به گزارش فرهنگ امروز به نقل از دبا؛ مرتضی رضوانفر (عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) در معرفی ۶۹۹ کتیبۀ فارسی و عربی، کشف شده از قعر دریای خزر در ساحل باکو  با اعلام این مطلب گفت: کتیبه‌ها در فاصله ۳۰۰ متری ساحل باکو در حاشیۀ قلعه و جزیره‌ای که بیش از ۷۰۰ سال پیش (۱۳۰۶م) طی یک زلزله و مرتفع شدن دریا، به زیر آب رفته بود، یافت شدند.

او با اشاره به نگهداری این کتیبه‌ها در کاخ شروان‌شاهان باکو گفت: این کتیبه‌ها حاوی کلمات فارسی و عربی است و تا کنون در چیدمان‌های مختلف کتیبه‌ها در کنار یکدیگر، هیچ عبارت معناداری قرائت نشده است.

به گفته رضوانفر، اسامی همچون فریبرز، گرشاسب، فرخزاد، فریدون، منوچهر، یزید، احمد، محمد و شیبانی در این کتیبه‌ها مشاهده شده است که به نظر می‌رسد اسامی حاکمین محلی باشد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به قرار داشتن کتیبه‌ها به مدت هفت قرن در زیر آب و کشف آن‌ها طی ۳۰ سال کاوش باستان شناسی، افزود: اندازۀ کتیبه‌ها اکثراً ۷۰ در ۵۰ سانتی‌متر است و تصاویر انسانی و حیوانی و همچنین صورت دیو و اجنه (صورت‌های این جهانی و آن جهانی) روی برخی از آن‌ها نقش بسته شده است.

طلسم برای دفع بلایا و دشمنان

او با اشاره به این بیت از سروده‌های فردوسی که «بسازند جای شگفتی طلسم/که کس بازنشناسد او را ز جسم» اظهار داشت: با توجه به استفاده از خطوط  و جملات وهمی و نبود دقت در ترکیبات و اصول خوشنویسی، همچنین وجود صورت‌های دیو و عجائب المخلوقات، احتمالا به عنوان تعویذ و طلسم برای دفع بلایا و دشمنان، تهیه شده‌اند و شاید به عمد به عنوان طلسم، در آب و در کنار یک قلعۀ دفاعی غرق شده‌اند.

وی افزود: در گذشته برای حفاظت از قلعه‌ها از طلسم استفاده می‌کردند و معتقد بودند این قلعه‌ها قابل فتح و گشایش نیستند، همچنین برای حفاظت از دفائن و خزائن یا منازل شخصی، طلسمی بر ورودی آنها تعبیه می‌کردند.

رضوانفر گفت: طلسم در تعریف دهخدا، ترکیبی از صورت‌های ارضی و سماوی و یا خطوط وهمی است که اهل فن برای دفع موذی، ترسیم می‌کنند و منظور کلمات و خطوط مرموز و غیرقابل فهمی است که برای عموم قابل خوانش و فهم نباشد.

به گفته وی، در واقع اعتقاد بر این بوده است که جمع کردن قوای فعال و منفعل یعنی قوای آسمانی و زمینی توسط افراد خبره، باعث به کارگیری قوای کائنات در امور زمینی می‌شود و شاید به قول فرخی سیستانی شاعر قرن پنجم، تعداد این کتیبه ها نیز هزار طلسم بوده و تنها ۶۹۹ عدد از آنها یافت شده است.

این پژوهشگر پیشکسوت در پایان به این بیت از سروده‌های فرخی سیستانی «زهی قلاعی (قلعه-هایی) در هر یکی هزار طلسم/که خیره گشتی از او چشم مردم هشیار» اشاره کرد.