به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «کلیله و دمنه»، «رباعیات خیام نیشابوری»، «تذکره‌الاولیا»، «دیوان اشعار بابا طاهر همدانی»، «دیوان عارف قزوینی» و «دیوان اشعار خاقانی شروانی» اَبَر کتاب‌هایی هستند که در حاشیه اتوبان حقانی جاخوش کرده‌اند و مسیر کتابخانه ملی را نشان می‌دهند. کتابخانه‌ای که تنها بازدید از همه بخش‌های آن چند روزی وقتت را می‌گیرد. این‌بار اما بهانه رفتن ما به این کتابخانه، مرکزی است که کمتر نام آن را شنیده‌ایم و به سراغش رفته‌ایم. «تالار ایرانشناسی و اسلام‌شناسی» کتابخانه‌ای با منابع متعدد و متنوع که هریک از زاویه‌ای فرهنگ و تمدن این مرزو بوم را روایت می‌کنند.
زنده‌یاد ایرج افشار، پایه‌گذار تالار ایرانشناسی
پیشینه تالار ایرانشناسی را می‌توانیم با پیشینه خود کتابخانه ملی در سال 1316 مرتبط بدانیم. در آن زمان نخستین مجموعه‌هایی که به زبان‌های غیر فارسی بود در کتابخانه ملی گردآوری شد. یکی از آن‌ها، مجموعه کتاب‌های اهدایی سفرا و مهمانان خارجی بود که به دربار و دولت ایران اهدا شده بود. گروه دیگر، مجموعه کتابخانه دارالفنون و کتابخانه معارف را شامل می‌شد. افزون بر این‌ها، چند مجموعه لاتین نیز به کتابخانه اضافه شد که شامل مجموعه مربوط به بانک استقراضی روس و مجموعه اهدایی از کتابخانه شخصی هیتلر به دولت وقت بود. در دوره تصدی زنده‌یاد ایرج افشار بر کتابخانه ملی تصمیم گرفته می‌شود منابع لاتینی که به طرق گوناگون به کتابخانه ملی می‌رسید در مکان جدایی با عنوان یک مجموعه نگهداری شوند و این پایه اولیه شروع به کار تالار ایرانشناسی بود. این مجموعه‌سازی بعد از انقلاب نیز ادامه پیدا کرد.
بعد از جداسازی کتاب‌های لاتین سیاستی در پیش گرفته شد تا هرآنچه که در حوزه مطالعات ایرانشناسی و اسلام‌شناسی در خارج از ایران چه توسط ایرانیان و چه توسط غیر ایرانیان چاپ و منتشر می‌شود گردآوری کنند. به این ترتیب کتابخانه ایرانشناسی شکل گرفت. تا زمانی که ساختمان کتابخانه ملی در خیابان سی‌تیر استقرار داشت، مرکز مستقلی به‌عنوان ایرانشناسی شکل نگرفته بود. ولی به هر حال منابع تفکیک‌شده بودند. بعد از انتقال کتابخانه به محل فعلی آن در سال 1383 مرکزی با عنوان مرکز مطالعات ایرانشناسی و اسلام‌شناسی در نظر گرفته شد و تمام منابع لاتین که به این حوزه‌ها مرتبط بودند به این مرکز منتقل و ساماندهی شد.
مجموعه منابع به زبان‌های غیرفارسی و در حوزه زبان‌های لاتین هستند. چهار زبان اصلی انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و روسی بیشترین حجم این کتاب‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و بعد از آن به تدریج با گسترش دانش ایرانشناسی در شرق و غرب اروپا و حتی در حوزه آسیای میانه مجموعه منابعی که در این حوزه چاپ و منتشر می‌شد گردآوری و ادامه مجموعه‌سازی کتابخانه ایرانشناسی به منابع غیرکتابی نیز سوق داده شد. مجموعه پایان‌نامه‌های دانشگاه‌های خارج از کشور به اضافه مجلات و نشریات تخصصی که این‌ها هم با همان سیاست‌گذاری هرچه که در حوزه مطالعات ایرانشناسی و اسلام‌شناسی در قالب مجله و نشریه منتشر شده تقریبا گردآوری شد و اکنون بسیاری از ژورنال‌های معتبر خارجی در مجموعه نگهداری می‌شود. مجموعه‌سازی تالار ایرانشناسی از طریق شرکت در نمایشگاه‌های خارجی این مجموعه‌سازی را ادامه می‌دهد.
تالار ایرانشناسی، محیطی آرام برای غوطه‌ور شدن در ایران!
برخلاف دیگر بخش‌های کتابخانه که برای پیدا کردن جای مناسب و دلخواهت باید اول وقت در آنجا حاضر باشی، تالار ایرانشناسی اما در هر ساعت روز که به آن سر بزنی، آرام و خلوت است و ساعت‌ها می‌توانی فرهنگ و تمدن این سرزمین را در لابه‌لای کتاب‌ها جست‌وجو کنی. به ندرت می‌توان مراجعه‌کننده‌ای را دید که در لابه‌لای قفسه‌ها در جست‌وجوی کتابی است و یا پشت میز مطالعه کتابی را ورق می‌زند.
تالار ایرانشناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی در حدود 60 هزار نسخه کتاب به زبان‌های مختلف، پنج هزار نسخه نشریه و سه هزار عنوان پایان‌نامه را در خود جای داده است. قفسه‌ها هر کدام به موضوعاتی چون تاریخ، جغرافیا، هنر، فلسفه، آموزش و پرورش، حقوق، قانونگذاری، علوم اجتماعی و زبان‌شناسی اختصاص یافته‌اند. یکی از مهمترین مجموعه‌های موجود در این مرکز را سفرنامه‌ها تشکیل می‌دهند. این تالار حدود 400 عنوان سفرنامه درخود جای داده است. سفرنامه‌هایی که قدیمی‌ترین آن‌ها به قرن 16 میلادی برمی‌گردد. «سفرنامه آدام اورلئوس» یا سفرنامه 10 جلدی شاردن چاپ 1711 میلادی در این گروه جای می‌گیرند.
چه کسی برای نخستین‌بار با ماشین به ایران سفر کرد؟
در میان سفرنامه‌های متعددی که در کتابخانه نگهداری می‌شود، یکی بیشتر توجهم را جلب می‌کند. سفرنامه سیاحی به نام «آنت» که برای نخستین‌بار با ماشین ایران را درنوردید. کتاب به توصیف شهرهای ایران در خلال سال‌های 1861 تا 1931 میلادی می‌پردازد. بیشتر حجم کتاب را خاطرات مسیر اصفهان به تهران و توصیف بناهای نصف جهان به خود اختصاص داده است. شاید جالب‌ترین بخش کتاب صفحاتی است که سیاحان ذوق و احساسات خود را نسبت به اصفهان بیان می‌کنند. نامناسب بودن راه‌ها یکی از مهمترین مواردی است که آنت در طول کتاب به کرات آن را به‌عنوان سختی این سفر یاد می‌کند.
گلستان سعدی، نفیس‌ترین کتاب تالار ایرانشناسی
به لحاظ نفیس بودن شاید قدیمی‌ترین کتابی که در مجموعه نگهداری می‌شد، ترجمه کتاب «گلستان» سعدی به زبان آلمانی توسط آدام اورالئوس که چاپ سنگی بود و اوایل قرن 16 میلادی منتشر شده بود. اکنون این کتاب در مخزن نفایس نگهداری می‌شود. از مجموعه‌های نفیس دیگر در حوزه زبان‌شناسی، قدیمی‌ترین مجموعه‌های زبان‌شناسان آلمانی و فرانسوی درباره زبان‌های باستانی ایران است.
هنر ایران به روایت آرتور پوپ
مجموعه کتاب‌های آرتور پوپ در زمینه هنر ایرانی و اسلامی، یکی دیگر از مجموعه نفایس تالار ایرانشناسی است. مجموعه‌ای که بیرون کشیدن هرکدام از آن‌ها به تنهایی کار ساده‌ای نیست اما به زحمتش می‌ارزد. کتاب‌های قطور پوپ تصاویر بی‌نظیری از ایران و آثار هنری چشم‌نوازش دارد. تصاویری که هریک بدون نوشته‌ای گویای ذهن خلاق و دستان هنرمند ساکنان این سرزمین کهن است.
کتاب‌های اوستا مربوط به پارسیان هند از دیگر مجموعه‌های ارزشمند تالار ایرانشناسی کتابخانه ملی است. پس از مهاجرت زرتشتیان به هند، نسخه‌هایی از منابع زرتشتی که در ایران از بین رفته بود توسط این مهاجران به هند برده شد و در آنجا مجددا بازنویسی و به چاپ رسید. بخش عمده‌ای از این منابع دست‌نویس هستند. تعدادی از این کتاب‌ها که چاپ بمبئی‌اند در قفسه‌های این مرکز نگهداری می‌شوند.
«روایات» از جمله این آثار است. این کتاب که یک رساله دینی محسوب می‌شود به انگلیسی نیز ترجمه شده است. همچنین «روایات داراب هرمزیار» جزو نسخ خطی است و قبل از آنکه به مجموعه نفایس کتابخانه ملی منتقل شود در این تالار نگهداری می‌شد. این کتاب و نظایر آن از این نظر اهمیت دارند که آیین‌ها و مراسمی را به تصویر می‌کشند که یا در میان زرتشتیان ایران منسوخ شده و یا با آن‌چه در هند اجرا می‌شود، تفاوت دارد.
در بخش اسلام‌شناسی نیز ترجمه‌های معتبری از قرآن و کتاب‌های معتبر شیعی را می‌توان دید. در حوزه مطالعات اسلام‌شناسی مجموعه 45 جلدی فواد سزگین مورخ ترک و دایره‌المعارف ایرانیکا که دکتر احسان یارشاطر منتشر می‌کند، از شاخص‌ترین آثار موجود در این مرکز است.