به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ سعدی شیرازی شاعر سخنور فارسی که به استاد سخن معروف است، شهرتش، بیش و پیش از دیگر شاعران ایرانی به آن سوی مرزهای ایران رسید. حتی در هندوستان، آسیای صغیر و آسیای میانه نیز او را می‌شناختند و اشعارش را می‌خواندند. بوستان و گلستان و حتی غزلیات سعدی در جای جای جهان مورد توجه پژوهشگران ادبیات و اخلاق قرار گرفته است، به همین دلیل در آستانه اول اردیبهشت که به عنوان روز بزرگداشت سعدی در تقویم ملی ما ثبت شده، به سراغ خانم یوگویلی، استاد دانشگاه، موسس و مدیر گروه زبان وادبیات فارسی در دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن رفتیم که خود را یک ایران‌شناس از طریق کلیات سعدی می‌داند . سکونت او در چین، سختی‌هایی برای برقراری ارتباط و گفت‌وگو با او به همراه داشت اما نتیجه کار که یک بحث مفصل و جالب درباره جایگاه سعدی و آثار او در چین است، سختی‌ها را به شیرینی مبدل کرد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ابتدا به صورت مختصر خود را معرفی کنید و بفرمایید که مشغول چه کاری هستید؟
«یوگویلی » اهل «خی لون جیان» در شمال چین هستم. «یو» فامیل من و «گویلی » اسم کوچک من است، چون در چین ابتدا فامیل و سپس اسم کوچک می‌آید. از سال ۱۹۹۷ میلادی به ایران سفر کردم و به مدت ۱۰ سال در مقاطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری در دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه تهران تحصیل کردم. مدرک دکتری خود را در سال ۲۰۰۶ دریافت کردم . پایان‌نامه‌ام را با عنوان «جلوه‌های نقاشی چینی در ادبیات فارسی» با راهنمایی استاد دکتر زنجانی و دکتر ستوده، با نمره ۲۰ دفاع کردم و در سال ۲۰۰۹ به عنوان مدرس زبان فارسی در دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن انتخاب شدم و گروه زبان و ادبیات فارسی را در آنجا تاسیس کردم.
از سال ۲۰۰۹ تا امسال که حدود ۹ سال است، دو گروه دانشجوی لیسانس از گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن فارغ‌التحصیل شده‌اند و الان در سومین دوره گروه زبان وادبیات فارسی، ۲۲ دانشجو در حال تحصیل هستند. در سال پیش یعنی سال ۲۰۱۷ کتاب آموزش زبان فارسی ابتدائی با همکاران چینی را چاپ کرده‌ام. کتاب دستور چینی (SHK) برای چینی‌آموزان ایرانی در سطح عالی را با خانم دکتر آزاده چاپ کرده‌ام. همچنین یک کتاب با عنوان «گام اول» با همکاری اساتید بنیاد سعدی نوشته‌ام، که در مرحله چاپ است. کتاب «گزیده ادبیات فارسی» را هم که در سال ۲۰۱۶ در انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی به چاپ رساندم، الان به چاپ دوم رسیده است. برگردان کتاب ادبیات چینی را هم با همکاری خانم دکتر باقری در سال ۲۰۱۶ به چاپ رساندیم. دو کتاب «برنامه درسی بین‌المللی آموزش زبان چینی » و « ۸۰۰ هیروگلیف کاربردی زبان چینی» در سال ۲۰۱۰ در انتشارات دانشگاه خودمان به چاپ رسید و کتاب «آشنایی با فرهنگ ایران پژوهش و نگارش یک ایران شناس چینی » که مثل یک سفرنامه است را هم در دایره‌المعارف ایران‌شناسی در سال ۲۰۱۲ به چاپ رساندم. همچنین طی این ۹ سال بیش از ۱۰مقاله از من در مجلات ایرانی مثل حافظ و مجلات بخارا و مجلات چینی مثل گزارش توسعه ایران از انتشارات اسناد علوم جامعه به چاپ رسید.
به جز پژوهش علمی تبادل و به جز تالیف و ترجمه کتاب، در در زمینه جاده ابریشم هم فعالیت می‌کنم. مثلا در حال حاضر در حال ترجمه کتاب «کنفوسیوس» به زبان فارسی هستم. همچنین در کنار این فعالیت‌ها یک سری خدمات اجتماعی هم دارم، مثلا طی این ۹ سال همیشه در برنامه‌های ملاقات مقامات ایران و چین، کنفرانس‌ها و سمینارها به عنوان مترجم همزمان حضور داشته و دارم.
سعدی را چقدر می‌شناسید و به نظر شما ویژگی‌های شعر سعدی چیست؟
سعدی دو کتاب بوستان و گلستان دارد که این دو از لحاظ ارزش هنری دارای سه ویژگی برجسته هستند. خیال‌پردازی، شکل دادن و زبان شعر سعدی که بسیار زیبا است و این ویژگی‌ها با اخلاق اسلامی هماهنگ شده است. اگر از زاویه شکل آثار ادبی به این دو کتاب نگاه کنیم، پدیدار شدن این دو اثر ابتدا نوآوری به حساب می‌آید، یعنی هر چند که شاعران پیشین سعدی آثاری دارند ولی شعری مانند شعر سعدی در گلستان پدید نیامده است. چنان که از تاریخ نثر فارسی برمی‌آید، پیش از روزگار سعدی و هم در زمان وی دو سبک در نگارش نثر فارسی مرسوم بوده است. یکی ساده‌نویسی که شیوه نوشتن کتاب‌های علمی بوده است. از دیرگاه نثر مرسل در بیان مقصد علمی به کار می‌رفته و تا امروز نیز همین شیوه به کار می‌رود و دیگری نثر فنی است که خود دارای چند شیوه است.
باید دانست که سعدی در نگارش گلستان اگرچه به شیوه پیشین هم پرداخته، ولی آغاز تا انجام اثر، بر تازگی سخن و نوآفرینی و چیره‌دستی نویسنده گواهی می‌دهد. سعدی با ژرف‌اندیشی در آثار پیشینیان، اثری بدیع در نثر فارسی و شاهکاری در مقامه‌نویسی پدید آورده است که هرگز زمان دست تطاول در آن نمی‌گشاید و هنوز هم پس از ۷۰۰ سال تروتازگی و زیبایی دیرینه‌ای را نگاه داشته است. پس از سعدی هیچ یک از شاگردان مکتبش به پای وی نرسیدند. یعنی تا به امروز افراد زیادی آثاری تولید کرده‌اند، اما به آثار سعدی نمی‌رسند و تاکنون کسی به درستی نتوانسته همه این لطیفه‌ها را دریابد.
شیوه سعدی که به قول یکی از محققان باید آن را شعر منثور نام داد، در نثر فارسی تاثیری شگفت برجای گذاشت و باعث شد که نویسندگان دیگر هم بکوشند تا به پیروی از این نویسنده بزرگ از نثر فنی پیروی کنند. سعدی شیرازی یکی از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان ایران است. معروف است که زندگی او سه بخش داشته است. یک سوم اول عمر او به آموزش دانش‌های زمان گذشته است. یک سوم میانی عمرش به گردش و سیاحت در کشورهای مختلف از بغداد و شام گذشته است، که این دوره تقریبا سی سال به طول انجامیده و حتی به چین هم رسیده است. سعدی ثلث آخر عمر خود را در وطن اصلی‌اش، شهر شیراز گذرانده و در آنجا به خلق آثار ارزشمندش به نظم و نثر مشغول شده است.
آنچه که از زندگی سعدی معلوم است، این است که وی به خاندان روحانی تعلق داشته است، چنان که خود گفته است همه قبیله من عالمان دین بودند. سعدی در کودکی یتیم شده، او پس از اتمام تحصیلات ابتدایی در شیراز، برای ادامه تحصیل به بغداد رفته و در مدرسه نظامی آن شهر که یادگار نظام‌الملک طوسی است، به تحصیل علوم شرعی پرداخته است. سعدی در روزگار خویش شهره آفاق بوده است. آثار سعدی از همان زمان زندگی خود او در سرتاسر مناطق پارسی زبان شهرت یافته بود، اما معلوم است که شهرت او پس از مرگش به مراتب بیشتر شده است، چنان که یک جهانگرد معروف عرب به نام «ابن بطوطه» گزارش کرده است که چون به چین رسید و همراه پسر امیر بزرگ چین به ساحل دریا رفت، خنیاگران به دستور او به آوازخوانی پرداختند و ترانه ایشان این غزل سعدی بود که:«تا دل به مهرت داده‌ام در بحر فکر افتاده‌ام/ چون در نماز استاده‌ام گویی به محرابم دری». امروز کتاب بوستان و گلستان سعدی برای مسلمانان چین تدریس می‌شود، یعنی مسلمانان چین ۱۳کتاب تعلیم دینی دارند که یکی از این کتاب‌ها بوستان و گلستان سعدی است.
ماجرای آشنایی شما با شعر سعدی چیست و چه چیزی باعث شد که شما به سراغ شعر سعدی بروید و به مطالعه و تحقیق درباره آن علاقه نشان دهید؟
من از سال ۱۹۹۷ میلادی وارد ایران شدم. ۹ ماه در موسسه دهخدا زبان فارسی خواندم. بعد وارد دانشگاه تهران شدم و در دانشکده ادبیات فارسی، با دانشجویان ایرانی شروع به تحصیل کردم. یادم است که اولین کلاس من با استاد زنجانی که صاحب تصحیح گلستان است، بود و به بچه‌ها گلستان سعدی درس می‌داد. جلسه اول من از کلاس ایشان هیچ چیز نفهمیدم ولی از خواندن متن سعدی بسیار لذت بردم و هنوز در ذهنم است: «منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت...». درست است که آن زمان تمام بیت‌ها را نفهمیدم ولی از خواندن این نوع متن فارسی سلیس سعدی لذت بردم و از همان روز اول بود که تصمیم گرفتم که در آینده بیت به بیت این کتاب را خوب مطالعه کنم. به خوابگاه برگشتم و به کمک بچه‌های ایرانی و طی چهار سال لیسانس، کتاب گلستان و بوستان سعدی را یک دور به صورت بیت به بیت و مو به مو خواندم.
سال ۲۰۰۶ مدرک دکترا از دانشگاه تهران دریافت کردم و تا سال ۲۰۰۹ قرار شد که من برای تاسیس زبان فارسی به دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن بروم، در طول این سه سال مشغول جمع‌آوری کتاب‌های آموزشی برای دانشجویان دانشگاه خودم شدم. خوشبختانه در همین مدت با استاد مصباح آشنا شدم که ایشان، گوینده آثار مولوی، حافظ، سعدی و بزرگان ادبیات فارسی هم بود و خودش بعضی مواقع به عنوان مجری برنامه ادبی هم در کانون‌های مختلف ادبی، فعالیت می‌کرد. ما اشعار بوستان سعدی را ضبط کردیم که حاصل کار هم خیلی خوب شد. در زمان ضبط این آثار من بیشتر به سعدی علاقه‌مند شدم. یک سری این کتاب‌ها هنوز چاپ نشده ولی در دانشگاه چین مورد استفاده بچه‌ها قرار گرفت. همچنین سال ۲۰۱۷ در همایش بین‌المللی «کنفوسیوس و سعدی در دوران معاصر؛ بزرگان فرهنگی و تاثیرات آنها» شرکت کردم و در آنجا مقاله‌ای در بررسی و مقایسه آموزش سعدی و کنفوسیوس را ارائه و تحویل دادم.
در چین سعدی و شعر او چقدر شناخته شده است و چه کارهایی در جهت معرفی او انجام شده ست؟
در چین بازتاب‌هایی از اشعار سعدی وجود داشته است، ولی در این زمینه، افراد ادبیاتی و نویسنده بیشتر به اشعار سعدی می‌پردازند. یک سری از این افراد، کسانی هستند که فارسی می‌دانند، مثل مدرسان و اساتیدی که زبان فارسی را در دانشگاه‌های چین تدریس می‌کنند و می‌توانند از کتاب فارسی استفاده کنند. یک سری هم افرادی هستند که زبان انگلیسی را خوب می‌دانند، چون بعضی کتاب‌های سعدی به زبان انگلیسی هم وجود دارد و یک سری افراد هم می‌توانند کتاب سعدی را که به زبان چینی ترجمه شده را بخوانند و آن را بفهمند. ولی این افراد خیلی محدوداند، چون کمتر پیش می‌آید که افراد عادی با کتاب سعدی آشنا شوند، چون او را نمی‌شناسند. ولی مثلا شعر معروف «بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند» چون در سازمان ملل آویخته شده، به زبان چینی هم ترجمه شده است که این شعر را بیشتر در آثار ادبی و نوشته‌هایی می‌بینیم و مورد علاقه قرار گرفته است. هر دو کتاب بوستان و گلستان، یعنی هم آثار نظم و هم آثار نثر، چه در زبان فارسی، چه انگلیسی و چه به زبان چینی را همه دوست دارند ولی مشکل اینجاست که تعداد نسبتا کمی با این آثار آشنا هستند.
چند روز پیش یک همایش با عنوان «گردهمایی نویسندگان چین و ایران؛ حفظ و نوآوری فرهنگی» با همکاری شهر کتاب ایران، آکادمی ادبیات لوسون، انجمن نویسندگان چین با حضور سه نویسنده معروف ایرانی دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور ، استاد جمشید خانیان و استاد مریم برادران حقیر، به دعوت انجمن نویسندگان چین و انجمن نویسندگان شانگهای برگزار شد که این سه شاعر با رایزن فرهنگی دکتر الماسیه و نویسندگان معروف چینی دو گردهمایی برگزار کردند. در این همایش من دریافتم که شاعران یا نویسندگان چین نسبت به شناختن آثار سعدی که در کدام سطح قرار گرفته، علاقه‌مند هستند. بعضی نویسندگان چینی که فارسی نمی‌دانند، خودشان به خواندن آثار سعدی که به زبان چینی ترجمه شده است، می‌پردازند که این خود نشان دهنده علاقه آنها به شعر سعدی است و خودشان هم گفتند که بسیار تحت تاثیر اندیشه و زبان سعدی قرار گرفته‌اند و لذت‌شان از این آثار را برای ما بازگو کردند. بنابراین من فهمیدم که برای خواندن بوستان و گلستان نه فقط از آثار فارسی، بلکه حتی می‌توان از آثار به زبان دیگر مثل زبان انگلیسی و چینی هم با روح بلند سعدی آشنا شویم و لذت ببریم.
با برگزاری این دو همایش در پکن و شانگهای، برای دومین بار بعد از انقلاب اسلامی ایران بود که تبادل فرهنگی و ادبیات معاصر بین چین و ایران صورت گرفت. این تبادل، اولین بار سال پیش در شهر کتاب که پل ادبی ایران و چین به عهده علی اصغر محمد خانی به عهده گرفت برگزار شد، صورت گرفت و از شش نویسنده چینی دعوت شد، به ایران سفر کردند و در آن همایش شرکت کردند که خود من هم در آن همایش شرکت کردم. در این همایش‌ها هم از شاعران بزرگ ایران، مثل سعدی، حافظ، مولانا یا فردوسی، هم از معاصر و رمان‌نویسی امروز ایران و هم از آثار قدیمی تا معاصر ادبیات چین سخن گفته شده است. از این همایش‌ها دریافتیم که تبادل فرهنگی و ادبی ایران و چین چقدر مفید بود و لازم است که دو کشور آثار یکدیگر را بشناسند. امیدواریم که آثار سعدی از این به بعد بیشتر و با شیوه بهتر در کشور چین شناسانده شود، چون بعد از همایش کنفوسیوس و سعدی مشخص شد که باید همایش یا کنفرانس‌های بیشتری برگزار شود تا چینی‌ها بیشتر با این آثار عظیم آشنا شوند.
در کشور چین چه ترجمه‌هایی از شعر سعدی صورت گرفته است؟ از چه سالی شروع به ترجمه اشعار سعدی به زبان چینی شده و چه کسی ترجمه کرده است؟
گلستان سعدی در سال ۲۰۰۰ میلادی از سوی استاد «جانگ هونگ نین» (متولد ۱۹۳۱ میلادی ) ترجمه شده است. ایشان استاد دانشکده زبان شرقی دانشگاه پکن و همچنین عضو انجمن تحقیقات و پژوهش ادبیات زبان‌های خارجی چین و مدیر پژوهشگاه فرهنگ ایران در دانشکده زبان‌های شرقی بوده است که یکی از دیکشنری‌های فارسی به چینی از تالیفات این استاد است. البته آثار ایشان زیاد است و به جز گلستان، تاریخ ادبیات فارسی، ادبیات معاصر ایران، مجموعه داستان ادبیات فارسی، لیلی و مجنون، گزیده کتاب فارسی و سالنامه تاریخ چین را نیز در کارنامه خود دارد. ایشان در سال ۱۹۹۲ جایزه ادبیات از طریق پژوهش بین‌المللی زبان فارسی دانشگاه تهران، در سال ۱۹۹۸ جایزه ادبیات و تاریخ بنیاد افشار ایران و در سال ۲۰۰۰ جایزه خدمت برجسته از طرف جمهوری اسلامی ایران را دریافت کرد و سرانجام در سال ۲۰۱۵ به علت بیماری سرطان از دنیا رفت.
من در زندگی فقط دو بار استاد «جانگ هونگ نین» را دیدم. در سال ۲۰۰۹ که ایران را به قصد چین ترک کردم و برای تاسیس گروه فارسی به دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن پیوستم، در یک سمینار در دانشگاه پکن شرکت کردم و آنجا برای اولین بار استاد «جانگ هونگ نین» را ملاقات کردم و آنجا ایشان دو کتاب به من هدیه کرده، یکی گزیده داستان شاهنامه فردوسی و دومی گلستان سعدی بود و به من به خاطر تاسیس گروه زبان فارسی در دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن تبریک گفت، از این کار خیلی خوشحال شد و این کار را به فال نیک گرفت.
بار دوم در سال ۲۰۱۳ یا ۲۰۱۴ با استاد سابقی، رایزن فرهنگی سابق سفارت ایران در پکن و به دعوت ایشان به منزل استاد «جانگ هونگ نین» رفتم که آن موقع ایشان بیمار بود ولی باز مشغول ترجمه کتابی از زبان فارسی بود. آن روز استاد تمام کتاب‌هایی که تا به حال تالیف کرده بود را آورد که استاد سابقی آنها را در کاغذی یادداشت کردند و به مصاحبه و گفت‌وگو پرداختند و من هم به ایشان کمک کردم. یادم است که آن روز استاد «جانگ هونگ نین» در عین صحبت گفت که کتاب فردوسی مثل چراغی است که راهنمای زندگی مردم ایران است و بوستان و گلستان سعدی مثل یک معیار اصول اخلاقی برای ایرانیان است و کتاب حافظ عشق را مثل آتشی در درون قلب ایرانیان روشن کرده است. استاد عاشق فرهنگ ایرانی بود. وقتی که خبر مرگ ایشان به من رسید بسیار نارحت شدم و چقدر افسوس خوردم که چرا در طول این سال‌ها که می‌توانستم از ایشان استفاده کنم، این کار را از خودم دریغ کردم و از وجود و علم‌شان بهره نبردم.
کتاب بوستان را استاد «جانگ هوی» به زبان چینی ترجمه کرده است. آشنایی با استاد جانگ هوی در سال ۲۰۰۹ بود . من بعد از ۱۰ سال تحصیل در دانشگاه تهران به پکن برگشتم. در دانشگاه مطالعات زبان‌های خارجی پکن گروه زبان و ادبیات فارسی در سال ۲۰۰۹ میلادی تاسیس شد و در سال ۲۰۱۱میلادی آقای جانگ هوی به عنوان استاد مدعو با این گروه همکاری داشت و این مدت همکاری نه فقط دانشجویان گروه فارسی از ایشان دانش فارسی را یاد گرفتند، بلکه خودم بیشتر از وجود استاد جانگ هوی درس زندگی یاد گرفتم.
آقای جانگ هوی در ۲۹ آوریل ۱۹۳۸ در شهر پکن متولد شد. وی در سال ۱۹۵۶-۱۹۵۸ در انستیتوی زبان‌های خارجی پکن زبان انگلیسی را و درسال ۱۹۵۸–۱۹۶ در دانشگاه پکن زبان و ادبیات فارسی آموخت. وی عضو اداره نشریات زبان‌های خارجی جمهوری خلق چین و از ایران شناسان و علاقه مندان به نام فرهنگ فارسی به شمار می‌رود. وی در دو کورس ده‌ها شاگرد آشنا به زبان و ادبیات فارسی را تربیت کرد. وی در سال ۱۹۸۳ -۱۹۸۰ دبیر اول فرهنگی در سفارت جمهوری خلق چین در ایران بود. ایشان از سال۱۹۸۰ کار بررسی و ترجمه ادبیات فارسی به زبان چینی را آغاز کرد. و تاکنون چندین کتاب ادبی فارسی را به زبان چینی ترجمه کرده است. عمده ترین آثار ترجمه ایشان عبارتند از:
۱-دیوان رودکی چاپ اول فوریه ۱۹۸۲ چاپ دوم ۱۹۸۴، چاپ سوم ۲۰۰۱
۲-منتخبات نظامی گنجوی چاپ اول مارس ۱۹۸۸
۳-غزلیات ایران : آثار ۱۴ شاعر مشهور ایرانی را در بر دارد. منجمله حافظ، سعدی ، نظامی ، مولوی، سنائی، عطار چاپ اول ۱۹۸۸.
۴-رباعیات ایران، آثار ۴۷ شاعر مشهور ایرانی را در بر دارد، چاپ اول ۱۹۹۱.
۵-رباعیات عمر خیام: چاپ اول ۱۹۸۸.
۶-قابوس نامه چاپ اول ۱۹۹۰، چاپ چهارم ۲۰۰۱
۷-مثنوی مولوی چاپ اول ۲۰۰۱(جلد پنجم از طرف ایشان ترجمه گردید)
۸-فرهنگ ادبای جهان که در آن ۱۳ نویسنده و شاعر ایرانی معروف شده اند . چاپ
اول ۱۹۸۸
۹-فرهنگ شعر جهان که در آن ده ها شاعر ایرانی همراه آثار آنها معرفی شده اند. چاپ اول ۱۹۹۴
وی همچنین ده‌ها مقاله راجع به ادب و فرهنگ فارسی در روزنامه ها و مجلات چین منتشر کرده است. رئیس جمهوری ایران آقای دکتر خاتمی در سال ۲۰۰۰ در موقع سفر به چین به آقای جانگ هوی تقدیر نامه "دانشمند برجسته" اعطا کرد.
یک نفر دیگر هم به نام «یانک ون باو» که مسلمان هم هست، گلستان سعدی را به زبان چینی ترجمه کرده که این کتاب در سال ۲۰۱۲ به چاپ رسیده است. همچنین یک استاد به نام «سیو جین فو.»، گلستان سعدی را از زبان انگلیسی به زبان چینی ترجمه کرده و انتشارات «ادبیات مردمی» آن را به چاپ رسانده است. یادآوری می‌شود که گلستان سعدی هم به عنوان یکی از کتاب‌های معروف ادبیات فارسی در جهان و هم به عنوان یک کتاب درسی آموزش دین اسلام در چین به حساب می‌آید؛ یعنی مسلمانان چین اگر بخواهند درس بخوانند، باید حتما این کتاب را بخوانند. گلستان را در مساجد چین تدریس می‌کنند و قدمت تدریس آن در چین بیش از ۵۰۰ سال است.
ایران و چین همیشه اشتراکات فرهنگی و ادبی زیادی داشته‌اند، یک مقدار به این اشتراکات اشاره کنید.
چین و ایران هر دو تاریخ و تمدن غنی هستند. چین و ایران دارای تمدنی غنی هستند که هردو در مسیر جاده ابریشم قرار دارند. تاریخ تبادلات این دو کشور از پیش از دو هزار سال پیش آغاز شده است. در این زمینه برای اولین بار فرستاده‌ای به نام جانگ چین و گن ینگ به سرزمین «سی یو» یا «منطقه غربی» که ایران هم شامل آن بود، رفتند. و این به نوعی پایه‌گذار روابط پیشرفته دو کشور به حساب می‌آید. همفکری و همدلی مردم دو کشور، نیازمند شناخت کامل‌تر تفکر فرهنگی متقابل دو کشور است.
به عنوان سخن پایانی هم اگر نکته‌ای دارید، بفرمایید.
من در راه یادگیری ادبیات فارسی سعی کردم از کلیات ذو معنا و ارزش آثار شروع کنم و شخصیت‌های نامدار دوره‌های مختلف ایران را با هم دوره‌های خود در چین مقایسه کنم. چون تمیز و دریافت ذهن از دوگانگی و چندگانگی پدید می‌آید، برای من در هم آمیختن دو فرهنگ ایرانی و چینی، به اندازه همین کوشش کم، تمیز فرهنگی مناسبی پدید آمد، و پیشنهاد و درخواست می‌نمایم که با هماهنگی بیشتر بین فرهنگ دو کشور و ترجمان آثار چینی به ایرانی و ایرانی به چینی و نیز هماهنگی هر دو کشور در دیگر پدیده‌ها فرهنگی، خدمات شایانی به خواستاران فرهنگ، ادب و انسانیت جهانی در راستای عشق و کمال نموده باشیم.