به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق ایمانوئل کانت نخستین بار در سال ۱۷۸۵ منتشر شد، کتابی که پس از حدود دو قرن همچنان یکی از پرخواننده ترین آثار فلسفه غرب است. جایگاه بی بدیل این اثر به دلیل پیش کشیدن این ایده چشمگیر است که شأن بی همتا و ارزش نامشروط خودآیینی انسان شرط لازم و کافی تحقق اخلاق در هر دو بخشش است، هم بخش کوچک اخلاق که تحققش به عهده قوه قهری دولت است و هم بخش بزرگ تر و گسترده تر آن که تحققش صرفا در گرو نیروی وجدان فردی و اجتماعی است. کتاب حاضر، نقشه راهنمایی است برای خواندن این اثر مهم و دشوار که پس از طرح زمینه های تاریخی و مفهومی بحث، مروری بر درون مایه های اصلی کتاب می کند و سپس محتوای کتاب را بند به بند توضیح می دهد.
کتابهای مجموعه «راهنمای متون کلاسیک» ترجمه مجموعه Reader’s Guide است که انتشارات کانتینیوم آن را با هدف فراهم‌کردن مقدمه‌ای روشن و مختصر برای متون کلاسیک در ادبیات و فلسفه غرب تهیه کرده است. این کتابها نه شرح و تفسیری مفصل‌اند و نه ادعای آسان‌کردن تمام دشواری‌های متن را دارند، بلکه قرار است نقشه‌ای باشند برای گذر از پیچ‌وخم متن‌های کلاسیک.
در تدوین ساختار کتابها از رویه‌ای یکسان پیروی شده است: در بخش اول، به زمینه و زمانه نوشته شدن اثر پرداخته شده است. در بخش دوم، مضامین اصلی اثر به بحث گذاشته شده است. بخش سوم به خواندن بخش به بخش یا بند به بند متن اختصاص دارد و بخش پایانی هر کتاب درباره تاثیرات فکری و تاریخی اثر کلاسیک است. نویسندگان هر کتاب از میان متخصصان اندیشه هر اندیشمند انتخاب شده‌اند و برخی از آنها در زمره نامدارترین شارحان و مفسران آن حیطه هستند. انتشارات ترجمان علوم انسانی به‌تدریج آثار این مجموعه را ترجمه و منتشر خواهد کرد.
در سخن ناشر این اثر آمده است: ابن سینا در زندگی نامه خودنوشتش تعریف می‌کند که چهل بار مابعدالطبیعه ارسطو را خواند و مطلقا از آن چیزی درنیافت، تا اینکه با خواندن رساله بسیار مختصر فارابی با عنوان اغراض مابعدالطبیعه، تمامی زوایای این اثر برای او روشن گشت. کوشش تمثیل‌گونه او حکایت از این می‌کند که خواننده راهی طولانی تا فهم متن کلاسیک در پیش دارد و در این راه نیازمند راهنماست. اما تلاش برای خواندن این متن‌ها و برای ما فارسی زبانان خواندن ترجمه‌های فارسی آنها، اغلب به مسیری بی‌سرانجام کشیده می‌شود و فهم عمیق و دقیق، رفته رفته، جای خود را به ساده‌سازی‌های مبتذل می‌دهد.
رفتن به سراغ این متون دشوار و گاهی سهل ممتنع، استیصالی به بار می آورد که ای بسا خواننده را به بازنگری و تردید درباره فهم پذیری این متون بیندازد. خواننده پرتلاش اگر از دام این تردیدها بیرون آید، به مطالعه متون درجه دوم روی می آورد و به آثار شارحان و مفسران رجوع می کند و مدت‌ها در میان شروح مطول و پرجزئیات سرگردان می شود و از قضا خود این شروح را نیازمند راهنما می بیند. سرانجام پس از دل‌کندن از این تلاشهای مدرسی و روشمند و دردسرهای بی حاصل، نوبت به تفرج در آثار درجه سومی می رسد که بیان شسته رفته و ساده ای از سیر تفکر یک متفکر می دهند و اغلب حاصلی جز فروکاستن وجوه اندیشه او در قالب کلیشه های ساده انگارانه ندارند، آثاری که به جای قدم اول بودن، مهر ختامی بر جست و جوی فکری خواننده می زنند. بدین ترتیب خواننده یا از صرافت خواندن متن کلاسیک می افتد یا خود را از خواندن آنها بی نیاز می بیند.
درس‌گفتارهای دانشگاهی، مقالات علمی پژوهی و تألیفهای به اصطلاح انتقادی، همگی در رجوع به این آثار درجه دوم و سوم و در تظاهر به رجوع به آثار اصلی ـ که عمدتا رونوشتی از استنادات شرح‌ها و مقدمه‌هاست ـ با یکدیگر شریک اند. حاصل آنکه آثار کلاسیک هرگز خوانده نمی شوند و این منابع اصلی بازخوانی های مؤلفانه یا منتقدانه به مرور فراموش می شوند.
کتابهای مجموعه راهنمای متون کلاسیک، چیزی است در میانه این دو شیوه تقرب به متن؛ نه شرح و تفسیری مفصل است و نه ادعای آسان کردن تمام دشواری های متن را دارد، بلکه قرار است نقشه ای باشد برای گذر از پیچ و خم متن. این مجموعه در انتشارات کانتینیوم با عنوانReader’s Guides و با هدف فراهم کردن مقدمه ای روشن و مختصر برای متون کلاسیک در زمینه ادبیات و فلسفه غرب تهیه شده است.
نویسندگان این مجموعه هر یک در زمینه کاری خود شناخته شده و صاحب اعتبار هستند و مخاطب کتابها نیز دارای دانی در حد کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته های مرتبط در نظر گرفته شده اند. این کتابها خواننده را دعوت می کنند به خواندن کتاب اصلی و به رفت و برگشت میان کتاب راهنما و کتاب اصلی. بنابراین خواننده باید پس از خواندن بخشهای مقدماتی کتاب راهنما، به سراغ متن اصلی برود و ابتدا با داشته های ابتدایی خود با متن مواجه شود، سپس کتاب راهنما را باز کند و توضیحات مربوط به آن بخش را بخواند؛ این توضیحات مقاصد اصلی را اندیشمند را توضیح می دهند و پیوندهای هر بخش را با نظام تفکر او مشخص می سازند و به ندرت وارد تفسیری خاص از متن می شوند. در مرحله آخر نیز خواننده دوباره به متن اصلی رجوع می کند و با دانشی روزافزون دوباره برای خل معماهای متن می کوشد.
کتابهای این مجموعه از ساختاری واحد پیروی می کنند. در بخش اول هر کتاب به زمینه و زمانه نوشته شدن اثر پرداخته شده است، یعنی تلاش شده است تا متن در درون بافتار فکری و تاریخی خود قرار گیرد تا نسبت اثر با آثار گذشتگان و پیوست و گسست آن با منظومه معرفتی پیشینیان مشخص گردد.
در بخش دوم مضامین اصلی اثر به بحث گذاشته شده است تا خواننده فهمی اجمالی از موضوعات و مطالب کتاب پیدا کرده و آماده ورود به متن اصلی شود. در بخش سوم، نویسنده از مقدمات عبور کرده و وارد خود متن می شود. در این بخش، نویسنده با تفکیک متن اصلی به فصلها، بخشها، قسمتها، بندها و حتی جمله ها گام به گام خواننده را با خود همراه می کند و می کوشد تا هم روایتی تکوینی از چگونگی شکل گیری و بسط ایده ها به دست دهد و هم ربط و نسبت منطقی آنها را بکاود.
در بخش چهارم نویسنده به تأثیرات فکری و تاریخی کتاب مورد نظر می پردازد. در انتهای هر بخش از کتاب، پرسهایی پژوهشی نیز طرح شده اند تا هم خواننده بتواند مطالب فصل را جمع بندی کند و هم خود در آینده به نحو مستقل این پرسش ها را مبنای تحقیقش قرار دهد. در انتهای هر کتاب نیز راهنمای مطالعه آثار مرتبط آمده است که خواننده می تواند آن را مبنای مرحله بعدی مطالعه و تحقیقات خود قرار دهد.
انتشارات ترجمان علوم انسانی امیدوار است با ترجمه و انتشار این آثار قدمی در مسیر اندیشیدن سنجیده به اندیشه های سنجیده را برداشته باشد. هر چند کتابهای این مجموعه و نیز ترجمه های آنها عاری از نقص نیستند، اما تلاش مان این بوده است که پژوهشگران علوم انسانی را از طرفی به خواندن متن های اصلی متفکران و از طرفی به تلاش برای تفکر به زبان فارسی تشویق کنیم و امیدواریم مخاطبان این آثار نیز با نگاهی نقادانه ما را همراهی کنند.
در بخش مقدمه مترجم این اثر آمده است: بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق نخستین بار در سال ۱۳۶۹ با ترجمه مسئولانه و ارزشمند شادروان دکتر حمید عنایت و جناب آقای دکتر علی قیصری، و با عنوان بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق به فارسی بازگردانده شد شده است و خوشبختانه ویراست جدید این کتاب در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ در اختیار خواننده فارسی زبان قرار گرفته است. بعید می دانم کسی نثر دیریاب کانت و دشواری های آن را بداند و حاصل کار مترجمان را شایسته و درخور تحسین نداند.
کتاب پیش رو همانند سایر کتب مجموعه راهنمای خواندن انتشارات کانتینیوم، اساسا با این قصد نوشته شده است که دوستداران فلسفه از طریق آن بتوانند راهی برای مواجهه با متن اصلی بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق بیابند، لذا خواننده زمانی بیشترین فایده را از کتاب خواهد برد که آن را در کنار متن اصلی مطالعه کند. در ترجمه متون فلسفی، سنتا مترجمان در مواجهه با هر فیلسوف خاص و برای برگردان مفاهیم آن فیلسوف، بنا به صلاح دید خود،معادل فارسی بر می گزینند، در نتیجه عجیب نیست که برای فارسی سخن گفتن از نظریات فیلسوفی خاص همچون کانت هیچ زبان واحدی وجود ندارد.
فهرست تفصیلی این کتاب عبارت است از:
سخن ناشر
مقدمه مترجم
منابع و علامتهای اختصاری
[۱] زمینه
زندگی و آثار کانت
فلسفه اخلاق در زمانه کانت
[۲] نمای کلی
خودآیینی و اخلاق
خودآیینی و قواعد
ارزش خودآیینی
پرسشهای تمرینی
[۳] مطالعه متن: مقدمه
ناب بودن فلسفه اخلاق
عقلانیت اخلاق
نیاز به فلسفه اخلاق
روش فلسفه اخلاق
پرسشهای تمرینی
[۴] مطالعه متن: بخش اول؛ از اراده خوب تا ضابطه قانون کلی
مقدمه
اراده خوب
عمل از برای وظیفه
ملاحظات انتقادی بخش اول بنیادگذاری
پرسشهای تمرینی
[۵] مطالعه متن: بخش دوم؛ صورت بندی امر مطلق
مقدمه
از مفهوم عامل عقلانی تا صورت بندی امر مطلق
به کار بستن امر مطلق
وظایف کامل و ناقص
ایراداتی به امر مطلق
پرسشهای تمرینی
[۶] مطالعه متن: بخش سوم؛ امر مطلق بر ما اعمال می شود
آیا امر مطلق بر ما اعمال می شود؟
کارویژه بخش سوم
برهان متافیزیکی بخش سوم
از ضرورت متافیزیکی به ایدئال اخلاقی
پرسشهای تمرینی
پی نوشتها
واژه نامه
نمایه
کتاب راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق کانت، نوشته پل گایر با ترجمه سیدعلی تقوی‌نسب به همت انتشارات ترجمان علوم انسانی در زمستان ۱۳۹۶ به بهای ۲۸۰۰۰ تومان منتشر شد.