به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ هند به عنوان دومین کشور جهان از لحاظ جمعیت، در زمینه ایجاد دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی قوی، پارک‌های فن‌آوری، مراکز علمی و فرهنگی، با هدف استفاده و ارتقاء سطح دانش عموم مردم این کشور، فعالیت‌های گسترده‌ای داشته است. مرکز علمی و فرهنگی نهرو در کلانشهر بمبئی از جمله این مراکز است که در زیر، گزارشی از آن می‌خوانید.
این مطلب را خانه فرهنگ و وابستگی فرهنگی ایران در هند - بمبئی، تهیه کرده و آن را برای انتشار در اختیار مهر قرار داده است.
مرکز علمی فرهنگی نهرو در سال ۱۹۷۲ توسط «راجنی پاتل»، وکیل برجسته کیفری ـ به یاد «پاندیت جواهر لعل نهرو» اولین نخست وزیر هند تاسیس شد. انگیزه دایر کردن این مرکز، ترویج، انتقال و القاء عقاید و ارزش‌های جواهر لعل نهرو برنامه‌های فرهنگی و آموزشی بود که این مرکز را به خودی خود منحصر به فرد کرده است. جواهر لعل نهرو در شکل‌گیری هند جدید بر مبنای ارزش‌های واقعی انسانی، به دور از سیستم طبقاتی و پیشرفت همه جانبه علمی و فرهنگی نقش بسیار برجسته‌ای داشته است، که نتایج آن را نیز امروزه می‌توان در بسیاری از زمینه‌ها همچون پیشرفت‌های علوم فضایی، فن آوری اطلاعات، پزشکی و درمانی، کشاورزی و غیره مشاهده کرد.
این مرکز در جنوب غربی کلانشهر مومبای و در مساحتی بالغ بر ۲۰ هزار فوت مربع واقع شده است و دارای بخش‌های مختلفی است که در ذیل به اختصار به برخی از آنها اشاره می‌شود.
بخش نجوم
بخش مطالعات نجوم و ستاره شناسی مرکز نهرو در سال ۱۹۷۷ با هدف گسترش علم نجوم برای همگان راه‌اندازی شد. هم اکنون این بخش دارای امکانات و وسایل علمی مختلفی است که علاوه بر آموزش علم نجوم، فضای آموزشی مفرح را برای علاقمندان به وجود آورده است. در این بخش نشست‌های علمی با حضور اساتید دانشگاه‌ها، دانشمندان جهت بحث و تبادل نظر، ارائه مقالات برگزار می‌شود. افزون بر آن دانشجویان و دانش آموزان در برنامه‌های گوناگونی که توسط این بخش با هدف ایجاد علاقه به علم نجوم، شرکت می‌کنند. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به رقابت‌های علمی ستاره شناسی، مسابقات شعر و نقاشی پیرامون موضوع نجوم نام برد. همچنین امکانات ویژه‌ای برای تماشای آسمان و ستاره‌ها و عکس برداری از خسوف، کسوف و سایر پدیده‌های نجومی را برای علاقمندان فراهم کرده است.
بخش فرهنگی
این بخش به ریاست «ل. آ. قاضی» اداره می‌شود و با برگزاری سمینارها، کارگاه‌های آموزشی، تئاتر و مشاعره درصدد ترویج کلیه جنبه‌های فرهنگ هندوستان است. این بخش از زمان تاسیس خود تا به امروز به طور تقریبی ۶۰ برنامه ترتیب داده است و اصالت فرهنگ هند را پوشش داده است و همچنین درصدد ترویج کارهای پوشش محور بوده و از ۳۰ سال پیش برنامه‌هایی را بر پایه تحقیقات فردی ترتیب داده است. نظر به اینکه تحقیقات دینی و مذهبی جزئی از فعالیت‌های این مجموعه محسوب می‌شود، لذا این بخش از سال‌های پیش در این زمینه برنامه‌هایی را با خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در مومبای ترتیب داده است.
آقای قاضی که خود از پژوهشگران این مرکز است، می‌گوید که حضار و شرکت کنندگان برنامه‌های این بخش را اعضاء ارشد انجمن‌های علمی، محققان برجسته، شخصیت‌های نامدار تئاتر و دانشمندان داخل و خارج از کشور منجمله انگستان، پاکستان و ایالات متحده و غیرو تشکیل می‌دهند. همه ساله جلسه مشاعره به زبان اردو و با حضور شخصیت‌های مشهور ادبی و شعرای نامدار و یکی از قدیمی‌ترین و محبوب‌ترین شعرای اردو زبان اردو گلزار دهلوی برگزار می‌شود. همچنین برنامه‌هایی را از زندگی شخصیت‌های نامدار و حماسی مانند غالب و علامه محمد اقبال به زبان اردو تهیه کرده‌اند. آنها در سال ۲۰۱۵ برنامه ای را به زبان «مراتی» - زبان محلی مردم ایالت مهارشترا - با عنوان «سوارگیا گوتالا» اجرا کردند که هدف آن نشان دادن اعتقادات و فرهنگ مردم ایالت مهاراشترا را نسبت به مرگ و زمان پس از آن بود.
زارعت و باغبانی
در محیط داخلی و خارجی مرکز نهرو بیش از هزار گونه گیاه و درخت کاشته شده است و فهرست کامل و مشخصات هر یک از آنها تهیه شده است که علاوه بر زیبای خاصی، مورد بازدید پژوهشگران و علاقمندان به زارعت و باغداری قرار می‌گیرد و آموزش‌های لازم نیز به علاقمندان و دانش آموزان داده می‌شود.
کتابخانه
کتابخانه مرکز نهرو در طبقه اول ساختمان اکتشافات هند واقع شده است و به عنوان یکی از کتابخانه‌های مرجع شهرت یافته است. این کتابخانه بیش از ۳۰ هزار جلد کتاب در موضوعات گوناگون همچون تاریخ، مذهبی، ادبیات، فلسفه، جغرافیا و سایر زمینه‌ها دارد. به گفته خانم اسمیتا، کتابدار با سابقه کاری سی سال در این کتابخانه، روزانه ۱۰ تا ۱۲ نفر به کتابخانه مراجعه می‌کنند که اکثر آنها را محققین تشکیل می‌دهند که برای تحقیقات خود به کتب مرجع نیاز دارند. استفاده از این کتابخانه کاملا رایگان است و علاوه بر در اختیار قرار دادن کتب مرجع سمینارهایی را با مضامین مختلف نظیر امنیت یا مدیریت و غیرو برگزار می‌کند.
هیچ یک از کتب دینی این کتابخانه تجدید چاپ نشده و بسیار نایاب هستند و با این وجود انواع مختلف دایره المعارف برای مطالعه در دسترس است. آنها همچنین امکاناتی مانند اینترنت و زیراکس را نیز برای مراجعین فراهم آورده‌اند که البته مستلزم پرداخت وجه نقد است. این کتابخانه همچنین کابین‌هایی را با تمام امکانات ممکن برای تحقیقات در اختیار دانشجویان مقطع دکتری قرار می‌دهد؛ اگر چه در این کتابخانه مجموع نسخ خطی یافت نمی‌شود اما کتب خاصی نظیر فرامین آشوکا و رمز گشایی از سند اسکریپت حکاکی شده وجود دارد.
کتابخانه نهرو همچنین مرکز اسنادی راه‌اندازی کرده که به فهرست کردن مقالات جراید و روزنامه‌ها، مجلات و منابع دیگر می‌پردازد و حدود ۱۵۰ موضوع همچون محیط زیست، اقتصاد، نجوم، علوم، تکنولوژی و غیرو را دربرمی‌گیرد. این کتابخانه در ۵۰ مجله داخلی و ۲۵ مجله خارجی در موضوعات گوناگون علمی و نجوم اشتراک دارد. جراید و آخرین خبرها به زبان‌های انگلیسی، هندی و مراتی به صورت روزانه در اختیار مراجعین قرار می‌دهند. همچنین این کتابخانه امکانات سمعی و بصری و تعدادی کامپیوتر را جهت دسترسی مراجعین به اطلاعات به روز را فراهم کرده است.
فعالیت‌های دیگری مانند برنامه ملاقات با نویسندگان، جلسات مباحثه و کارگاه‌های دانش‌آموزان و اساتید نیز در این قسمت دنبال می‌شود. در کتابخانه، اتاقک‌های ویژه محقق برای دانشمندان و پژوهشگران تعبیه شده است تا بتوانند بدون هرگونه مزاحمتی به تحقیقات خود بپردازند. سالن مطالعه کتابخانه نهرو با چشم‌اندازی زیبا و سیستم تهویه مطبوع، محیطی دلپذیر برای استفاده خوانندگان و مراجعین فراهم کرده است.
سالن نمایشگاه
مرکز نهرو همچنین دارای یک سالن نمایشگاه است که سکوی پرتابی برای هنرمندان فراهم می‌آورد که بهترین نحو ممکن توانایی‌های خود را نشان دهند. همچنین یک سالن نمایش در مجاورت موزه وجود دارد که به شکل خانه‌های مسکونی تهیه شده و زندگی جواهر لال نهرو را از تولد تا اواخر زندگی وی به تصویر می‌کشد.
موزه
طبقه بندی گسترده موزه مرکز نهرو به شرح ذیل است:
در ابتدا، نحوه زندگی انسان‌های اولیه را نشان می‌دهد، به دنبال آن بخش فرهنگ «هارپان» است که بر روی تمدن، مردم، ابزار، داد و ستد، سیستم زهکشی، ملاحظات مذهبی و حمام معروف «موهن جوداروهارپان» تمرکز دارد. بخش بعدی زندگی مردم هزاره اول را پس از سقوط تمدن‌هارپانا به تصویر می‌کشد. سپس نوبت به امپراطوری مائوریان می‌رسد، در این بخش تلاش می‌شود که خیزش این امپراطوری را که به نوعی با تحولات فرهنگی هم مرتبط بوده است در زمان شاه آشوکا توصیف کند.
پس از این، تلاقی فرهنگ‌ها در زمان ظهور بودائیسم به نمایش گذاشته شده است. تداوم و تغییر در دوره اول و دوم، تحولاتی را که فرهنگ هند پس از سقوط امپراطوری مائوریان و در دوره تحولات بودائیسم و مغول پشت سر گذاشته است برجسته‌تر می‌کند. به هم پیوستگی این بخش‌ها کمابیش به هندوستان پیش از دوران استعمار انگلیس اشاره دارد؛ پس از این به هم پیوستگی فرهنگی نوبت به تاثیر کشورهای غربی و در راس آنها انگستان بر روی سرزمین هندوستان و فرهنگ آن می‌رسد. این بخش زندگی زیر سلطه انگلیس و قوانین وضع شده توسط آنها و همینطور تاثیرات فرهنگی آنها به روی هند و متعاقب آن «تلاش برای آزادی» و «میراث برای اتحاد» را به تصویر می‌کشد. در انتها انواع مبارزات هند برای آزادی و در نهایت وضعیت کنونی این کشور را به نمایش می‌گذارد.