فرهنگ امروز/ ساره گودرزی؛ با شروع سال ۹۷ به دنبال نوسانات قیمت ارز، بازار کالاهای وارداتی دستخوش تغییر قیمت‌های ناگهانی شد و این موضوع که به دنبال استمرار افزایش قیمت کالاها در ماه‌های پایانی سال گذشته بود، تاثیرات زیادی بر قیمت نهایی کتاب گذاشته است.
بسیاری از ناشران دو ماه مانده به شروع نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سفارش‌های خود را به چاپخانه‌ها می‌سپارند و خود را برای حضور در این رویداد بزرگ فرهنگی آماده می‌کنند. امسال اما افزایش قیمت مواد اولیه مورد نیاز چاپ و نشر عاملی بازدارنده برای بسیاری از ناشران بود، به طوری که بسیاری از آن‌ها مجبور به کاهش تعداد عناوین خود یا کاهش تیراژ کتاب‌های خود پرداختند.
افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی قیمت کتاب
بهروز عطایی؛ مدیرمسوول انتشارات عطایی ناشر کتاب‌های عمومی با اشاره به وضعیت مجموعه انتشاراتی خود در آستانه سی و یکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: طی یک ماه اخیر افزایش قیمت ملزومات چاپ به دنبال نوسانات ارز بود که دامن اهالی نشر را هم گرفت. در طول سال‌ها فعالیت در این حوزه به یاد می‌آورم همیشه مرسوم بود که گرانی در این حوزه‌ها به شب عید اختصاص داشت زیرا معمولا در این ماه همه کالاها گران می‌شود و قیمت‌ها بالا است و معمولا بعد از عید آرامش داشتیم. اما امسال این رویه برعکس بود و متاسفانه نه تنها آرامشی در بازار نیست بلکه قیمت کاغذ حدود ۱۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
وی افزود: بخشی از خریدهای خود را به اجبار در شب عید انجام دادیم اما شاید جالب باشد بدانید که قیمت‌های امروز بازار آنقدر افزایش داشته است که از نرخ شب عید هم بیشتر شده است و نمی‌توانیم همان میزان کاغذ را به قیمت شب عید هم خریداری کنیم. این موضوع البته فقط به کاغذ اختصاص ندارد بلکه شامل مقوا و زینک هم می‌شود.
عطایی با اشاره به افزایش دستمزد خدمات چاپ، لیتوگرافی و صحافی نیز توضیح داد: به دنبال افزایش قیمت دستمزدها و تورمی که در بازار ایجاد شده است ما شاهد بالا رفتن دیگر هزینه‌های خدماتی هم شده‌ایم و به همین دلیل مجبور شدیم حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد قیمت کتاب‌های تازه منتشر شده خود که برخی از آن‌ها در نمایشگاه ارائه می‌شوند را افزایش دهیم.
افزایش قیمت تا ۳۰ درصد
یکی دیگر از ناشرانی که در بحران افزایش قیمت‌ها نتوانسته است هزینه‌های خود را پوشش دهد، سید رفیع احمد جواهری؛ مدیر انتشارات ابوعطا است. او با بیان اینکه تاثیر گرانی کاغذ بر روی کتاب، از ۱۰۰ درصد افزایش قیمت حدود ۲۵ درصد است، گفت: عوامل دیگری مانند چاپ و مرکب، صحافی، خدمات و دستمزد، افزایش حقوق کارمندان، کرایه انبار و ... هر یک به صورت جداگانه برروی قیمت کتاب تاثیر دارد.
وی ادامه داد: برای نمایشگاه پیش رو، کتاب‌های انتشارات ما با قیمت‌های جدید ۱۰ تا ۳۰ درصد گران‌تر شده است زیرا پارامترهایی برای تعیین قیمت نهایی وجود دارد که وقتی در جدول می‌گذاریم برای کتاب رنگی با کاغذ گلاسه و چاپ چهار رنگ یک قیمت و برای کتاب‌های تک‌رنگ افزایش کمتری را شاهد هستیم.
جواهری با بیان اینکه در کشور ما افزایش قیمت‌ها بر روی مواد غذایی ۲۰ درصد و در حوزه فرهنگ ۶۰ درصد است، یادآور شد: تبعات این موضوع در حوزه نشر عموما گسترده است و ما برای اینکه بتوانیم هزینه‌های خود را کنترل کنیم مجبور می‌شویم تیراژ کتاب‌هایمان را کاهش دهیم تا بتوانیم کتاب تولید کنیم. در این میان،همه فکر می کنند کتابخوان کم شده در حالی که نقدینگی کم شده است و تیراژ ۵ هزار به سه هزار و سه هزار به هزار نسخه رسید و به مرور کاهش پیدا کرده است.
وی با اشاره به روند محاسبه هزینه قیمت نهایی کتاب نیز عنوان کرد: این قیمت‌گذاری در ایران از پایین محاسبه می‌شود و عوامل مختلفی مثل هزینه مواد اولیه، هزینه انبار، اجاره‌بهای ملک، دستمزدها و ... در آن تاثیرگذار است. در یک دوزه زمانی کل هزینه‌ها دو و نیم برابر می‌شد و قیمت کتاب به دست می‌آمد اما الان از سه و نیم تا پنج برابر محاسبه می‌شود؛ در حالی که معتقدم باید میانه‌ای حدود عدد ۴ باید برای این موضوع در نظر گرفت.
مدیر انتشارات ابوعطا با اشاره به فرمول دیگر کشورها در تعیین قیمت پشت جلد کتاب، گفت: این هزینه‌ها در امریکا سیزده برابر و در اروپا ده برابر محاسبه می‌شود و به همین دلیل است که کتاب‌ها خیلی گران‌ترند و کتاب‌های ایرانی در مقایسه با کتاب‌های بین‌المللی قیمت پایین تری دارند. البته درصد تخفیف کتاب به کتابفروشان در اروپا بین ۳۷ تا ۴۳ درصد و در ایران حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد است.
انصراف از چاپ برخی کتاب‌ها
در ادامه اما به سراغ محمدحسین زارع؛ مدیر انتشارات نص می‌رویم که ناشر کتاب‌های فنی ـ مهندسی است و خود را برای حضور در سی و یکمین جشن کتاب در ماه آینده آماده می‌کند. او با اشاره به افزایش قیمت ملزومات حوزه چاپ و نشر گفت: غیر از گرانی‌های بازار کاغذ ما برای برخی کتاب‌های خود که به سلفون نیاز دارند نیز با مشکل روبرو بودیم و این حوزه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش قیمت داشت که نسبت به سال‌های گذشته خیلی بالا بود، از سوی دیگر قبلا هزینه‌ها را به صورت چکی پرداخت می‌کردیم اما فروشندگان امروز فقط پول نقد دریافت می‌کنند.
وی با باین اینکه مهمترین مساله در بخش کتاب کاغذ است، ادامه داد: معمولا هزینه‌های کاغذ در کتاب درصد بیشتری از دیگر عوامل مختلف مثل چاپ را شامل می‌شود و افزایش قیمت‌ها در این حوزه به حدی زیاد است که نمی‌دانیم باید با کدام یک خود را وفق بدهیم، پیش از عید هر بند کاغذ را ۱۰۲ تا ۱۰۶ هزار تومان خریداری می‌کردیم و بعد از عید به ۱۱۰ هزار تومان تا ۱۲۳ هزار تومان رسید و امروز حتی به ۱۳۰ هزار تومان هم رسیده است و این تغییرات آنقدر بالا است که در محاسبات نهایی و درج در شناسنامه کتاب به مشکل برخورده‌ایم.
وی افزود: درج قیمت در پشت جلد یا شناسنامه کتاب‌ها مثل صفحه اول روزنامه شده است و تا آخرین لحظه چاپ، شناسنامه کتاب را نگه می‌داریم. البته ما در مجموعه خود تلاش می‌کنیم قیمت‌های خود را خیلی افزایش ندهیم و هزینه معتدل و متناسبی را در نظر بگیریم اما زمانی که هزینه‌ها خیلی بالا می‌روند ما مجبور شدیم که از چاپ یکسری از کتاب‌های خود منصرف شویم.
به گفته وی، قیمت بالای مواد اولیه در ابتدای سال ۹۷ ترکش‌های زیادی دارد که هنوز خیلی از آن‌ها به بدنه نشر وارد نشده است و از آنجایی که بسیاری از ناشران کتاب‌های خود را قبل از سال جدید منتشر کردند، افزایش قیمت کمتری داشتند و باید منتظر ماند تا اواخر اردیبهشت و خرداد ماه و بعد قیمت‌ها را مجددا مرور کرد.
کاهش دایره مخاطبان در آینده نزدیک
هادی شریفیان؛ مدیر تولید انتشارات شب‌قره نیز درباره تاثیرات افزایش نرخ ملزومات چاپ و نشر گفت: در سال ۹۶ و قبل از گرانی کاغذ، کتابی را حدود ۲۰ هزار تومان قیمت‌گذاری کردیم و امروز با افزایش هزینه ملزومات همان کتاب را ۳۰ هزار تومان قیمت‌گذاری کردیم که اگرچه خیلی بالا است اما اصلا مدنظر ما نیست و از این افزایش قیمت‌ها اصلا راضی نیستیم.
وی با بیان اینکه افزایش قیمت کتاب به کاهش دایره مخاطبان در آینده نزدیک منجر می‌شود، عنوان کرد: این ریزش مخاطبان به دنبال کاهش تیراژ کتاب‌ها است که ناشران مجبور می‌شوند برای پوشش برخی از هزینه‌ها انجام دهند. زیرا فعالیت یک ناشر در گام نخست کار فرهنگی و سپس اقتصادی است ولی زمانی که کتابی در یک هزار نسخه منتشر می‌شود و به دلیل افزایش قیمت نمی‌توانیم همه آن را بفروشیم طبیعتا دایره مخاطبان کاهش پیدا می‌کند و باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که این افرایش قیمت برای بالا بردن سود نیست بلکه برای پوشش هزینه‌های مصرفی است.
شریفیان افزود: کاغذ حدود ۲۰ درصد افزایش قیمت داشته است و نرخ دلار که بالا می‌رود، افزایش قیمت اقلام مختلف مثل جوهر و مرکب، فیلم و زینک و حتی تجهیزات صحافی و حمل و نقل بر کار ما تاثیر منفی دارد. در برخی حوزه‌ها ناشران، مشتریان بالقوه دارند و آثارشان فروش می‌رود اما در برخی حوزه‌ها وضعیت بدتر خواهد شد زیرا بسیاری از افراد جامعه توانایی خریداری کتاب با قیمت‌های بالا را ندارد.
وی یادآور شد: برای اینکه تا حدودی مخاطب داشته باشیم، از سود خود کم می‌کنیم و به صورت سر به سر هزینه‌های خود را دادیم تا در نمایشگاه کتاب خیلی افزایش قیمت نداشته باشیم، زیرا معتقدیم بسیاری از مراجعه‌کنندگان با امید از مکان‌های دور به نمایشگاه کتاب می‌آیند تا کتاب ارزان‌تر و با تخفیف خریداری کنند، اما این نکته را هم بگویم که بسیاری از ناشران این کار را نمی‌کنند و اگر اوضاع قیمت‌ها به همین منوال بماند ناگزیر هستیم افزایش قیمت داشته باشیم.
و ...
اهالی نشر که در سال‌های اخیر بخش زیادی از بنیه و توان اقتصادی خود را در گیر و دار بحران‌های اقتصادی از دست داده است این‌روزها اما با بیم و امید به آینده حرفه‌ای خود نگاه می‌کنند. موانعی که تاکنون نفس دست‌اندرکاران این حوزه را به بهانه‌های مختلف گرفته است، این‌روزها پررنگ‌تر از همیشه خودنمایی می‌کند و بسیاری از آن‌ها نگران از دست دادن مخاطبان و مشتریان خود هستند.
نباید این موضوع را فراموش کرد که صنعت نشر کشور ما بدنه نحیف دارد و فشارهای مضاعف بر آن موجب خواهد شد که در آینده‌ای نزدیک یکسری از ناشران از وسط میدان به کنار بروند و حذف شوند یا کم‌کاری را ترجیح دهند، هر چند نباید خطر چاپ غیرقانونی کتاب‌ها و رواج استفاده از فایل پی دی اف کتاب‌ها، همچنین رونق دوباره بازار کتاب‌های دست دوم را در این چرخه دور از نظر داشت.
ایبنا