به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ نشست خبری پیرامون افتتاحیه فقه تخصصی صبح یکشنبه در حوزه علمیه امام رضا (ع) برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام همتی، مدیر موسسه علمیه امام رضا (ع) درباره راه اندازی این رشته جدید گفت: موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) با رویکرد جدیدی آغاز به کار و رشته هایی را تعریف کرده که یکی از آنها فقه تخصصی نظام ساز است.
حجت الاسلام و المسلمین همتی در ادامه افزود: اینکه نگاه ما به فقه چیست در سرفصل دروس ما تاثیر گذاشته است. ما از فقه به عنوان فقه اکبر و فقه اصغر نام می بریم که معنای نگاه جامعه و عقلانی از یک افق برتر نسبت به هستی، انسان و جامعه است و بر همین پایه واحدهای درسی خود را تعریف کرده ایم. به نظر ما فقه موجود مساله نگر، جزیی نگر و فردی نگر است که این مساله باعث شده پاسخگوی پرسش ها و نیازهای کلان انسان، اجتماع، جامعه و به نوعی نیازهای تمدنی روز نباشد. برای جبران این قضیه به دنبال این هستیم که دانش پژوه ما در فقه نگاه کلان و جامع داشته باشد تا از آسیب هایی که در فقه آموزی در فضای فعلی حوزه وجود دارد اندکی کاسته شود.
وی در ادامه با اشاره به مفهوم فقه اصغر ادامه داد: فقه اصغر هم احکام مکلفین در حوزه فردی را مدنظر دارد و مساله محور است. فقه اصغر با دو بحث عنوان معرفتی و روش اجتهادی نسبت به فقه مطرح است. آموزش روش اجتهاد ورزی در فقه و ناظر بر منافع معرفتی فقه است. سومین نکته در تحلیل مفهوم این رشته است آنکه ما مدعی فقه تخصصی هستیم یعنی فقهی که معطوف به موضوع است اما موضوع کلان و خاص. به این معنا که فقهی که ناظر به سیاست، اقتصاد، اجتماع، خانواده، تربیت و ... است. فقه تخصصی یعنی فقهی که معطوف به خاص است ولی کلان موضوع را در برمی گیرد.
حجت الاسلام همتی با اشاره به مفهوم فقه نظام ساز تصریح کرد: فقه در دو حیطه چارچوب ساز است یکی در حیطه فردی و شخصی که نسبت فرد با خدا و انسان را تعیین می کند که چارچوب های شخصی و رفتاری او را مشخص می کند. بر اساس چارچوب های رفتاری در سبک زندگی انسان مخصوصا در دوره جدید، ما مواجه با نظام ها و سازمان هایی هستیم که به نوعی در نظم های جدید به وجود آمدند. مثل کمونیسم، لیبرالیسم و ... منظور از این نظام داشتن به این معناست که عنصر محوری در همه نظام ها وجود دارد و بقیه عناصر حول این موضوع شکل می گیرد. وقتی مدعی هستیم فقه باید بتواند اداره امور زندگی و شخص را بر عهده بگیرد باید بتواند در این حیطه های اجتماعی دست به عمل بزند.
وی در ادامه با اشاره به مفهوم علم فقه در زندگی روزمره انسان ها گفت: علم فقه محسوس ترین، عینی ترین روش علمی است یعنی وقتی با کتاب فقها مواجه می شویم مساله های آن درگیر با عینی ترین مسائل زندگی انسان است که یک شخص در طول زندگی روزانه در ابعاد مختلف با آن درگیر است لذا فقه با علوم انسانی و فلسفه که با بنیادهای فکری و اندیشه ای انسان در ارتباط است ولی فقه نظام ساز با چارچوب های برون داد زندگی انسان در ارتباط است. بنابراین باید در حیطه بروز و ظهور و عینیت بتواند برای انسان تعیین تکلیف کند.
مدیر حوزه علمیه امام رضا (ع) تاکید کرد: باید دید روند فقه و سابقه تاریخی ما در رابطه با نظام های فقه نظام ساز به چه صورت بوده است؟ به دلیل اینکه روند تکامل فقه ناظر بر نیازها و مطالبه گری های مردم بوده است یعنی کمتر اتفاق می افتاد که فقه های ما بدون نیاز مردم دست به ابتکار و ایجاد مبانی فقهی جدیدی بزنند. به دلیل اینکه قدرت و حاکمیت در دست شیعه نبوده است. معمولا مساله های فقهی ناظر بر مطالبات مردم شکل گرفته اند. منظور از مردم هم یک انسان مسلمان است که در حیطه فردی خود با مساله هایی مواجه است. به همین دلیل فقه در حیطه فردی فربه شده و در حقیقت در اینجا تورم مساله و پاسخگویی داریم چون مطالبه و خواسته مردم در این حیطه بوده است که بر اساس آن توضیح المسائل ها شکل گرفت که برای سوال های شخصی یک فرد مسلمان است.
وی افزود: اما در فقه نظام ساز دو جهت باید لحاظ شود؛ یکی اینکه مساله پرسشگری و مطالبه گری دولت هاست اگر امروز در فقه نظام ساز دستمان خالی است به خاطر عدم مطالبه گری دولت ها از حوزه بوده است. دولت ها باید خود را مکلف و مجری قوانین اسلام بدانند یعنی وقتی به سابقه تاریخی شیعه نگاه می کنیم کتاب لمعه دمشقیه که حدود ۳۰۰ سال در حوزه در حال تدریس است و سابقه آن نشان می دهد در حکومت سربداران برای زندگی روزمره این کتاب نوشته شده است. در فقه نظام ساز دولت ها مکلف هستند که خود را به فقه قوانین دینی و به دست آوردن قوانین دینی ملزم بدانند و در حیطه های مختلف اجتماع و خانواده بر اساس آن روند قانون گذاری انجام شود. بنابراین مجلس قبل از اینکه قانونی را برای تصویب بفرستد باید شاخص های اسلامی بودن آن را بررسی کند.
وی افزود: بحث دوم اجرای این قوانین است که متاسفانه گاهی یکی از نقطه ضعف هایی که در فقه نظام ساز وجود دارد اجرای آن است که در مقام اجرا نیاز به اجتهاد داریم یعنی صرف ایجاد قانون دینی کفایت نمی کند. اکنون یکی از مشکلات ما در این راه مجریان قوانین دینی هستند که قابل نقد و بررسی است.
وی در پایان با اشاره به شکل گیری فقه تخصصی نظام ساز در موسسات آموزش عالی گفت: این رشته نزدیک ۲۸ عنوان فقه تخصصی را شامل می شود که در موسسه حوزه علمیه امام رضا (ع) حدود ۴ رشته را راه اندازی کرده ایم این چهار رشته با عنوان فقه السیاست، فقه القضا، فقه الاقتصاد و فقه صنایع غذایی است. طی اطلاعیه و پذیرش هایی برای این رشته ها حدود پنج نفر در نظر گرفتیم که با یک حلقه منسجم در حال راه اندازی است و برای هر رشته یک استاد تخصصی در نظر گرفته ایم. با لحاظ همه این نگاه ها و بینش ها به یک ساختار فکری رسیدیم که روند اجرایی آن روز سه شنبه همزمان با میلاد پیامبر اسلام (ص) در این حوزه علمیه افتتاح خواهد شد. کل دوره این فقه تخصصی ۱۰ سال است که ما مدعی هستیم کسی که این ۱۰ سال را بگذراند می تواند مجتهد متخصص در این حوزه تربیت شود.