به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ بیش از یک قرن از شهادت رئیسعلی دلواری می‌گذرد، دلاوری از خطه جنوب که در برابر تجاورز بیگانگان سینه سپر کرد و تا آخرین نفس از مردم و دیارش دفاع کرد؛ قهرمانی که کتاب‌های بسیاری درباره‌اش نوشته شده و هر سال مراسمی به یادش در زادگاهش؛ دلوار برگزار می‌شود.
با این همه، سال گذشته نزدیک سالگرد شهادت رئیسعلی دلواری در فضای مجازی خبری با این مضمون منعکس شد، تصاویری که تا کنون از رئیسعلی دلواری منتشر شده، تصویر قهرمان مبارزه با انگلیسی‌ها نیست و تصویر واقعی در آلمان پیدا شده است، این تصویر در مجموعه یادداشت‌های واسموس، دیپلمات آلمانی بود که در زمان حیات دلاور جنوب با وی رابطه بسیار خوبی داشت.
ماجرای پیدا شدن تصویر دلواری به پژوهش مهتاب ابراهیم‌زاده، پژوهشگر هنر برمی‌گردد که تلاش می‌کند فیلمی درباره دلواری بسازد و در این میان با ابهاماتی درباره تصویر موجود و منتسب به دلواری مواجه می‌شود، در پی تحقیقاتی که انجام می‌دهد به آلمان می‌رود و در میان یادداشت‌های واسموس به تصاویری از دلواری دست پیدا می‌کند.
برای دریافتن صحت و سقم این مساله سراغ دو پژوهشگر جنوبی رفتیم که در رابطه با دلواری پژوهش‌هایی را انجام دادند، نخست عبدالکریم مشایخی، رئیس بنیاد ایرانشناسی بوشهر و قاسم یاحسینی، مولف کتاب «رئیسعلی دلواری و تجاوز نظامی بریتانیا و مقاومت جنوب».
احتیاط درباره صحت و سقم تصویر دلواری
عبدالکریم مشایخی، رئیس بنیاد بوشهرشناسی درباره عکس‌های پیدا شده از رئیسعلی دلواری گفت: تلاش می‌کنم درباره این موضوع با احتیاط صحبت کنم، اما در عین حال 60 تا 70 درصد احتمال می‌دهم که مهتاب ابراهیم‌زاده عکسی که از مجموعه یادداشت‌های واسموس به ایران آورد و رونمایی شد، متعلق به دلواری باشد.
وی افزود: البته گویا عکس‌های دیگری از دلواری در یادداشت‌های واسموس وجود داشته و در موارد مختلف نوشته شده که این عکس رئیسعلی دلواری است. اما متاسفانه از این تصاویر تنها یک نمونه‌اش رونمایی شد که هنوز در جایی به نمایش گذاشته نشده و ممکن است، عصر امروز (12 شهریورماه) در مراسم بزرگداشت رئیسعلی که در زادگاهش دلوار برگزار می‌شود، این عکس به تولید انبوه برسد.
رئیس بنیاد ایرانشناسی شعبه بوشهر ادامه داد: بنابراین احتمال اینکه تصویر پیدا شده از رئیسعلی دلواری (که از مجموعه واسموس استخراج شده)، متعلق به وی باشد، بسیار زیاد است، زیرا گروتروپ آلمانی در کتاب خاطرات واسموس که آن‌را ترجمه و در کنگره صدمین سال شهادت دلواری چاپ کردیم، اشاره می‌کند که من اسناد و نوشته‌هایی از واسموس در شهر «گزالتس‌گیتر» آلمان که در حال نگهداری است، مشاهده کردم. مهتاب ابراهیم‌زاده، پژوهشگر نیز سراغ این مجموعه رفته و تقریبا 200 قطعه تصویر از آن به ایران آورده است.
مشایخی بیان کرد: در یکی از تصاویر، رئیسعلی دلواری را در حالی که در دالان خانه جنگ نشسته، نشان می‌دهد که زیر تصویر به خط واسموس نوشته شده، نفر نخست، رئیسعلی دلواری. اما با این حال زمانی می‌توان به طور قطعی درباره این تصویر اظهارنظر کرد که خط واسموس را در اختیار داشته باشیم. از طرفی، من خط واسموس را کاملا می‌شناسم.
وی افزود: از واسموس اسناد زیادی در آرشیو بنیاد ایرانشناسی بوشهر وجود دارد که برای خوانین بوشهر نوشته است. بنابراین با این اوصاف، احتمال اینکه تصویر رونمایی شده متعلق به رئیسعلی دلواری باشد، بسیار زیاد است اما این نظریه زمانی می‌تواند به صورت قطعی درست باشد که دیگر تصاویر نسبت داده شده به رئیسعلی دلواری را ببینیم و با مقایسه آنها به نظر قطعی برسیم.
تعمد دلواری از به جا نگذاشتن تصویری از خودش
قاسم یاحسینی نیز در رابطه با تصاویر رونمایی شده از دلواری گفت: مجموعه تصاویری درباره و به نام رئیسعلی دلواری به ویژه پس از انقلاب و سال‌های اخیر منتشر شده که عموما عکس‌های مجهولی هستند و ارتباط خاصی با وی ندارند. شاید در مجموع تقریبا 10 یا 12 عکس منتشر شده که مدعی هستند عکس سردار جنوب ایران، رئیسعلی دلواری است. اما هیچ‌کدام تصویر رئیسعلی دلواری نیست.
وی افزود: براساس پژوهش‌هایی که انجام شده، ظاهرا رئیسعلی دلواری، به عمد عکسی از خودش برجای نگذاشته است. در این رابطه محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، مولف کتاب «دلیران تنگستانی» که این کتاب را در سال 1310 منتشر کرده و ارتباط بسیار نزدیکی نیز با دلواری داشته است، در کتابش به صراحت نوشته که رئیسعلی هیچ عکسی نداشته و علیرغم جست‌وجویی که آدمیت نیز انجام داده است، نتوانسته به هیچ عکسی از وی دسترسی پیدا کند.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: پیدا نکردن تصویری از دلواری به این دلیل است که وی برخلاف سایر رهبران نهضت، عموما در شبیخون‌ها و حملاتی که به خوانین و نیروهای انگلیسی انجام می‌شده، شرکت داشته و به ویژه به بوشهر رفت و آمد بسیاری داشته و با نیروهای دولتی درگیری‌های متعددی داشته است.
یاحسینی عنوان کرد: احتمالا دلواری تمایلی نداشته که عکسی از وی گرفته شود تا در دسترس نیروهای انگلیسی قرار بگیرد و شاید یکی از دلایلی که عکسی از وی وجود ندارد، دلایل امنیتی و حفاظتی را در نظر گرفته باشد.
وی افزود: اگر با این تفاسیر، این روزها، عکسی از وی پیدا شود، تطبیق آن با رئیسعلی دلواری مشکل است، زیرا بیش از 100 سال از شهادت دلواری می‌گذرد و ما در حال حاضر کسی را نداریم تا تائید کند که عکس پیدا شده از رئیسعلی دلواری هست یا خیر.
مولف کتاب «رئیسعلی دلواری و تجاوز نظامی بریتانیا و مقاومت جنوب» ادامه داد: تقریبا 20 سال پیش سراغ یک روزنامه‌نگار بوشهری به نام چوبک رفتم که در دوران جوانی خودش، رئیسعلی دلواری را بارها در منزلشان دیده بود. گویا دلواری زمانی که به بوشهر می‌رفته، از جمله جاهایی که سر می‌زده، منزل وی بود. چوبک دلواری را چندین بار دیده بود و چهره‌اش را برایم تشریح کرد که در یکی از آثارم نقل کردم.
یاحسینی بیان کرد: همچنین کتابی منتسب به گوستاو نیلستروم، افسر ژاندارمری سوئدی است که در آن چهره دلواری را شرح داده و به تعبیری با کلمات نقاشی کرده است. بنابراین این تصاویری که در دسترس هستند، هیچ‌کدام با شرح نیلستروم همخوانی ندارند.
وی افزود: تقریبا دو سال پیش، دوستی مدعی شده که در موزه واسموس در آلمان، تصاویری از رئیسعلی دلواری پیدا کرده است. به طوری که در فضای مجازی عکسی دیدم که رئیسعلی به صورت چمباته‌زده نشسته است که صحت و سقم آن چندان مشخص نیست. از طرفی تا زمانی که نوشته واسموس را پشت عکس پیدا نکنیم و وی با قلم خود پشت عکس شرح افراد در تصویر را ننوشته باشد، با قاطعیت نمی‌توانیم بگوییم که عکس متعلق به رئیسعلی دلواری هست یا خیر؟
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: ضمن اینکه می‌دانیم واسموس با دلواری ارتباط نزدیکی داشته است و شاید با هم قرار گذاشتند که تصویری از دلواری بگیرند که در ایران منتشر نشود. اما در مجموع کتاب‌هایی که در رابطه با واسموس منتشر شده، هیچ کدام به عکس گرفتن از دلواری توسط واسموس اشاره نشده است.
یاحسینی افزود: البته هنوز یادداشت‌های واسموس به طور کامل به چاپ نرسیده و در اختیار محققان قرار نگرفته است. واسموس یادداشت‌های روزانه‌ای داشته و تقریبا در تمام تحولات جنگ جهانی نخست هرگاه فرصت دست داده، یادداشت‌هایی را تالیف کرده است و همچنین نامه‌های بسیاری را خطاب به همسرش و افراد دیگری نوشته است و یا یادداشت‌های رسمی که به وزارت خارجه آلمان یا مراکز دیگر فرستاده که اگر در مجموع این یادداشت‌ها جست‌وجو شود، ممکن است سرنخی از تصویر واقعی دلواری دست پیدا کنیم.
وی ادامه داد: اما در حال حاضر، عکس جدید را نه تائید و نه تکذیب می‌کنم. زیرا تائید این عکس نیازمند این است که در یک فضای غیراحساسی و غیرهیجانی تحقیقات بیشتری انجام شود و دلائل مدونی درباره صحت یا تکذیب عکس ارائه شود.