به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ جلسه رونمایی از تصحیح مثنوی معنوی دکتر محمدعلی موحد عصر روز سه‌شنبه (۵ دی‌ماه) با حضور محمدعلی موحد، نصرالله پورجوادی، مصطفی ملکیان، توفیق سبحانی و اهالی ادبیات در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار می‌شود.
مولاناپژوهی رونق گرفته است
علی اصغر محمدخانی که مسئولیت اجرای این نشست را بر عهده داشت در ابتدای این مراسم گفت: مولاناپژوهشی در سال‌های گذشته رونق گرفته است و در این سال‌ها مطالب زیادی درباره مولانا منتشر شده است و عده‌ای زیادی روی آثار این شاعر بزرگ کار کرده‌اند، با این همه این تفاسیر نمی‌توان گفت که کار تمام شده است و تحقیق و پژوهش در این باره بس است و دیگر نباید کار پژوهشی در این حوزه انجام داد.
وی ادامه داد: در بین مولاناپژوهان دکتر موحد نقش غیرقابل انکاری داشته است و از تصحیح مقالات شمس و تا امروز که تصحیح مثنوی را منتشر کرده، تلاش‌های بسیار زیادی انجام داده است. امروز تلاش چند ساله موحد در اختیار ماست و ما از وی و همکارانشان تشکر می‌کنیم که در مدت پنج سال گذشته تلاش‌های بسیار زیادی را در این حوزه انجام داده‌اند.
معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب با اشاره به انتشار چند اثر دیگر از محمدعلی موحد عنوان کرد: در طول یک ماه آینده قرار است که چند اثر دیگر از محمدعلی موحد به زبان‌های مختلف نیز منتشر و در چند کشور دیگر رونمایی شود؛ به همین دلیل ماه پیش رو را می‌توان ماه مولانا نامید.
هرکس از مولانا استفاده نکند به خودش پشت کرده است
مصطفی ملکیان که نخستین سخنران این نشست بود با ابراز خوشحالی از حضور در این مراسم گفت: بحث امروز من درباره آن است که در این دوره و بعد از گذشت چند قرن از فوت مولانا به چه دلیل ما باید به مولانا بپردازیم و ما از خواندن اشعار این شعار چه سودی می‌بریم و اصلا ضرورتی دارد که ما مجددا مثنوی معنوی را بخوانیم. واقعیت این است که به مولانا با دو دید می‌توان نگاه کرد.
وی ادامه داد: نخستین نگاه دیدگاه هویت‌طلبانه اوست؛ چراکه مولوی بخشی از هویت فرهنگی ماست؛ بنابراین باید به او پرداخته شود. این دیدگاه معمولا در دانشگاه‌ها و دپارتمان‌های زبان بررسی می‌شود و در نوع خود ضروری و واجب است اما آیا این دیدگاه برای من شهروند نیز ضروری است؟ پاسخ خیر است؛ بنابراین سایر افراد جامعه باید با دیدگاه حقیقت‌طلبانه به این موضوع نگاه کنند.
این فیلسوف در توضیح دیدگاه حقیقت‌طلبانه اظهار کرد: در این دیدگاه باید به دنبال حقیقت باشیم؛ یعنی نگاه کنیم که من به‌عنوان انسان امروز می‌توانم از نسخه‌ای که ۷۰۰ سال پیش مولانا برای‌مان پیچیده استفاده کنم. ما در هر دو حوزه مشکل داریم و باید این مشکلات رفع شود. البته باید توجه داشته باشیم که استفاده از اشعار مولانا شرایطی دارد.
ملکیان با اشاره به شرایط رجوع به مثنوی گفت: در مرحله نخست باید به مولانا به چشم معلم نگاه کنیم و نباید نگاه مرشد، مراد و شیخ به او داشته باشیم؛ چراکه در این صورت باید به هرچه که او می‌گوید گوش دهیم. در واقع ما باید ببینیم که کدام اندیشه و تفکر او به درد ما می‌خورد و آن را بیاموزیم. مولانا بخشی از سنت فرهنگی ماست و همانطور که نباید از او غافل شویم، نباید هم به او بچسبیم. نکته بعدی اینکه باید نگاه منتقدانه به او داشته باشیم و بدانیم که او هم مانند هر ادم دیگری می‌تواند اشتباه داشته باشد.
وی ادامه داد: مولانا سخنانی دارد که بسیار ماندنی است و می‌توان آنها را پذیرفت و به آن عمل کرد. بر اساس دیدگاه من سخنی سربلند است که در سه ترازوی عقلانیت، اخلاق جهانی و حقوق بشر سنجیده شود. بسیاری از سخنان مولانا مورد قبول است؛ چراکه روی این سه ترازو قرار می‌گیرد و نتیجه قابل قبولی دارد.
نویسده کتاب «فلسفه غرب» در توضیح عوامل ساخت اندیشه مولانا اظهار کرد: اندیشه یک انسان را عوامل مختلفی می‌سازد و آن انسان به دلیل آن عوامل شناخته می‌شود. سه اندیشه انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و اخلاق در مولانا به فراوانی وجود دارد که اگر کل اندیشه‌های او را نپذیریم، این سه ویژگی را باید بپذیریم.
ملکیان در بخش پایانی صحبت‌هایش با تاکید بر استفاده از اندیشه‌های مولانا گفت: من همانطور که همه می‌دانند مرید مولانا و هیچکس دیگری نیستم اما با این حال معتقدم که باید از اندیشه‌های او استفاده کرد؛ چراکه هرکسی که استفاده نکند به خودش پشت کرده است.
بعد از تصحیح موحد مسیر جدیدی در مولاناپژوهی باز می‌شود
توفیق سبحانی دیگر سخنران این نشست نیز در سخنانی اظهار کرد: حسام‌الدین چلپی روزی به مولانا گفت که غزلیات بسیار زیاد شده است اما مردم از در که بیرون می‌روند همه چیز را فراموش می‌کنند. مولانا از او می‌خواهد که مکتوب کند و حسام‌الدین نیز این کار را می‌کند. بنابراین من فکر می‌کنم که قبل از مثنوی کتاب غرلیات نیز بوده است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی با اشاره به اهمیت انتشار این اثر گفت: چاپ مقالات شمس توسط موحد روحی تازه در حوزه مولاناپژوهی دمید و با چاپ این کتاب نیز روح دیگری در این حوزه دمیده شده است و بعد از این نیز مولاناپژوهی مسیر جدیدی را طی خواهد کرد.
متون کلاسیک ما نیاز دارند تا از نو تصحیح شوند
در ادامه این نشست نصرالله پورجوادی با اشاره به انتشار تصحیح جدید مثنوی اظهار کرد: بعد از انتشار این کتاب بدون شک اسم دکتر موحد در بخش مولاناپژوهی ماندگار شده است و بعد از این نام محمدعلی موحد همیشه مطرح است اما نباید فراموش کنیم که بیش از ۱۰۰ سال است که مردم تصحیح مثنوی را با نام نیکلسون، محقق انگلیسی می‌شناسند. نیکلسون در کنار تصحیح مثنوی، این اثر را به انگلیسی نیز ترجمه کرده است که کار بسیار بزرگی است؛ چراکه کسی که ترجمه می‌کند باید کلمه به کلمه آن را متوجه شود تا بتواند آن را ترجمه کند.
پورجوادی در توضیح تلاش‌های نیکلسون گفت: نیکلسون کار بسیار ارزشمندی انجام داد و این سوال همیشه مطرح بود که چه کسی می‌خواهد بعد از او مثنوی را تصحیح کند. نیکلسون در ابتدای تصحیح مثنوی می‌گوید که یکی از آرزوهایش این است که آثار شاعران بزرگ فارسی تصحیح شوند؛ چراکه تا پیش از آن کتاب به شکل بازاری و بدون تصحیح در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گرفته است و نیکلسون آغازگر تصحیح متون بوده است.
رئیس سابق مرکز نشر دانشگاهی با اشاره به تاثیر نسخه قونیه اظهار کرد: با پیدایش نسخه قونیه اتفاقات جدیدی رخ داد و وقتی من این نسخه را منتشر کردم، فکر می‌کردم که دیگر کار تمام شده است. نیکلسون برای تصحیح مثنوی دفتر کاملی در اختیار نداشت و حتی قدیمی‌ترین نسخه‌هایی که به آنها دست یافته بود کامل نبودند تا اینکه سرانجام نسخه قونیه را به دست آورد و کار تصحیح را با این اثر نهایی کرد.
وی با اشاره به اهمیت تصحیح متون گفت: متون کلاسیک ما نیاز دارند تا از نو تصحیح شوند؛ اما این به آن معنی نیست که اشخاص بیایند و آثار دیگران را بگیرند و موارد ذوقی خود را اضافه کنند و با تغییرات اندک تصحیح جدیدی به نام خود منتشر کنند. به نظر من این کار به ادبیات لطمه می‌زند.
پورجوادی با تاکید به اهمیت نسخه نیکلسون اظهار کرد: کار استاد موحد اثر بسیار ارزشمندی است اما از ارزش نسخه نیکلسون کم نمی‌کند و ارزش آن اثر سر جای خودش است و به این شکل نیست که ما دیگر به آن نسخه نیاز نداشته باشیم. من هنوز نسخه استاد موحد را نخوانده‌ام و نمی‌توانم نظر بدهم که بعد از این کسی باید این اثر تصحیح کند یا خیر.
نیکلسون کار معجزه‌آسایی انجام داده است
محمدعلی موحد که آخرین سخنران این نشست بود ضمن تشکر از صحبت‌های سخنرانان گفت: متاسفانه باید زمانی برای کتاب رونمایی بگیرند که کتاب به دست سخنرانان رسیده باشد و به این شکل مراسم برگزار کردن درست نیست. دکتر پور جوادی به من لطف دارند و اگر بزرگواری و اظهار لطفی که بنده دارند را کنار می‌گذاشتند حتما مطرح می‌کردند که چرا بعد از نیکلسون این کتاب باید دوباره تصحیح شود و شاید برای این موضوع نیز حق دارند چون کتاب دیر به دست ایشان رسیده است و مطالعه نکرده‌اند.
وی ادامه داد: نسخه قونیه به خط مولانا یا حسام‌الدین نیست و نمی‌گویم که کاتب دروغ می‌گوید که این نسخه زیر نظر مولانا یا حسام‌الدین چاپ شده است اما می‌گویم که نیاز به بررسی بسیار زیادی است؛ چراکه این نسخه با وجود ایرادات نسخه بسیار ارزشمندی است.
موحد با اشاره به صحبت‌های پورجوادی اظهار کرد: من با کمال‌فروتنی به‌عنوان شاگرد نیکلسون آمده‌ام تا راه او را ادامه دهم و تلاش‌هایش را کامل کنم؛ چراکه ما ابتدا باید متن را تصویب کنیم و بعد از آن به محتوا بپردازیم. به اعتقاد من نیکلسون کار معجزه‌آسایی انجام داده است. او با اینکه به ایران سفر نکرده بود، فارسی را از طریق کتاب آموخته و بعد از آن نسخه‌ها را شناسایی و تهیه کرده و دست به یک کار بزرگ زده است.
این مولاناپژوه با اشاره به تصحیح عبداللطیف عباسی گفت: تصحیح مثنوی کار جدیدی نیست و عبداللطیف عباسی سال‌ها قبل از نیکلسون این کار را انجام داده است و در بررسی‌های خود از ۸۰ نسخه استفاده کرده است اما نیکلسون می‌گوید که فقط در دفتر اول و دوم ۸۰۰ بیت اضافه در این تصحیح وجود دارد و بسیاری از بیت‌ها مشکل فاحش دارد؛ بنابراین باز هم به همان حرف استاد مینوی می‌رسیم که هیچ بیتی از مثنوی نیست که قابل بررسی نباشد.
مصحح مثنوی معنوی در پایان گفت: من در تهیه و انتشار این کار مدیون همه اساتیدی هستم که از گذشته تا به امروز برای حوزه مولاناپژوهی زحمت کشیده‌اند. همچنین باید تشکر ویژه داشته باشم از همکارانم در فرهنگستان زبان و ادب فارسی که من را در انتشار این کتاب یاری کردند.