فرهنگ امروز/ حمیدرضا محمدی: ایران‌شناسی در فرانسه، پیشینه‌ای درازدامن دارد. شاید بتوان نخستین نشانه‌ها و ریشه‌های شناخت ایران در میان شرق‌شناسان فرانسه را در نیمه اول قرن هفدهم میلادی دانست. آن زمان که «آندره دوریه»، در سال 1634، گلستان سعدی را به فرانسوی - و پیش از آنکه به دیگر زبان‌ها برگردانده شود - ترجمه کرد. و نیز ترجمه کامل شاهنامه فردوسی از سوی «ژول مول» در سال 1876 و بوستان سعدی توسط «باربیه دُ مینار» در سال 1880 انتشار یافت،هرچند از دیگر آثار ادبیات کلاسیک فارسی هم، ترجمه‌های بعضاً ناقصی در همه این سده‌ها ارائه شد. اگر آنچه درباره ادب‌پژوهان ذکر شد، در کنار باستان‌شناسان مانند رومن گیرشمن، معماران چون آندره گدار، سیاحان از قبیل ژان شاردن و حتی گماشتگان از جمله آرتور دو گوبینو قرار داده شود، مجموعه‌ای به دست می‌آید که شاید نقاط تاریکی هم داشته باشد اما سرتاسر آن، حاکی از ارتباط فرهنگی وثیق و عمیق میان ایران و فرانسه است. چنانچه همین امروز هم انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران فعالیت می‌کند.
یکی از مؤسسه‌هایی که در زمینه فرهنگ ایران می‌کوشد و خوشبختانه عمری دیرپا دارد، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی است که البته در شمار موقوفات به حساب می‌آید. این نهاد که ساختمان کانون زبان فارسی‌اش، چندسالی ست نام‌آشنای اهل فرهنگ شده و میزبان شب‌های بخارا اما بیش از همه یادآور کوشش‌های ایرج افشار در عرصه ایران‌شناسی است.
اما آنچه مراد این نوشتار است، پیوندی است میان دو بند پیشین. از سال 1368 و برپایه اساسنامه موقوفه، جایزه‌ای تحت عنوان «بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار» به هر آن کس که در گسترش زبان فارسی و ایران‌شناسی، در داخل یا خارج از مرزهای ایران کوشیده است، اهدا می‌شود. نخستین جایزه در اختیار «نذیر احمد»؛ دانشمند هندی و استاد بازنشسته دانشگاه علیگره هندوستان قرار گرفت و امسال، قرار است تا بیست و چهارمین دوره آن به «ژیلبر لازار»(Gilbert Lazard)؛ ایران شناس نامدار فرانسوی اعطا شود. این دومین جایزه‌ای است که در اختیار یک فرانسوی قرار می‌گیرد و همین مسأله، جایگاه فرانسوی‌ها را در ایران‌شناسی واضح و بارز نشان می‌دهد. پیشتر نیز شانزدهمین دوره، در سال 1390، به «شارل هانری دو فوشه کور»؛ دانشمند فرانسوی و استاد دانشگاه سوربن داده شد.
در همین‌باره، «سیدمصطفی محقق داماد»؛ رئیس شورای تولیت بنیاد موقوفات افشار، پیش از عزیمت به اروپا، در گفت وگو با «ایران» اظهار داشت: طبق وقف‌نامه موقوفات افشار، باید هر سال، یک جایزه به بهترین کسی که درباره تاریخ ایران، جغرافیای ایران و ادبیات فارسی کار کرده است، داده شود. معمولاً سنت این است که این جایزه، یک بار به یکی از استادان داخلی داده می‌شود و بار دیگر هم به استادان خارجی. سال گذشته، جایزه به «امیرهوشنگ ابتهاج (ه.الف.سایه)» اهدا شد و مراسمی هم در کانون زبان فارسی برگزار شد. طبق تصویب شورای تولیت، امسال جایزه به پروفسور ژیلبر لازار تعلق گرفت. وی در ادامه گفت: ایشان در 97 سالگی بسر می‌برد و مقیم پاریس است. وقتی تماس گرفتیم، ابراز کرد که من دیگر حالی ندارم که بتوانم مسافرت کنم و به این ترتیب، توافق شد تا خودِ من به فرانسه رفته و جایزه را تقدیم استاد کنم. البته سال 1389 هم برای اهدای جایزه‌ای که به «برت فراگنر»؛ ایران‌شناس اتریشی تعلق گرفته بود، خودم رفتم چون در آن زمان مشکلی داشت که نمی‌توانست به ایران بیاید. وی اضافه کرد: اتفاقاً چون مصادف با سفری که بنده برای یک کار علمی به اروپا خواهم داشت، شد، مقرر گشت تا سه‌شنبه 13 تیر (4 جولای)، طی مراسمی در خانه فرهنگ ایران در پاریس، با حضور شخصیت‌های برجسته بین‌المللی، این جایزه که شامل یک لوح، یک نشان و یک قالی دستباف نائین که زیور یافته به نام لازار است، به این ایران‌شناس فرانسوی اعطا شود.
ناگفته نماند او از ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۶، استاد زبان فارسی در مؤسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی (اینالکو) بود. و همچنین از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۸۱ در دانشگاه پاریس تدریس کرد و مدتی مدیر گروه شرق‌شناسی و مؤسسه مطالعات ایرانی در این دانشگاه بود. و نیز او از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۳ مشغول مدیریت گروه‌های پژوهشی در مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه در حوزه زبان‌های ایرانی بود. او که از رساله دکتری‌اش در سال 1948 با موضوع «شکل‌گیری زبان فارسی» در اینالکو دفاع کرد، در دی‌ماه سال ۱۳۹۵ به عضویت افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد. از او دستور زبان فارسی معاصر، شکل‌گیری زبان فارسی، فرهنگ فارسی - فرانسه، دستور زبان فارسی معاصر، بررسی وزن شعر ایرانی (مجموعه مقالات)، ترجمه فرانسوی صد و یک رباعی خیام، در ایران، ترجمه و منتشر شده است.
منبع: ایران