به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ کتاب «نماد و اسطوره» نوشته حجت الاسلام حمید پارسانیا، با مقدمه آیت الله جوادی آملی از سوی انتشارات کتاب فردا و دفتر نشر معارف منتشر شد. پارسانیا، استاد دانشگاههای تهران و باقرالعلوم(ع)، مدرس فلسفه اسلامی در حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
مباحث کتاب «درآمدی بر معرفت نمادهای اجتماعی» است و به منظور تأمین برخی از مبادی لازم جهت شناخت و بررسی احکام و خصوصیات نمادهایی که در زندگی اجتماعی انسان دخیل هستند گرد آمده است و تمرکز آن در مباحثی است که درباره نمادهای حقیقی در دو علم فلسفه و عرفان نظری مطرح شده است.
محتوای کتاب
کتاب «نماد و اسطوره» از مقدمه آیت الله جوادی آملی، مقدمه نویسنده و ۱۴ بخش کوتاه تشکیل شده است. تعریف لغوی نماد، نماد در حوزه های مختلف علوم، نماد در عرفان نظری، نماد در مسائل فلسفی، کثرت عددی و وحدت حقیقی، دوری از وحدت و پراکندگی در کثرت، وثنیت و جعل اساطیر، زوال اساطیر و توغلّ در کثرت، انسان کثرت بین و جهان منجمد، انسان موحد و عالم معانی، آسمان زمینی و زمین آسمانی، جایگاه اهل معنا و زمین اهل دنیا، ضمایم و نمایه.
نویسنده در بخش ضمایم، متن عربی برخی مباحث کتب فلسفه اسلامی و عرفان نظری و کتب تفسیری که در متن کتاب از آنها استفاده شده را آورده است؛ برشهایی از جلد نهم اسفار اربعه ملاصدرا، الطبیعیات من الشفاء، شرح القیصری علی الفصوص الحکم، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، جلد هفتم و سیزدهم و چهاردهم المیزان، جلد پنجم تفسیر صافی و...
پارسانیا که در این کتاب از منظر فلسفه اسلامی و عرفان نظری به موضوع نماد و اسطوره می پردازد، در مقدمه می نویسد: «مباحث مختصر کتاب با آنکه برای تأمین برخی از نیازهای علوم اجتماعی گرد آمده اند، تا آنجا که به مراتب هستی و کیفیت نمادین آنها می پردازند، از زمره مسائل فلسفی می باشند و از آنجا که تدقیق در حیثیت نمادین این مراتب شده و التزام به لوازم آنها پیش می آید، حقیقت بحث مانند تمامی مباحث فلسفی در یک تحول و استحاله عالی به صورت بحث عرفانی درمی آید... مباحث این درآمد، بیشتر عهده دار مسائلی چند پیرامون برخی از اصول موضوعه ای است که در بسیاری از مباحث روان شناسی فردی و اجتماعی یا مسائل جامعه شناختی، مورد نیاز هستند. در گزینش این مسائل جهتگیری بحث بیشتر متوجه مسائل اجتماعی میباشد؛ به همین دلیل در فصول پایانی با پرداختن به نتایج اجتماعی آن اصول، چهره جامعه شناختی آنها آشکار شده است.»(صص ۱۸-۱۹)
پارسانیا در بخشی دیگر از مقدمه می نویسد: «در فلسفه بحث از نماد، در محدوده مسائل خاصی نظیر مراتب نمادین و یا هستی مطرح می شود و در نهایت با کشف حقیقت نمادین مراتب به عرفان می پیوندد... تبیین حقیقت اساطیر گرچه یک بحث فلسفی است، اما راقم بر این باور است که این بحث می تواند همراه با مباحثی که چهره نمادین عالم را در وحی و تمثّلات پاک و زلال انبیاء و اولیای الهی(ع) اظهار می دارند به علاوه بر آن که افقهای نوینی را در فراروی انسان شناسی و مردم شناسی قرار می دهد، دریافت جدیدی را نیز برای جامعه شناسانی فراهم می آورد که سرگرم نظاره بر جامعه یا جوامعی هستند که پس از غیبت حقیقت و نمادهایی که حقیقت را ارائه می دهند، اینک در سوگ خداوندگاران اساطیری نیز به مرثیه نشسته اند. نماد در عرصه توحید راه به حقیقت می برد و اسطوره که سراب است، در دامن شرک به گزافه، داعیه حقیقت دارد.»
پارسانیا در بخش «نماد در عرفان نظری» می نویسد: «عرفان نظری علمی است که در آن به طور گسترده درباره نماد بحث می شود؛ زیرا در عرفان، ذات حق ناشناخته و بلکه ناشناختنی است و آنچه در عرفان شناخته می شود اسماء و نامهای الهی است که نشان آن حقیقت بی نشان هستند. «اسم» که بحث از آن، مسائل عرفان نظری را تشکیل می دهد، مرادف با نماد است.»(ص ۳۳)
عرفان نظری علمی است که با نظر در وجهه نمادین اشیاء، ضمن آنکه بر خلاف دیگر علوم، تمام آفرینش را صحنه تحقیق خود قرار می دهد، در تمام مسائل به بحث و کاوش پیرامون مقامات کشف و شهود ـ که همان مراتب ظهور و نمود است ـ می پردازد، از این رو هیچ علمی را نمی توان یافت که چون عرفان، به بحث از حقایق نمادین بپردازد.(ص۳۵)
ویژگی ها و اهمیت کتاب
تاکنون درباره نماد و اساطیر در کشور کتابهایی ترجمه شده است و اهمیت این کتاب از این جهت است که برای نخستین بار، یک استاد برجسته فلسفه اسلامی به صورت تفصیلی به بحث و بررسی «نماد و اسطوره» پرداخته است و از سویی آیت الله جوادی آملی، حکیم و مفسر و فیلسوف برجسته جهان اسلام، با مقدمه بر این کتاب، برخی اصول فلسفی و عرفانی را برای شناخت نمادهای حقیقی و اعتباری در افق نگاه پژوهشگران قرار داده اند.
آیت الله جوادی آملی در مقدمه کتاب می نویسند: «جهان امکان از دیدگاه موحّد، نماد حقیقی ذاتی است، نه وصفی؛ یعنی تمام ذرات در تمام حالات نشانه جمال یا جلال حق هستند و تحول اوصاف نیز نمونه تحول اراده خداوند است؛ یعنی هیچ حالی برای هیچ موجودی فرض نمی شود که آن موجود در گوهر ذات خود نماد حق نبوده و یا دگرگونی وصف آن نماد حقیقی نسبت به تحول اراده خدا نباشد. هر موجودی که از کمالهای بیشتر برخوردار باشد نمادی کاملتر از نمونه های دیگر است تا برسد به کون جامع ـ انسان کامل ـ که کاملترین نمادهاست.»(ص۱۲)
آیت الله جوادی آملی در انتهای مقدمه می نویسد: «آنان که از نظر جامعه شناسی، عصر اسطوره را قبل از دوره مذهب و آن را قبل از عصر فلسفه و آن را قبل از مرحله علم پنداشتند، برای تحجّر اسطوره گرایان عصر علم که نمونه بارز آن خود صاحب نظران علمی اند پاسخ قابل توجهی ندارند و بررسی اوضاع کنونی (عصر علم) نشانه تهاجم فراوان به سوی اسطوره های تهی از هرگونه حقیقت است؛ زورمداران ستم پیشه نیز از حمایت آن اسطوره ها دریغ نمی ورزند و بلکه تبلیغات مستمر آنها، نشانه رواج بازار افسانه سازان است.»(ص۱۴)
مخاطبین خاص کتاب
این کتاب برای دانشجویان و محققان این عرصه ها مفید خواهد بود: فرهنگ و علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، تاریخ تمدن، هنر، فلسفه هنر، نشانه شناسی، فلسفه و عرفان.
مشخصات
چاپ اول کتاب «نماد و اسطوره» در ۱۹۲ صفحه، تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۱۱۰۰۰ تومان به همت انتشارات کتاب فردا و با حمایت دفتر نشر معارف عرضه شده است. کتاب فردا تاکنون کتابهای «جهانهای اجتماعی»، «انواع و ادوار روشنفکری»، «اخلاق و عرفان» را از این نویسنده و پژوهشگر منتشر کرده است.
انتشارات کتاب فردا از ناشران تخصصی در حوزه علوم انسانی است که در سال ۱۳۹۲ ناشر برگزیده کتاب سال حوزه شده است که «مردم شناسی تحول در علوم انسانی» (ابراهیم فیاض)، «مهندسی تمدن اسلامی؛ موانع و الزامات» (عبدالعلی رضایی)، «بینش تمدنی؛ بر اساس درسهای استاد محمدمهدی میرباقری»، «نظریه سیاسی شهید صدر» (طالب همدانی)، «تحول حوزه علمیه و روحانیت» (علیرضا پیروزمند)، «جستارهایی در فقه حکومتی» (عباسعلی مشکانی سبزواری)، «تأملاتی در فلسفه اسلامی» (سید یدالله یزدان پناه)، «هویت ما» (حسین کچویان) و «واکاوی بنیان های ایدئولوژیک سند ۲۰۳۰» (رضا حبیبی) از آن جمله است.