به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کتاب «تاریخ ایران، سلطنت قاجار» تالیف استاد سعید نفیسی به بررسی بخشی از تاریخ قاجار از سلطنت آقامحمدخان تا پایان فتحعلیشاه می‌پردازد.
کتاب شامل دو فصل «ایران ما در این صدوهشتاد سال» و «فتحعلیشاه» است.
در مقدمه ناشر با توجه به اهمیت تالیفات سعید نفیسی آمده است: «در این تلاش، موضوعات بسیار قابل توجهی از قبیل منابع تاریخ قاجارها، نژاد قاجارها، ظهور قاجارها در تاریخ ایران، وضعیت قاجارها پیش از سلطنت و ... با دقت و وسواس هرچه تمام‌تر مورد مداقه و ریشه‌یابی قرار گرفته‌اند. روی داده‌های مهم تاریخ آن زمان از جمله جزئیات روابط ایران و روس و فرانسه و انگلیس و عهدنامه‌هایی که هریک به دلایل سیاسی خاص میان ایران و کشورهای نام‌برده امضاء شده‌اند و نتایج سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن عهدنامه‌ها، با ذکر جزئیاتی که ممکن است از چشم بسیار از مورخین دورمانده باشد، با قلمی شیرین شرح داده شده‌اند.»(ص14)
نفیسی در دیباچه‌ای که سال 1335 بر کتاب نوشته درباره برخی کم‌بینی‌ها در تاریخ می‌نویسد: «چیزی که باز مرا در این کار استوارتر کرد این بود که می‌دیدم که در این روزها، گروهی به این کار دست زده و درباره برخی از ادوار تاریخ معاصر ایران بحث می‌کنند. آنچه در این زمینه نوشته‌اند، من خوانده‌ام و باید بگویم که کمتر آن حقیقتی را که در پیرامون اسناد و مدارک معتبر جای گرفته است، در این کتاب‌ها دیده‌ام. برخی را نادانی برانگیخته و بیشتر خواسته‌اند کسی را بزرگ و کسی را کوچک کنند و کسی را بشویند و کسی را بدنام کنند. تاریخ شریف‌تر و بالاتر از آن است که به این دوستی‌ها و دشمنی‌ها آلوده شود. کاری از این زشت‌تر نیست که کسی بخواهد حق و حقیقت را بفریبد.» (ص16)
فصل نخست با عنوان «ایران ما در این صدوهشتاد سال» است که به مطالبی چون «آمدن طوایف ترک در ایران»، «ظهور قاجارها در تاریخ ایران»، «سیرت آقامحمدخان»، «اوضاع اجتماعی ایران در زمان آقامحمدخان» پرداخته شده است. درباره وضعیت مردم در دوره آقامحمدخان قاجار می‌خوانیم: «مردم شهرنشین و برزگران و پیشه‌وران بازیچه‌ی حوادث و این دسته‌بندی‌ها بودند. حتی احترامی که اصناف در شهرها داشتند و دولت مرکزی از آنها حساب می‌برد و در خوشنود نگاه داشتن ایشان می‌گوید در دوره انقلاب و پریشانی که پس از صفویه در ایران روی داد از میان رفت. به همین دلیل اوضاع اقتصادی از آن پس رو به ویرانی گذاشت و مخصوصا در دوره آقامحمدخان تجارت در ایران بسیار تنزل کرد و راه بازرگانی ایران با کشورهای دیگر یکسره بسته شد. به‌واسطه لشکرکشی‌ها و زدوخوردهایی که در هر گوشه و کنار درگرفت رفت‌وآمد زیان بسیار دید.» (ص90)
در فصل دوم به «فتحعلیشاه» و در مباحث مفصلی به «گزارش گاردن درباره سیاست ایران»، «نامه‌های فتحعلی شاه در اسناد ایرانی»، «مکاتبه عباس‌میرزا نایب‌السلطنه با ناپلئون»، «خبرگزاران فرانسوی در ایران»، «وعده‌های توخالی»، «وصیت‌نامه ساختگی پترکبیر»، «اولین دست‌اندازی‌های روس»، «جنگ و قحطی»، «نامه نادرشاه به امپراتریس روسیه» و... اشاره شده است.
در سطوری از کتاب درباره نتایج جنگ‌های ایران و روس و شرایطی که در اثر بیماری و قحطی بر مردم حاکم شد، می‌خوانیم: «آشوب و تزلزل فتنه، تطاول فساد و تداخل در سرحدات آذربایجان نیز، که متصرفه روسیه بود، اتفاق افتاد. روسیه در بساط حیله و تزویر منصوبه ساختند و به غفلت رایتی در خودنمایی برافراختند. آری، اگر با دولتیاران همواره دولت ظفر یار باشد ایشان را مراتب تجربت‌اندوزی و قدردانی و عدل‌آموزی روی ننماید و اگر قرین صاحبقرانان همیشه شاهد نصرت‌گردد هیچ‌گاه حلاوت غلبه بر دشمن، بعد از انحطاط کار، در مذاق تلاش و سعی ایشان لذت نبخشد، بلکه همواره کامکاری را عادتی دانند مألوف و کامرانی را رسمی پندارند معهود، و در طبیعت ملکداری ایشان کامروایی چون طبیعت ثانیه باشد.»(ص399)
یکی از بخش‌های کتاب که جلب توجه می‌کند، مطلبی با تیتر «وصیت‌نامه ساختگی پترکبیر» است که نفیسی در شرح اصالت آن آورده است: «در قرن گذشته در میان اسناد سیاسی که در آن زمان بسیار رواج داشته‌اند، سند مجعولی نیز انتشار داده‌اند که آن را «وصیت‌نامه پترکبیر» وانمود کرده‌اند و مدعی شده‌اند که پتر اول امپراتور روسیه در پایان زندگی این سفارش نامه را برای جانشینان خود نوشته است، اما هیچ دلیل متقنی درباره این سند در دست نیست و به همین دلیل باید آن را ساختگی دانست. چون این سند در آغاز قرن نوزدهم میلادی انتشار یافته و پیش از آن ذکری از آن نشده است.»(ص290)
تصرف شهر اردبیل به دست روس‌ها با اتفاقات ناگواری همراه بود، از جمله درباره غارت نسخ خطی مقبره شیخ‌صفی‌الدین آمده است: «قبر شیخ صفی‌الدین هنوز در این دوره زیارتگاه مهمی بوده و اوقاف بسیار داشته و در کتابخانه آن عده کثیر کتاب‌های خطی ممتاز بوده است که بسیاری از آنها را هنگام تصرف شهر افسران روسی برداشته به عنوان غنیمت جنگی به سن‌پترزبورگ فرستاده‌اند. در میان آنها نسخه‌های مهم هست که برخی از آنها در کمال امتیاز است و در دوره تزاری جزو کتابخانه «موزه آسیایی» بوده و اینک جزو کتابخانه بنگاه خاورشناسی فرهنگستان علوم در لنینگراد است.»(ص562)
کتاب «تاریخ ایران، سلطنت قاجار» تالیف سعید نفیسی در 690 صفحه، شمارگان یک هزار و صد نسخه و به بهای 42 هزار و پانصد تومان از سوی کتاب کیمیا به چاپ رسیده است.