگونه شیوه های خاتمه بخشی مشابهی امروزه نیز به کار گرفته می شوند.
بخش دوم سمینار به میزگرد «چالش‌های اخلاقی در فناوری‌های نوین » اختصاص داشت. در این میزگرد، خانم دکتر ایرجی زاد ریاست پژوهشکده علوم و فناوری نانو دانشگاه صنعتی شریف و عضو کمیته بین المللی اخلاق در علم و فناوری یونسکو (COMEST)، دکتر رسول جلیلی عضو هیئت علمی دانشکده کامپیوتر دانشگاه صنعتی شریف و عضوی شورای عالی فضای مجازی، دکتر احسان شمسی مدیر گروه اخلاق مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دکتر علی مقداری عضو هیئت علمی دانشکده مکانیک دانشگاه شریف و مدیر قطب علمی رباتیک به بحث درباره دغدغه‌های اخلاقی مرتبط با فناوری‌های حوزه فعالیت خود پرداختند.
در ابتدای این میزگرد، بحثی پیرامون چالش‌های اخلاقی مطرح در هر یک از زمینه‌های تخصصی اساتید شکل گرفت؛ ایرجی‌زاد مهم‌ترین چالش‌های اخلاقی نوروفناوری‌ها را شرح داد، دکتر جلیلی از چالش‌های موجود در اخلاق فضای مجازی بحث کرد، دکتر احسان شمسی مسائل و معضل‌های اخلاقی حوزه پزشکی را بررسی کرد، و دکتر مقداری نیز بحث‌های اجتماعی و اخلاقی حوزه رباتیک را تبیین کرد. سپس بحث پیرامون راه‌حل‌های مطرح برای حل این معضلات پی‌گیری شد و با توجه به تجربه عملی هر یک از اساتید در حوزه تخصصی خود چالش‌ها و راه‌حل‌ها به بحث گذاشته شد. چالش‌های مربوط به حریم خصوصی، پایش عمومی، عدالت اجتماعی، نسبت آزادی و فناوری‌ها، توسعه‌ی پایدار و محیط‌زیست، شفافیت و دسترس‌پذیری اطلاعات، ایمنی، مسئولیت‌پذیری از مهم‌ترین مباحثی بود که در این میزگرد مطرح شد.