به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ «من یک فیزیکدان هستم، نه یک تاریخدان، با این حال طی سالیان اندک اندک شیفته تاریخ علم شده‌ام. تاریخ علم داستان حیرت‌انگیزی است که در تاریخ آدمی یکی از جالب‌ترین آن‌ها است.» این‌ها جملاتی است که استیون واینبرگ کتاب «تاریخ علم؛ تبیین جهان هستی» خود را با آن شروع کرده است. وی در ابتدای کتاب به اهمیت تاریخ علم اشاره دارد و حتی در قسمت‌هایی آن را مهم‌تر از تاریخ بشریت می‌داند. واینبرگ ابایی ندارد که بعد از سال‌ها پژوهش و نام‌آوری در سراسر دنیا در عرصه دانش فیزیک در کنار تمام کتاب‌های علمی خود کتابی تاریخی تالیف کند نه تنها ابایی ندارد بلکه آن را ضروری و مهم می‌انگارد.
به راستی کدام‌یک از دانشمندان حال حاضر در کشورمان به عنوان یک دانشمند، به تاریخ علمی که دارند توجه درخور می‌کنند. مشکل تالیف در کشور ما به قدری جدی است که اگر نگاهی به کتاب‌های تازه منتشر شده در حوزه دانش بیاندازیم متوجه می‌شویم که اغلب کتاب‌ها یا ترجمه و یا گرداوری است.
«تاریخ علم؛ تبیین جهان هستی»، نوشته استیون واینبرگ بر تاریخ فیزیک و اخترشناسی تاکید دارد. نویسنده می‌گوید: «در فیزیک بود که نخستین بار علم به شکل مدرن درآمد، به ویژه آن‌گاه که در اخترشناسی به کار برده شد.»
خوانندگانی که می‌خواهند دقیق‌تر درک کنند چگونه پژوهش‌های دانشمندان گذشته با آنچه در طبیعت رخ می‌دهد جفت و جور می‌شوند، باید یادداشت‌های فنی پایان کتاب را بخوانند. این اثر در چهار بخش به همراه دو یادداشت فنی و پایانی تالیف شده است.
«فیزیک یونان»، «اخترشناسی یونان»، «قرون وسطا» و «انقلاب علمی» عنوان چهار بخش اصلی کتاب است که نویسنده در هر بخش به طور مفصل و خارج از ساختارهای اجتماعی به روند پیشرفت علم فیزیک پرداخته است.
سخن مترجم
جمیل آریایی؛ پژوهشگر و مترجم کتاب‌های حوزه فیزیک و این اثر در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره روند ترجمه «تاریخ علم؛تبیین جهان هستی» گفت: از سال 60 تا سال 90 در دانشگاه تدریس می‌کردم. از سالی که به ایران آمدم کتاب‌های علمی به زبان فارسی چندان موجود نبود آن سال‌ها وقتی به کتابخانه‌ها میرفتم افسوس می‌خوردم که چرا کتاب‌های علمی به زبان فارسی در اقلیت قرار دارند. از طرفی برای تدریس در دانشگاه بیشتر مشتاق تدریس با کتاب بودم تا جزوه آموزشی. در آن سال‌ها برای افزایش کتاب‌های علمی به ویژه در حوزه فیزیک شروع به ترجمه کتاب‌های دانشگاهی کردم که در سطح دنیا مطرح بودند و من زمانی که در انگلستان مشغول تحصیل بودم و آن‌ها را خوانده بودم.
وی ادامه داد: بعد از بازنشستگی رویکرد خود را از ترجمه تغییر دادم و به جای ترجمه کتاب‌های دانشگاهی دست به ترجمه کتاب‌هایی زدم که رویکرد عامه فهم دارند و کتاب‌هایی را ترجمه کردم که برای عموم مردم جذابیت بیشتری دارند این آثار تالیفات افراد سرشناس در حوزه فیزیک از جمله واینبرگ و غیره بودند. در اغلب موارد وقتی کتابی را که می‌خواهم ترجمه کنم به ادبیاتی که نویسنده به کاربرده است دقت می‌کنم و بیشتر رویکرد نوسندگانی را برای ترجمه انتخاب می‌کنم که آن‌ها برای عموم نوشته باشند و تفکر علم برای همه را مدنظر خود قرار داده باشند.
آریایی درآمد ترجمه را تقریبا برای خود ناچیز می‌داند. وی در این باره تاکید کرد: ترجمه درآمد چندان برای من ندارد همین‌که بتوانم علم را به زبان ساده برای عموم نشر دهم امری لذت بخش است.
این مترجم درباره وضعیت تالیفات داخلی در حوزه دانش گفت: یک زمانی علم در کشور ما ارج و قرب داشته است؛ اما امروزه ما تالیفات زیادی نداریم و اغلب کتاب‌ها گردآوری است که فاقد انسجام هستند. ما در علم هنوز حرفی برای گفتن نداریم پس انتظاری هم نمی‌توان داشت که تالیفات درخور داشته باشیم اگر می‌بینیم کتاب‌های علمی در کشورهای صاحب علم رواج زیادی دارد؛ علتش آن است که علم در میان مردم جایگاه ویژه‌ای دارد. افراد مطرح در حوزه دانش در کشور ما تعداد زیادی نیستند. اگر هم باشند دست به تالیف نمی‌برند و کتاب ندارند.
آریایی گفت: استیون واینبرگ خود دانشمند بزرگی است که در حوزه تاریخ علم به تالیف ارزنده‌ای پرداخته است. حال بعد از آن همه پژوهش کتابی درباره تاریخ علم می‌نویسد؛ این نشان می‌دهد دانشمندان از فعالیت‌های دانشمندان پیشین خود بی‌خبر نیستند و چه بسا که پیشرفت زیادی بر اساس همین امر کرده‌اند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا نمونه چنین کتابی را می‌توان در نشر کشورمان یافت، گفت: می‌توانم بگویم تا حدودی نمونه چنین کتابی در ایران به این گستردگی تالیف نشده است. اما در حوزه تاریخ علم در اسلام تالیفاتی خوبی داریم.
به گفته آریایی وقتی کتابی درباره تاریخ علم در سطح دنیا منتشر می‌شود، از طرفی تعداد زیاد مترجمان بی‌کار باعث شده که کتاب به سرعت ترجمه شود و حتی ترجمه‌های موازی و گاهی بی‌کیفیت از یک کتاب روانه بازار نشر شود. به قدری سرعت ترجمه بالا است که اغلب مترجمان فرصت نمی‌کنند که کتابی را که ترجمه کرده است یک بار دیگر ویرایش کند.