فرهنگ امروز/ افرا صفا: مجله هنری ArtReview هر سال یک فهرست صدنفره از تأثیرگذارترین افراد در جهان هنر را منتشر می‌کند. این فهرست معمولا شماری از مهم‌ترین هنرمندان، کیوریتورها، دلال‌های هنر، گالری‌داران و حتی اندیشمندان و فیلسوف‌ها را دربر دارد. روز جمعه برای شانزدهمین سال این فهرست منتشر شد؛ فهرستی که ٢٠ نفر از درون جهان هنر آن را تنظیم می‌کنند و هویتشان پنهان باقی می‌ماند تا افراد سودجو و تشنه قدرت سربه‌سر آنها نگذارند.چه چیز در جهان هنر قدرت به ارمغان می‌آورد؟ مسئله این نیست که داوران کار این افراد را دوست داشته باشند یا نه. از داوران خواسته می‌شود سلیقه‌های شخصی‌شان را کنار بگذارند و مرزهای سیاسی و نژادی را در نظر نگیرند. اندازه جهان هنر و عملکرد آن در هر منطقه جغرافیایی متفاوت است، بنابراین یک گروه دیگر از داوران کار گروه نخست را کنترل می‌کند تا مطمئن شود که فاکتورها میان قاره‌ها به درستی ارزیابی شده‌اند.هنرمندان و کیوریتورها همچنان در فهرست قدرتمندترین‌ها در جهان هنر حضور پررنگی دارند. هیتو استیرل از جایگاه هفتم به جایگاه نخست صعود کرد و جای مدیر هنری گالری سرپنتین هانس اوریخ اُبریست را گرفت و او را به مقام ششم فرستاد. پیر هوگهه هنرمند ٢٢ گام بالا آمد و در جایگاه دوم نشست.آدام سیمکزیک کیوریتور مانند سال گذشته در میان ١٠ نفر نخست در جایگاه چهارم باقی ماند، درحالی که در دبیری داکومنتا حواشی بسیاری بر سر سوءمدیریت مالی به وجود آورد.بی‌شک فهرست صد نفر قدرتمند جهان هنر ArtReview به‌شدت سلیقه‌ای است. قدرت نزد افراد گوناگون تعریف‌های گوناگون و در مکان‌های مختلف شکل‌های متفاوتی دارد. این فهرست در گذر زمان تغییر چندانی نداشته است اما در هر حال استاندارد مهمی را مشخص می‌کند که نشان می‌دهد متخصصان هنر چه افرادی را قدرتمند می‌دانند. در اینجا این فهرست صدنفری از دیدگاه نژاد، جنسیت، زادگاه و شغل شکافته و فهرست امسال با سال گذشته و با نخستین فهرست منتشرشده در سال ٢٠٠٢ مقایسه شده است. اگر فکر می‌کنید هنوز هم سفیدپوستان و مردان فضای زیادی را در این فهرست گرفته‌اند، خواهید دید که نسبت به ١٥ سال گذشته اوضاع بهتر شده است.
جنسیت
نخستین بار نیست که یک زن جایگاه نخست را در این فهرست از آن خود می‌کند. در سال ٢٠١٥ مانوئلا و ایوان ویرت، زوج گالری‌داری که گالری Hauser & Writh را اداره می‌کردند، با هم در جایگاه نخست نشستند. امسال بئتریکس راف که با جنجال بسیار چند ماه پیش از موزه استدلیک بیرون آمد، به جایگاه ٢٩ نزول کرد. اندیشمندانِ پیشروی فمینیست نیز در لیست هستند: دونا هاراوی که به نوشته ١٩٨٤ با عنوان «بیانیه سایبورگ» مشهور است، در جایگاه سوم نشسته درحالی که فیلسوف و نظریه‌پرداز جنسیت، جودیت باتلر و کریس کروس فیلم‌ساز (که هر دو تازه به این فهرست راه یافته‌اند) در جایگاه ٤٨ و ٧٧ قرار گرفته‌اند. در جایگاه ١٦ ماریا بالشاو قرار دارد که امسال جایگزین نیکولاس سروتا، مدیر موزه Tate لندن شد. اما به طور کلی این فهرست را ٦٢ درصد مردان و ٣٨ درصد زنان تشکیل می‌دهند. با وجود اینکه نسبت تقسیم قدرت میان زنان و مردان در جهان هنر هنوز با برابری فاصله بسیاری دارد اما این آمار نشان می‌دهد که نسبت‌به سال‌های گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است. سال گذشته ٦٨ درصد فهرست را مردان تشکیل می‌دادند و در سال ٢٠٠٢ که دلال معروف چارلز ساچی نفر نخست فهرست بود، نسبت مردان به زنان ٨٣ درصد به ١٧ درصد بود.
نژاد
قدرتمندترین افراد جهان هنر همچنان بیشتر سفیدپوست هستند اما در اینجا هم داستان دارد به آرامی تغییر می‌کند. امسال از فهرست صد نفر قدرتمندترین‌های جهان هنر ٦٠ درصد سفیدپوست‌اند درحالی‌که در سال گذشته این نسبت ٧٠ درصد بود. اگر به سال ٢٠٠٢ بنگریم ٨٧ درصد سفیدپوست بوده‌اند که تغییر شگفت‌آوری است. این تغییر تا اندازه‌ای مدیون تلاش‌های همین قدرتمندان جهان هنر است که کوشش کرده‌اند جهان هنر را از نظر نژادی گوناگون‌تر کنند. تلما گلدن قدرتمندترین آمریکایی سیاه‌پوست است که در این فهرست حضور دارد و در جایگاه هشتم نشسته است. او که مدیر Studio Museum
در نیویورک است و شانس بالایی برای مدیریت موزه متروپولیتن دارد، در حرفه خود تأثیرگذاری موزه‌اش را دوچندان کرده و محلی برای فعالیت افراد متفاوت و گوناگون فراهم کرده است.
زادگاه
درست مانند سال گذشته افراد بالادست جهان هنر بیشتر اروپایی هستند که بیش از ٤٠ درصد آنها در اروپا زاده شده‌اند. اما در اینجا نیز آثاری از تغییر دیده می‌شود. سال گذشته نیمی از افراد فهرست اروپایی و در سال ٢٠٠٢ حدود ٥٦ درصد آنها در اروپا زاده شده بودند. حضور آمریکای شمالی در این سال‌ها متغیر بوده است؛ ٢٧ درصد امسال، ٢٢ درصد سال گذشته و ٣١ درصد در سال ٢٠٠٢. مانند سال گذشته در میان ١٠ نفر نخست دو آمریکایی حضور دارند اما نام‌هایشان تغییر کرده است: لاری گاگوسیان و آدام وینبرگ مدیر موزه Whitney جای خود را به گلدن و هاراوی داده‌اند. در مقایسه با سال ٢٠٠٢ شهروندان خاور دور حضور پررنگ‌تری داشته‌اند و از سه درصد در سال ٢٠٠٢ به ١٨ درصد رسیده‌اند. اما افراد زاده خاورمیانه و آفریقا هنوز هم حضور بسیار کمی دارند و از فهرست صد قدرتمند جهان هنر تنها سه درصد را به خود اختصاص داده‌اند که نسبت به جمعیت این دو منطقه رقم بسیار اندکی است. در میان آنها از خاورمیانه، والید راد، هنرمند لبنانی در جایگاه ٨٦ و شیخ حور القاسیمی، مدیر بنیاد هنر شهر شارجه در جایگاه ٤١ است.
موقعیت شغلی
هنگامی که به این فهرست می‌نگریم، یک شاخص نسبت به سال‌های گذشته تغییر چندانی نداشته است. شمار افرادی که در بازار هنر درگیرند مانند دلال‌های هنری و گالری‌داران حدود ٣٠ درصد از فهرست است. تنها یک هنرمند آن هم در سال ٢٠٠٢ به ١٠ نفر نخست این فهرست راه یافت (گرهارد ریشتر در جایگاه چهار) اما امسال اوضاع بهتر است و دو هنرمند به بالای فهرست راه یافته‌اند. به طور کلی شمار هنرمندان در این لیست افزایش داشته است و از ١٧ درصد در سال ٢٠٠٢ به ٢١ درصد در ٢٠١٧ رسیده است.
روزنامه شرق