فرهنگ امروز/ رضا آشفته: سی‌وششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با آنکه پا به میان‌سالی گذاشته است و عنوان بین‌المللی را با خود به‌دنبال دارد، اما به‌دلیل گسست ارتباطات بین‌المللی و برخی از مواضع فرهنگی و سیاسی هنوز هم نتوانسته مانند دوره‌های درخشانش در اواخر دهه ٧٠ و اوایل دهه ٨٠ آثار درخشانی را چه از ایران و چه خارج از ایران به تماشا درآورد؛ اما به هر روی برگزاری‌اش برای همگان یک مجال است که خودی نشان دهند و برخی نیز با گرفتن جایزه و درخشش احتمالی کماکان بر شهرت و حضورشان در صحنه تئاتر ایران بیفزایند، اما تئاتر زمانی درخشش نسبی خود را به‌دنبال خواهد داشت که اشاره دقیق‌تری بر تئاترهای اجتماعی‌تر و بنابر ضرورت‌ها تئاترهای ملی‌تر داشته باشد و همواره ویترینی از این اصالت‌های تئاتری در جدول جشنواره تئاتر فجر نیز گنجانده شود و هرچه این موارد کم‌رنگ‌تر شود، آن‌گاه با آثاری با اصالت‌های فرم‌گرایانه نمی‌توان شاهد تعالی تئاتر در ایران بود و این دقیقا دلالت‌های آشکار اجتماعی دارد و ما باید با ریشه‌ها و اصالت‌های دقیق‌تر و متقن‌تر خود را در تئاتر آشکار کنیم.
به هر تقدیر جشنواره امسال نسبت به چهار، پنج سال اخیر می‌تواند تفاوت‌هایی داشته باشد، اما این رویکرد هنوز هم ما را دچار شگفتی نخواهد کرد و باید خیلی بیشتر از اینها و دقیق‌تر درباره‌اش برنامه‌ریزی شود و باید مجالی برای همان دو محتوای اصلی در سال‌های آینده در نظر گرفته شود، وگرنه همچنان تئاتر در میان این تجاری فکرکردن‌ها و فرم‌زدگی‌ها گم‌وگور خواهد بود. ما جامعه روبه‌رشدی داریم و هنوز مسئله‌محور هستیم، بنابراین تئاترمان باید چیزی غیر از این باشد، یعنی کلاه‌مان بر باد است و این خود گسستی بین تئاتر و جامعه خواهد بود و ما را دچار افول و بحران فرهنگی خواهد کرد.
اگر بخواهیم کمی مطمئن‌تر در جشنواره سی‌وششم به دیدن کارها برویم، در میان اسامی آثار پذیرفته‌شده در بخش مرور تهران و سایر استان‌ها شاید بشود با گمانه‌های مطمئن‌تری پای این آثار نشست: آواز زنی در گورستان، مسلم نارکی؛ گچساران/ آناکارنینا، آرش عباسی؛ تهران/ ابوبکر محمدی و فاطمه محمدی، جلال تجنگی؛ تهران/ اتاق ورونیکا، حسین اکبرپور؛ مشهد/ اگه بمیری، سمانه زندی‌نژاد؛ تهران/ برای کلاه‌آهنی‌ها، پژمان عبدی؛ تهران/ پسران تاریخ، اشکان خیل‌نژاد؛ تهران/ چند درجه سوءتفاهم در مقیاس اتللو، حبیب‌الله دانش؛ تهران/ خرس و خواستگاری، محمدحسن معجونی؛ رشت/ دشمن مردم، سینا راست‌گو؛ تهران/ سندروم پای بی‌قرار، عبدالله برجسته؛ مشهد/ شلتر، امین میری؛ تهران/ فروغ ساراپینا، محسن حسینی؛ تهران/ کاش می‌شد منم بیام، غنچه شکوهیان؛ آمل/ ماجرای متران‌پاژ، محمدحسن معجونی؛ تهران/ مفیستو، مسعود دلخواه؛ تهران/ موغلی پنا، علیرضا داوری؛ بندرعباس/ نسخه آزمایشی، علی حاتمی‌نژاد؛ مشهد/ نمی‌تونیم راجع بهش حرف بزنیم، جابر رمضانی؛ تهران/ و چند داستان دیگر، پیام لاریان؛ تهران/ هذیان، مرتضی سخاوت؛ دزفول. تا زمان تنظیم این گزارش نمایش‌های «مداربسته» به کارگردانی پگاه طبسی‌نژاد، رومئو و ژولیت به کارگردانی هستی حسینی، «بی‌پدر» به کارگردانی محمد مساوات، «تو با کدام باد می‌روی» به کارگردانی کمال هاشمی و «زبان تمشک‌های وحشی» به کارگردانی شیوا مسعودی به‌دلیل آماده‌نبودن گروه نمایشی برای اجرای مجدد در جشنواره تئاتر فجر انصراف خود را کتبا اعلام کردند که به‌جای آنها نمایش‌های «سرآشپز پیشنهاد می‌دهد» به کارگردانی شهاب‌الدین حسین‌پور، «پایان بازی» به کارگردانی افشین زمانی، «شرقی غمگین» به کارگردانی سعید زارعی جایگزین سه اثر اول شده‌اند، اما هنوز جایگزینی برای نمایش «زبان تمشک‌های وحشی» و «رومئو و ژولیت» اعلام نشده است. همچنین حسین کیانی، نویسنده و کارگردان نمایش «روز عقیم» نیز عنوان کرده است که به او اعلام‌شده این نمایش اجازه اجرا در جشنواره را ندارد، به‌همین‌دلیل این کارگردان انصراف خود را از حضور در جشنواره تئاتر فجر اعلام کرده است.
در این مدل که کارهای اجراشده به جشنواره راه می‌یابند فرصتی است برای دیده‌شدن آثار برتر خارج از تهران برای تماشاگران تهرانی و همچنین دیدن کارهای تهرانی از سوی تماشاگران شهرستانی، اما در این بین، برخی از آثار نیز برای نخستین‌بار در خود جشنواره اجرا خواهند شد. امسال نمایش‌های اسب آرش دادگر، صدسال تنهایی آتیلا پسیانی، دام آرمین جوان، ماراساد ایمان اسکندری، افسانه ببر صدرالدین زاهد، شنا در آتش رضا صابری، هنر وحید رهبانی، شاه اسماعیل - مکتب قزوین حسین نوشیر، حفره محمد عباسی و تعداد دیگری از آثار این بخش هنوز اجرای عمومی نشده‌اند.
آثاری نیز در گونه‌های اجرائی خارج از صحنه هستند که همگی برای نخستین‌بار در جشنواره حضور خواهند یافت: درس، نرگس هاشم‌پور/ مرغان این روزی، هادی کمالی‌مقدم/ آن ریسمان گسسته، نسیم ریاضی/ هجوم به تفسیر، نسیم احمدپور/ ایستگاه آخر، سعید بهنام.
منتخبی از تولیدات هنرمندان جوان نیز هستند که بنا بر سابقه‌شان می‌توانند در جشنواره امسال با درخشش مواجه شوند: رولور، پوریا کاکوند/ دام، آرمین جوان/ شاه اسماعیل، مکتب قزوین؛ حسین نوشیر/ ۱۹۷۸، محمد شجاعی/ پیانیستولوژی، محمد نیازی.
امسال علاوه بر ٨٩ نمایش صحنه‌ای از ایران، شش نمایش نیز از پنج کشور خارجی در جشنواره تئاتر فجر حاضر خواهند بود، این کشورها شامل آلمان، اسپانیا، فرانسه، ترکیه و بلژیک هستند، بنابراین هنوز هم در بخش بین‌الملل سی‌وششمین جشنواره تئاتر فجر کماکان هیچ اتفاق چشمگیری پیشِ‌روی نخواهد بود، چون رقابت باز بین گروه‌های ایرانی است و در میان گروه‌های خارجی نیز به نظر می‌رسد گروه‌های شاخصی دعوت نشده‌اند. این وضعیت چهار، پنج سال اخیر است که نبود ارتباطات بین‌المللی و کمبود بودجه دو دلیل عمده‌ای است که مانع از تحقق اتفاقی بهتر در بخش بین‌الملل به‌لحاظ کیفی می‌شود.
این آثار بنا بر فهرست کشورها و کارگردان و آثار نمایشی این‌گونه خواهند بود: آلمان/ کریستوفر روپینگ/ هملت، آلمان/ شوساکو تاکئوچی/ پکیج، بلژیک/ والنتین واننز/ دهان‌گنده، ترکیه/ یلدا بسکین/ دوستت دارم ترکیه، ایران – فرانسه/ افشین غفاریان/ تنهایی پرهیاهو، اسپانیا/ کریس بلانکو/ ترجمه بد.
همچنین در خبرهای جداگانه‌ای عنوان‌شده که پروژه‌های «شهرهای نامرئی» به کارگردانی پینو دی بودوا از ایتالیا و «ریموت تهران» از سری اجراهای «ریموت ایکس» یکی از چندین تجربه شهری کمپانی «رمینی پروتکل» با همکاری بخش بین‌الملل و خارج از صحنه جشنواره سی‌وششم تئاتر فجر، در ایام جشنواره اجرا خواهند شد.
از میان نام کارگردانان کشورمان نیز می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد که در بخش بین‌الملل حضور خواهند داشت: صدسال تنهایی، آتیلا پسیانی/ آکواریوم، سیامک احصایی/ اسب، آرش دادگر/ نفر دوم، مهین صدری/ فهرست، رضا ثروتی/ پرومته، شهاب آگاهی/ این‌یک پیپ نیست، محمد مساوات/ ۱۰۰ درصد، مرتضی اسماعیل‌کاشی/ ماراساد، ایمان اسکندری.
آثاری که در بخش میهمان جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا می‌کنند براساس پیشینه و توانایی‌های کارگردان، درنظرگرفتن گونه‌گونی فرم‌های اجرائی و نمایشی، دراماتورژی و مطالعات اجرائی و تأکید بر متن‌های ایرانی از سوی دبیر جشنواره برای حضور دعوت می‌شوند.
بر همین اساس آثار بخش میهمان این دوره از جشنواره از طرف دبیرخانه این رویداد هنری به شرح زیر معرفی شده‌اند: افسانه ببر، صدرالدین زاهد/ اپرای عروسکی خیام، بهروز غریب پور/ فعل، محمد رضایی‌راد/ دو دلقک و نصفی، جلال تهرانی/ شنا در آتش، رضا صابری/ دایره گچی قفقازی، محمودرضا رحیمی/ الیور توییست، حسین پارسایی/ هنر، وحید رهبانی/ کوکوی کبوتران حرم، افسانه ماهیان/ آبی مایل به صورتی، ساناز بیان/ کوررنگی، سیاوش پاکراه/ حفره، محمد عباسی/ پدرانه، علی حیدری.
روزنامه شرق